پرسش: آیا روغن هسته انگور واقعا از هسته های انگور تولید میشود؟
چه انگورهایی در تهیه این روغن مورد استفاده قرار میگیرند؛ سبز یا قرمز؟
آیا برای بهره بردن از خواص این روغن میتوان هنگام خوردن انگورهای هست هدار، هسته شان را نیز جوید؟
پاسخ دکتر سیدضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
اگر روغنی که بهعنوان روغن هسته انگور به فروش میرسد واقعا از هسته انگور تهیه شده باشد روغن باارزشی خواهد بود و مصرف به اندازه آن که در چارچوب جیره غذایی تعیین شده، کنار روغنهای مفید دیگری مانند روغن زیتون، کانولا، روغن کنجد و... مفید و بیضرر خواهد بود.
این روغن از انگورهای هستهدار گرفته میشود و تفاوتی نمیکند که انگور قرمز باشد یا سبز.
هسته انگور دارای ترکیبهای مفیدی است که خوردن آنها برای بدن لازم است. حتی مویز یا کشمشهایی که هسته دارند را میتوان به راحتی و با هستهشان خورد. پوسته هسته فیبری دارد که میتواند برای رفع یبوست کارساز باشد. مغز دانه انگور هم از ترکیبهای روغنی که جزو اسیدهای چرب ضروری برای بدن است تشکیل شده، بنابراین توصیه میشود دانه انگورها را خارج نکنید و آنها را همراه با انگور بجوید و بخورید.
انگور میوه پرخاصیتی است اما تفاوتی که با سایر میوهها دارد این است که مقدار ساکاروز یا قند آن بالاست، اما مصرف انگور بهخصوص انگورهای رنگی (قرمز یا سیاه) در حد یک واحد میوه تقریبا 100گرم مشکلی ندارد. ترکیبهای موجود در انگورهای رنگی میتوانند برای خنثیسازی رادیکالهای آزاد خون بسیار مفید باشند. در واقع، رنگ انگورهای سیاه بهدلیل وجود مادهای به نام آنتوسیانین است. این ماده برای پیشگیری از سرطانی شدن سلولها که تحتتاثیر رادیکالهای آزاد قرار گرفتهاند، مفید است.
پرسش: آیا از روغن مخصوص سرخ کردن می توان برای پخت و پز (بهطور مثال روغن دادن روی برنج) استفاده کرد یا باید حتما از روغن های مخصوص پخت و پز در این موارد بهره برد؟
پاسخ دکتر سیدضیاءالدین مظهری متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
روغنهای سرخکردنی در برابر دمای بالا مقاوم هستند تا در اثر حرارت دیدن به نقطه دود نرسند و مواد سمی در آنها ایجاد نشود ولی مصرف آنها برای پخت و پز و سایر کارها غیراز سرخکردنی مانعی ندارد، اما مصرف روغنهای غیرسرخکردنی برای سرخ کردن اشکال دارد زیرا حرارت زیاد ناشی از سرخ کردن میتواند باعث تشکیل اسید چرب ترانس شود.
این اسیدهای چرب هم باعث افزایش LDL یا چربی بد خون و هم کاهش HDL یا چربی خوب خون میشوند. به همین دلیل گرما دادن روغنهای غیرسرخکردنی بسیار مضر است و باعث بروز بیماریهای قلبی- عروقی میشود.
اصولاً توصیه ما کاهش مصرف انواع روغن است زیرا به ازای هر گرم روغن 9 کیلوکالری انرژی در بدن تولید میشود، بنابراین بهتر است به جای سرخ کردن مواد غذایی از سایر روشهای پخت مانند فرپز، بخارپز، آبپز کردن و... استفاده کنید.
پرسش: آیا خانمها میتوانند در دوران عادت ماهیانه بهدلیل خونریزی زیادی که دارند بدون تجویز پزشک از مکمل آهن استفاده کنند؟
پاسخ دکتر سیدضیاءالدین مظهری،متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
خانمهایی که دچار کمخونی فقر آهن هستند، میتوانند با توصیه و تجویز پزشک معالجشان در مدت مشخصی از مکملهای آهن استفاده کنند. در غیر این صورت افرادی که کمخونی فقرآهن ندارند یا هنوز آزمایش انجام ندادهاند و مشخص نیست که کم خون هستند یا نه نمیتوانند خودسرانه و بدون تجویز پزشک مکمل آهن مصرف کنند زیرا مصرف خودسرانه انواع مکملها از جمله مکمل آهن میتواند عوارضی دنبال داشته باشد.
در کل، کمخونی علائمی دارد که باید جدی گرفته شود که عبارتند از تضعیف سیستم ایمنی بدن، عدم تمرکز، تحریکپذیری، سرگیجه و... مقدار آهنی که افراد باید طی روز مصرف کنند 5/1 گرم برای خانمها و یک گرم برای آقایان است.
پرسش: آیا این باور درست است که پنیرهای خامهای حاوی روغن پالم هستند و نباید آنها را مصرف کرد؟
پاسخ دکتر سیدامیرمحمد مرتضویان، متخصص صنایع غذایی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:
در بسیاری از محصولات لبنی ممکن است چربی گیاهی جایگزین چربی شیر شود و این مساله مهمی نیست و این کار در همه دنیا انجام میشود.
به آنچه جایگزین چربی شیر میشود چربی جایگزین میگویند. در واقع بخشی از چربی شیر یا همه آن با چربی نباتی جایگزین میشود و علت آن را هم معمولا عوارض چربی حیوانی، وجود کلسترول یا چربی اشباع و... ذکر میکنند. این موضوع باید حتما روی بستهبندی محصول قید شود تا مصرفکننده بداند و با اطلاع قبلی محصول مورد نظر را خریداری و استفاده کند اما اگر کارخانه تولیدکنندهای این کار را انجام بدهد و روی بستهبندی قید نکند، مصرفکننده را فریب داده و کارش تقلب است و باید با آن برخورد کرد.
از طرفی، ما استانداردهای ملی داریم که برخی از تولیدکنندگان فراوردههای لبنی مجاز هستند به جای چربی حیوانی از چربی گیاهی استفاده کنند.
روغن پالم هم یک نوع چربی گیاهی است که میتواند جایگزین چربی حیوانی برخی فراوردههای لبنی شود.
علت حساس شدن وزارت بهداشت روی روغن پالم این بود که برخی از واحدهای تولیدکننده محصولات لبنی بدون اینکه روی بستهبندی محصولاتشان قید کنند روغن پالم را جایگزین چربی حیوانی میکردند.
در حال حاضر نظارت ارگانهایی مانند وزارت بهداشت روی روغنهای گیاهی قوی است و محصولات لبنی مرتب در آزمایشگاههای مواد غذایی مورد ارزیابی قرار میگیرند.
روغن پالم هم یک روغن گیاهی است و وجود آن در برخی فراوردههای لبنی جای نگرانی ندارد. ضمن اینکه تمام کارخانههای معتبر لبنی زیر نظر سازمان غذا و دارو و اداره استاندارد نظارت میشوند و در صورت هرگونه تخلفی به مراجع قانونی و مردم معرفی خواهند شد بنابراین کارخانههای لبنی معتبر که پس از سالها تلاش اسم و رسمی برای خود کسب کردهاند معمولا از انجام هرگونه تقلبی میپرهیزند.
پرسش: برخی از گلابی ها طعم الکلی دارند. علت این موضوع چیست؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس:
اگر گلابی بلافاصله پس از چیدن در انبار خنک و سرد قرار داده نشود دچار مشکل میشود زیرا تنفس میوه خیلی بالاست و گرمای محیط باعث میشود آنزیمهایی که در میوه وجود دارند بعضی از مواد موجود در آن را حل کنند. از طرفی، تنفس میوه کامل نیست و ممکن است تخمیری هم در آن انجام شود.
همه اینها باعث میشود طعم میوه تغییر کند. بهخصوص اینکه میوههایی مثل گلابی نرم هستند و در حمل و نقل آنها هم معمولا دقت نمیشود. در نتیجه به راحتی ضربه میبینند و در اثر ضربه دیدن آنزیمی به نام پلیفنول اکسیدان در آنها فعال میشود و میوه را نرم میکند. نرم شدن میوه هم باعث میشود ترکیبهای فرار و معطر یا آروماتیکی در میوه به وجود بیاید. در نتیجه افراد فکر میکنند میوه مزه الکل میدهد. در حالی که واقعا چنین نیست و الکلی در میوه وجود ندارد و خوردن این قبیل گلابی ها مشکلی در افراد ایجاد نمیکند.
پرسش: شلیل سفید چه تفاوتی با شلیل معمولی و شبرنگ دارد؟ خوردن هریک از آنها برای چه کسانی با چه مشکلاتی مفیدتر است؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس:
از نظر خواص و ویتامینها هیچ تفاوتی با هم ندارند و همه افراد بهخصوص کودکان در حال رشد میتوانند از آنها استفاده کنند، اما میوههای رنگی، حاوی ماده مفید و ضدسرطانی به نام «آنتوسیانین» هستند. از نظر طعم و مزه هم شلیلهای سفید ترشترند، بنابراین ممکن است افرادی که ذائقه ترشی دارند آنها را بیشتر بپسندند.
پرسش: نظر شما در مورد لاغر شدن با استفاده از رژیمهای خام گیاه خواری چیست؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیاتعلمی دانشگاه علومپزشکی شهیدبهشتی:
نتایج یک مطالعه مروری که یافتههای 12 مقاله را روی بیش از 1000 نفر جمعبندی کرده نشان می دهد کاهش وزن در افرادی که رژیم گیاه خواری همراه کاهش انرژی دریافتی داشته اند، بیشتر بوده است.
البته این تفاوت تنها حدود 2 کیلوگرم در مدت 5/4 ماه بوده است. رژیم های گیاه خواری انواع مختلفی دارند که شامل گیاهخواری صرف، غذاهای گیاهی و لبنیات، غذاهای گیاهی، لبنیات و تخممرغ هستند.
البته معمولا افراد گیاه خوار مواد مهارکننده جذب آهن، کلسیم، روی و منیزیم را بیشتر دریافت میکنند بنابراین بیشتر در معرض کمبود این مواد مغذی قرار میگیرند.
همچنین احتمال کمبود ویتامین B12 در کسانی که بیش از 6-3 سال صرفا گیاه خواری می کنند، افزایش پیدا میکند و خطر کمبود این ویتامین را باید جدی گرفت زیرا کاهش حافظه و کم خونی از عوارض آن است به خصوص اینکه کاهش حافظه ممکن است برگشت ناپذیر باشد.
لازم به ذکر است پروتئینهای گیاهی نیز کنار یکدیگر تکمیل میشوند که باید به دقت در رژیم فرد گیاه خوار تنظیم شوند. این افراد نباید مصرف حبوبات، سویا، آجیلها و جوانه ها را فراموش کنند.
پرسش: زغال اخته هایی که این روزها در بازار هم موجود است، چه خواصی دارد و مصرف مرتب آن چه فوایدی به بدن میرساند؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیاتعلمی دانشگاه علومپزشکی شهیدبهشتی:
زغال اخته حاوی مقادیر زیادی اسیدفولیک، ویتامینهای B1، B2، C و E است. همچنین یک آنتیاکسیدان قوی به نام آنتوسیانین دارد.
در ضمن، زغال اخته می تواند به پیشگیری از سرطانهای کولون (روده بزرگ)، پروستات، پوست و ریه کمک کند و نقش موثری در پیشگیری از بیماریهای قلبی- عروقی داشته باشد.
مصرف زغالاخته همچنین موجب کاهش کلسترول بد خون (LDL) میشود.
زغالاخته حاوی اسید تانیک و اسید بنزوئیک است که ادرار را اسیدی میکنند.
یک عامل ضدباکتری به نام هیپوریک اسید در زغالاخته وجود دارد که باعث جلوگیری از چسبیدن باکتریها به دیواره مثانه و بروز عفونت میشود بنابراین مصرف عصاره زغالاخته برای پیشگیری از عفونت در مجاری ادراری مفید است.
مصرف آب زغالاخته در بیماران مبتلا به سنگ کلیه نیز باعث یونیزه شدن کلسیم در ادرار و کاهش احتمال عود مجدد سنگ تا 50 درصد می شود.
پرسش: بین شکر، قند و نبات در وزن های یکسان برای شیرین کردن نوشیدنی ها، مصرف کدام یک کالری و قند بیشتری به بدن می رساند؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علومپزشکی ایران:
نوع قند موجود در شکر، قند و نبات مثل هم است و هر 3 آنها از گلوکز تشکیل شدهاند. هر چند ممکن است از نظر شیمیایی تغییرهایی در آنها ایجاد شده باشد اما مصرف آنها در اندازههای یکسان، تقریبا یک میزان قند و کالری وارد بدن میکند.
از این رو، توصیه میشود از مصرف زیاد این خوراکیها بپرهیزید و مثلا با یک استکان چای بیش از 2 تا 3 گرم قند، شکر یا نبات استفاده نکنید.
پرسش: بین سبزی های موجود در سبزی خوردن، مصرف کدامیک به هضم غذا بیشتر کمک و کدامیک در هضم غذا اختلال ایجاد میکند و نفخ و سوءهاضمه دنبال دارد؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علومپزشکی ایران:
همه سبزیهای موجود در سبزی خوردن از نظر ارزش غذایی و شرایط هضم و جذب تقریبا مانند هم هستند.
بهطور کلی، اگر سبزیها و صیفیها به مقدار متعادل، همراه غذا خورده شوند هیچ اثر سوئی روی هضم غذا ندارند، اما اگر به مقادیر زیاد مصرف شوند بهدلیل وارد شدن حجم زیادی فیبر به دستگاه گوارش میتوانند نفخ ایجاد کنند و مصرفکننده را آزار دهند.
هر چند توصیه ما همیشه این است که همراه با وعدههای غذایی اصلی سبزی، صیفی یا سالاد مصرف کنید اما باید حجم و مقدار آن را در نظر بگیرید زیرا مصرف بیش از اندازه آنها بهخصوص برای کسانی که به خوردن این موادغذایی عادت ندارند یا دچار مشکلهای گوارشی هستند، میتواند مشکلساز شود.
به همین دلیل به همه افراد توصیه میکنیم در هر وعده غذایی بیشتر از 150-100 گرم سبزی و صیفی استفاده نکنند تا دچار مشکل نشوند.