کاهش دما در فصل پاییز و زمستان در کشور ما با پدیده وارونگی دما و آلودگی هوا همراه است. این قصه هر سال تکرار می‌شود و با شروع فصول سرد سال، دیگر خبری از هوای سالم نیست، مگر اینکه بادی بوزد و بارانی ببارد و به داد ریه‌های پر از دود و آلاینده مردم برسد. امسال نیز از ابتدای هفته گذشته، ناقوس آغاز آلودگی هوا در تهران زده شد و ایستگاه‌های سنجش آلاینده‌های هوا نشان دادند، هوا برای همه گروه‌ها ناسالم است و این شرایط تا آخر هفته ادامه دارد. کمیته اضطرار آلودگی هوا نیز مطابق سال‌های گذشته تصمیم بر تعطیلی مدارس و مقررات سفت و سخت برای تردد در محدوده طرح ترافیک گرفت، اما این اقدامات تا چه میزان می‌تواند غلظت آلاینده‌ها را کم کند زیرا براساس اعلام سازمان هواشناسی، غلظت آلاینده ذرات معلق کمتر از 5/2 میکرون در 2 روز متوالی که یک روز آن مدارس ابتدایی تعطیل بود، تفاوتی نداشت اما سوال مهم اینجاست که آیا میزان آلودگی هوا در همین ماه‌های ابتدایی پاییز، نسبت به گذشته بیشتر شده و پیغام‌های شبکه‌های مجازی که می‌گویند آلودگی به حدی رسیده که باید شهر‌ها را تخلیه کرد، درست است یا نه؟ ادامه مطلب...

 حتما شما هم این پیام را در تلگرام دیده‌اید؛ خوردن پاستیل به‌دلیل داشتن زایلیتول (نوعی ماده جایگزین قند) در پیشگیری از پوسیدگی دندان موثر است. زایلیتول یا گزیلتول در واقع قند الکلی حاصل از گزیلوز است که در برخی مواد غذایی به‌عنوان شیرین‌کننده مصرف می‌شود.

این قند سبب افزایش ترشح بزاق می‌شود و با قلیایی کردن pH بزاق جلوی حل شدن مینای دندان و پوسیدگی را می‌گیرد.

در اکثر آدامس‌ها و پاستیل‌ها از قند مصنوعی زایلیتول استفاده می‌شود اما در مورد این سوال که پاستیل بخوریم یا نه باید بگویم خود پاستیل از پروتئین و ژلاتین تهیه شده که برای بچه‌ها مفید است اما چند نکته را هم باید مدنظر داشت:

     1. پاستیل‌ها حاوی رنگ‌های مصنوعی هستند که مصرف آن برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اصلا مناسب نیست.
     2. برخی پاستیل‌ها حاوی قند ساده یا ساکاروز هستند که در عین آنکه چاق‌کننده است می‌تواند سبب پوسیدگی دندان شود.
     3. هرگز پاستیل فله تهیه نکنید زیرا ترکیبات موجود در آن و نحوه
وارد شدنش به کشور مشخص نیست.
     4. پاستیل ایرانی و خارجی تفاوتی با هم ندارند اما ژلاتین به کار رفته در انواع تولید داخل بالاست و ترکیبات آن مطمئن است.

دکتر میترا زراتی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران

هفته نامه سلامت/577

فرید حداد عادل را خیلی‌ها می‌شناسند. پسر دکتر حداد عادل که حتی اگر به خاطر مشاغل رسانه‌ای و مدیریت مدرسه فرهنگ نباشد، به خاطر نام خانوادگی‌اش باید آدم مشهوری محسوب شود. در ماه‌های اخیر درباره فرید خبر جالبی در فضای مجازی دست به دست شد؛ یک نفر که خود را شاگرد سابق فرید می‌نامید، آمده بود و از یک توصیه عجیب از طرف آقا معلم نوشته بود: «فرید مدام به شاگردانش می‌گوید که شستن دست‌ها قبل از غذا خوردن الزامی نیست و بهتر است دست‌هایتان را زیاد نشویید.

توضیحش هم این است که دست‌های کثیف باکتری‌هایی دارد که برای بدن لازم است!» این نقل قول از فرید حداد مدت‌ها دست به دست می‌شد و خیلی‌ها هم درباره این حرف نظر دادند و چه‌بسا اهانت‌هایی هم به پسر آقای حداد شد، بدون اینکه معلوم باشد واقعیت ماجرا چیست. مدتی پیش در صحبتی که با فرید حداد داشتیم، یادم افتاد که صحت این قضیه را از او بپرسم. همان‌طور که می‌شد انتظار داشت، ماجرا را با خنده از بیخ تکذیب کرد. ادامه مطلب...

حتما شما هم دیده‌اید تصاویر و پوسترهایی را که هرازگاهی در شبکه‌های اجتماعی رد و بدل می‌شود و حاوی اطلاعاتی است که هیچ پایه و اساس علمی ندارند ولی با شوق و ذوق بین گروهی از کاربران دست‌به‌دست می‌شوند و به مبنایی برای شکل‌گیری فرضیه‌های نادرست در ذهن برخی از مخاطبان تبدیل می‌شوند.

یکی از این قبیل شایعه‌های آنلاین را می‌توان‌ در مجموعه‌ای از پوسترهایی دید که حاوی عکس‌هایی از حبوبات، مغزها و میوه‌ها هستند و ادعا می‌شود که هر کدام از آنها به‌دلیل شبیه بودن به یکی از اعضای بدن، برای همان عضو، مفیدند؛ به‌عنوان مثال، گردو برای مغز خوب است چون شباهت بسیاری به مغز انسان دارد یا لوبیا و باقلا به‌دلیل شباهتی که به کلیه دارند، برای این ارگان مناسب‌ترند. این باورهای غیرعلمی ریشه در برخی خرافه‌های آفریقایی دارد.

در اینکه گردو حاوی امگا3 و برای کارکرد مغز مفید است، شکی نیست اما هر ماده غذایی‌ای که شبیه یک ارگان بود، الزاما برای آن عضو مناسب نیست؛ مثلا تمام حبوبات پروتئین گیاهی بالایی دارند که کیفیت آنها پایین‌تر از کیفیت پروتئین‌های حیوانی است و تمام حبوبات در این ویژگی اشتراک دارند؛ چه ماش که گرد است و چه لوبیا که شبیه کلیه است... و از این دست مثال‌ها بسیار است. کاش شایعه‌های غیرعلمی را بی‌دلیل ترویج نکنیم.

هفته نامه سلامت551

 پرسش: آن دسته از تولیدکنندگان روغن‏ های سرخ ‏کردنی که ادعا می‏ کنند میزان روغن پالم موجود در محصولشان را کاهش داده ‏اند، از چه طریقی نقطه دود روغن را بالا برده ‏اند؟

پاسخ دکتر آراسب دباغ‏ مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی:

روغن سرخ ‏کردنی باید بتواند 200 درجه سانتی‏گراد حرارت را تحمل کند و به نقطه دود نرسد زیرا به محض اینکه روغن دود می‏ کند ترکیب‌های سرطانزایی در آن ایجاد می ‏شود.

روغن مقاومی که می‏تواند در برابر این حرارت مقاومت کند، روغن پالم است. به همین دلیل هم پایه اصلی و 80 درصد روغن‏های سرخ‏کردنی روغن پالم است.

بعد از ماجراهای روغن پالم برخی از تولیدکنندگان ادعا کردند پالم روغن‏های خود را کم کرده‌اند و به جای آن از روغن‏های مقاوم به حرارت استفاده می ‏کنند.

قطعا این روغن‏ها نمی‏تواند روغن سویا، آفتابگردان، ذرت، کانولا، زیتون و... باشد زیرا این روغن‏ ها هم مقاومت حرارتی خیلی زیادی ندارند و برای این کار مناسب نیستند بنابراین تا زمانی که تولیدکنندگان روغن‏هایی که ادعا می‏کنند میزان روغن پالم را در محصولاتشان کاهش داده‏اند، مدارک و مستندات کافی در این زمینه ارائه ندهند نمی‏توان به ادعای آنها اعتماد کرد.

درست است که مصرف زیاد و طولانی ‏مدت روغن پالم عوارضی مثل گرفتگی رگ‏ها و مشکل‌های قلبی- عروقی را دنبال خواهد داشت اما حذف یا محدود کردن پالم در روغن‏های سرخ‏کردنی باعث کاهش نقطه دود روغن می‏شود و عوارضی مانند سرطان را پیش خواهد آورد بنابراین باید تعادلی بین مصرف کردن یا نکردن آن برقرار شود.

هفته نامه سلامت550

پرسش: برخی افراد ژل رویال را برای رفع کم‏ خونی مصرف می‏ کنند. آیا این اقدام را تایید می‏ کنید؟
آیا ژل رویال باید در فریزر نگهداری شود؟

پاسخ دکتر سوده رازقی متخصص تغذیه، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:

شواهد زیادی مبنی بر اثر ژل رویال بر تولید سلول‏های خونی وجود ندارد.

البته در یک مطالعه استفاده از ژل رویال باعث افزایش تعداد گلبول‏های قرمز خون شده است ولی پیش از آنکه بتوان ژل رویال را به‌عنوان یک ماده خون‏ساز پیشنهاد کرد، باید مطالعه‌های بیشتری انجام داد.

البته ژل رویال دارای خواص مفید دیگری است که از جمله آنها می‏توان به خاصیت پروبیوتیکی آن اشاره کرد که موجب تقویت عملکرد دستگاه گوارش و ایمنی بدن می‌شود.

در ضمن، بهترین دما برای نگهداری ژل رویال دمای فریزر است.

هفته نامه سلامت550

هر سال قبل از آمدن فصل سرد و زیاد شدن بیماری‌های ویژه این فصل، توصیه‌هایی مبنی بر تزریق واکسن آنفلوانزا برای گروه‌های در معرض خطر و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند مانند سالمندان و کودکان داشتیم، اما گویا مدتی است در فضای مجازی بحث‌هایی در مورد عوارض واکسن آنفلوانزا مطرح شده و حتی شنیدم افرادی از طریق به‌اشتراک‌گذاری شرح‌حال فرزندان خود که پس از تزریق واکسن دچار عوارض جانبی خاص شده‌اند، باعث شده‌اند متقاضیان تزریق واکسن دچار سردرگمی و دلهره شوند. بسیاری از والدین مانده‌اند بین نگرانی از عوارضی که تزریق نکردن واکسن برای بچه‌ها دارد و این متن‌هایی که صحتش معلوم نیست.

ادامه مطلب...

دکتر آراسب دباغ‌مقدم

متخصص بهداشت مواد غذایی و دبیر کمیته بهداشت مواد غذایی سازمان دامپزشکی کشور

اخیرا کمپینی در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته با این عنوان که «مرغ نخرید» و از مردم خواسته به‌دلیل مشکل‌های بهداشتی که مرغ‌ها دارند و عمده آنها بحث تکراری هورمون در مرغ است، از خرید مرغ خودداری کنند تا صنعت مرغداری وادار شود مرغ سالم تولید کند.

شاید بهتر باشد به جای صحبت درباره این کمپین از نظر علمی قضیه هورمون را در مرغ‌ها بررسی کنیم. در وهله اول باید بدانید هورمون‌ها روی سلول پرندگان تاثیری ندارند ولی روی پستانداران تاثیرگذارند. همچنین به شخصه در طول فعالیتم در هیچ سمینار، کنگره و نمایشگاهی ندیدم که هورمونی فروخته یا برای استفاده از آن تبلیغ شود. از سوی دیگر، هرکس که ادعا یا تصور می‌کند به مرغ‌ها هورمون می‌زنند، می‌تواند در شرکت‌های داخلی و خارجی دارویی دامپزشکی جستجو و از سایت‌های آنها بازدید کند و فهرست اقلام فروش محصول‌ها را ببیند که کدام شرکت هورمون رشد می‌فروشد.

یکی از مواردی که در ذهن مردم ایجاد شده، رشد سریع مرغ‌هاست در حالی که در گذشته مرغ‌های سنتی در مدت زمان بیشتری رشد می‌کردند. در مورد این ادعا نیز باید به این نکته توجه داشته باشیم که در دنیا نزدیک 100 سال است که روی اصلاح نژاد مرغ‌ها کار شده به گونه‌ای که با مصرف خوراک کمتر گوشت بیشتری تولید کنند.

در حقیقت، با این کار به اصطلاح ضریب تبدیل را بهبود بخشیدند به صورتی که مرغ‌ها به ازای یک کیلوگرم دان که می‌خورند، 600گرم گوشت تولید می‌کنند. این در حالی است که مرغ‌ها در گذشته در مدت زمان طولانی رشد می‌کردند و چنین کارکردی نداشتند. موضوع دیگر، بحث مدیریت مرغداری‌‌های صنعتی است که کارشناسان و تکنیسین‌های تحصیلکرده آنها را اداره می‌کنند و باید از نظر نور، هوا و تهویه نیز تحت ضوابط خاصی باشند.

بحث مهم دیگر جیره مرغ‌هاست که دامپزشک از نظر ویتامین‌ها، اسید‌های آمینه و ریزمغذی‌ها تنظیم می‌‌کند در صورتی که در مورد انسان اینقدر میزان دریافت ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها به طور دقیق تنظیم نمی‌شود. بنابراین نمی‌توان گفت مرغ‌های سنتی و قدیمی سالم‌تر از مرغ‌های صنعتی هستند. ما دهمین کشور تولید‌کننده مرغ هستیم و مرغ‌های ما به کشورهای همسایه مانند عراق و تاجیکستان نیز صادر می‌شود. در ضمن من از تمام متخصصان غدد دعوت می‌کنم اگر یک مورد بیماری یا مشکلی مشاهده کردند که ناشی از هورمونی باشد که به مرغ می‌زنند، حتما اطلاع دهند.

هفته نامه سلامت-542

گزارشی از شایعات و حواشی مرگ ناگهانی کاپیتان پرسپولیس
چرا هادی نوروزی دچار ایست قلبی شد؟

لیلی خرسند خبر مرگ که می‌رسد، صدای شیون‌ که بلند می‌شود، معمولا سری تکان می‌دهند و شروع می‌کنند به حرف و شایعه. اول از اخلاق و منش مرحوم می‌گویند؛ خاطره‌ای تعریف می‌کنند و کمی بعد، کار اصلی‌ شروع می‌شود: پیدا کردن دلیل مرگ! تفاوتی هم نمی‌کند که مرگ برای همسایه و فامیل اتفاق افتاده باشد یا برای یکی از چهره‌های سرشناس. پزشک‌ قانونی هم که نظر بدهد، قبول نمی‌کنند. حرف آنها یکی است، همان‌ که از اول گفته‌اند!

روز دامپزشکی، شبکه‌های اجتماعی و خبرهای دروغ

دکتر آراسب دباغ مقدم

دامپزشک و متخصص بهداشت مواد غذایی، نایب رئیس کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی سازمان دامپزشکی کشور

14 مهر روز دامپزشکی است و از آنجا که امسال توجه ویژه‌ای به ایمنی مواد غذایی شده، شعار روز دامپزشکی نیز همان شعاری است که از سوی سازمان بهداشت جهانی کنار شعار فرعی سال‌های گذشته یعنی «دام سالم، غذای سالم، انسان سالم» تعیین شده است. از جمله دغدغه‌های امروز حوزه دامپزشکی، وضعیت سلامت فراورده‌های غذایی با منشاء دامی است زیرا در کشور هنوز فرایندی وجود ندارد تا به‌‌‌واسطه آن ماده غذایی آلوده پس از فرآوری به ماده غذایی سالم تبدیل شود، بنابراین تامین مواد اولیه سالم جزو اولویت‌هاست و این مهم تحقق نخواهد یافت مگر با اعمال نظارت‌های سختگیرانه بر فعالیت دامپروری‌های صنعتی و سنتی، مرغداری‌ها، مراکز پرورش آبزیان و کندوهای زنبور عسل.

متاسفانه در این بخش، ناهماهنگی بین سازمان‌های ذی‌ربط مانند سازمان استاندارد، وزارت بهداشت،سازمان دامپزشکی و... باعث نشر خبرهایی می‌شود که گاه و بی‌گاه نگرانی‌هایی را برای مصرف‌کنندگان به وجود می‌آورد؛ خبرهایی مثل وجود سرب در گوشت مرغ، استفاده از عبارت داروهای هورمونی به جای داروهای آنتی‌بیوتیکی و... که البته اصلاحیه‌هایی در مورد هریک از آنها منتشر شده و امیدواریم در انتشار اخبار بعدی، کارشناسی بیشتری انجام شود.

مورد دیگری که این روزها چالش‌برانگیز شده، اطلاعاتی است که به صورت پیام‌های بلند و کوتاه در شبکه‌های اجتماعی رد و بدل می‌شود و در بیشتر موارد پایه علمی‌ای ندارند. حتی فیلم‌هایی که در این شبکه‌ها منتشر می‌شوند در بیشتر موارد مونتاژ شده است و واقعیت را توصیف نمی‌کنند. از این رو، از تمامی هموطنان می‌خواهم از سایت سازمان‌هایی مانند سازمان دامپزشکی کشور، سازمان غذا و دارو یا وزارت بهداشت برای پیگیری صحت و سقم اخباری که از اطرافیان خود می‌شنوند، استفاده کنند زیرا نشر فیلم‌ها و اخبار یادشده در بیشتر موارد با هدف به زمین زدن رقبا و تخریب وجهه برندهای معتبر انجام می‌شود.

هفته نامه سلامت-541