پرسش: جوی دوسر با جوی معمولی و چاودار چه تفاوتی باهم دارد؟ کدام‌یک از این غلات، برای افرادی که قندخون بالایی دارند بیشتر توصیه می‌شود؟
پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
جوی دوسر با جوی معمولی و چاودار تفاوت چندانی ندارند و انواع سبوس دار آنها منابع غنی از فیبر هستند و برای بدن مفیدند بنابراین با توجه به اینکه قندخون را یکباره بالا نمیبرند، بیماران دیابتی، افراد چاق، کسانی که چربی خون بالایی دارند و... می‌توانند به مقدار معین و به میزان توصیه‌شده به جای نان سفید از آن استفاده کنند.
البته توصیه بر این است که حتما از نان تازه جو به جای نان خشک جو استفاده کنید زیرا وقتی مواد غذایی خشک می‌شوند آبشان را از دست می‌دهند و در مقیاس وزنی کالری بیشتری نسبت به انواع تازه خود دارند.
به عبارت دیگر، 50 گرم نان خشک کالری بیشتری نسبت به 50 گرم نان تازه دارد. این قانون در مورد همه مواد غذایی خشک و تازه صدق می‌کند.
ضمن اینکه قند موجود در مواد غذایی خشک سریع‌تر هضم می‌شود و قندخون را یکباره بالا میبرد و با فرایندهایی که در بدن رخ می‌دهد به سرعت هم پایین می‌آید.
در نتیجه فرد با فاصله کمی مجددا احساس گرسنگی می‌کند و باید غذا بخورد و این مساله برای افرادی که نام بردیم، مفید نیست.
پرسش: من هر 3 ماه یکبار خون می‌دهم. آیا این کار عارضه ای دارد؟ نکته‌های خاص تغذیه ای و بهداشتی ای که باید رعایت کنم، کدامند؟
پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
اگر به کم خونی یا مشکل خاص دیگری مبتلا نباشید و سابقه کم خونی خانوادگی نداشته باشید، می‌توانید هر 3 ماه این کار را انجام دهید.
برای اطمینان از این موضوع هم باید ابتدا آزمایش خون بدهید. البته خونی که در سازمان انتقال خون گرفته می‌شود معمولا کمتر از نیم لیتر است و کاهش این مقدار خون مشکلی ایجاد نمی‌کند اما باید بعد از خونگیری از موادی که در خونسازی نقش دارند، استفاده کنید.
از جمله این مواد می‌توان به مواد غذایی سرشار از ویتامین C مانند انواع میوه ها و سبزی ها، انواع گوشت ها، جگر، قلوه، غذاهای دریایی، زرده تخم مرغ، اسفناج و حبوبات به خصوص عدس و لوبیا، دانه های روغنی و...اشاره کرد.
توجه داشته باشید بیش از این مقدار در سال خون ندهید زیرا در غیراین صورت به سلولهای مغز استخوان فشار زیادی برای خونسازی بیشتر وارد خواهد شد که این مساله کارایی و عمر مفید آنها را کاهش می‌دهد.
پرسش سوم: آیا مصرف خرما یا رطب در روزهای اول پس از زایمان باعث افزایش شیرمادر می‌شود؟ چه خوراکیهایی را برای این منظور در روزهای ابتدایی توصیه می‌کنید؟
پاسخ دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران:
خرما یکی از میوه‌های خشک و مقوی است که مصرف آن بعد از زایمان می‌تواند هم برای مادر مفید باشد و هم میزان شیرش را افزایش دهد، اما مهم‌ترین نکته برای افزایش شیر طی 2 سال شیردهی، تغذیه متعادل، متنوع و کافی است.
یک خانم شیرده باید روزی حداقل 2 تا 3 لیوان شیر و فراوردههای لبنی استفاده کند و در رژیم روزانه‌اش حتما میوه و سبزی فراوان وجود داشته باشد.
مادران شیرده باید هر 3 وعده غذا را بخورند و در غذاهایشان گوشت قرمز، سفید، غلات و مواد غذایی حاوی انواع ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی را بگنجانند. البته برای داشتن یک رژیم متعادل و در عین حال دوری از چاقی و اضافه وزن بهتر است زیر نظر متخصص تغذیه باشید و بر اساس رژیم‌هایی که تجویز می‌شود، عمل کنید.
پرسش: هنگام غذا خوردن خیلی آب میخورم. آیا این عادت مشکلی برایم ایجاد می‌کند؟
پاسخ دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران:
بسیاری از افراد غذا را خوب نمی‌جوند. وقتی عمل جویدن به خوبی انجام نشود، غذا با بزاق دهان ترکیب نمی‌شود و بلع آن را سخت می‌کند. در نتیجه برای قورت دادن راحت‌تر غذا آب زیادی می‌نوشند.
بد نیست بدانید هضم اولیه غذا به شرط اینکه خوب جویده و با بزاق آغشته شود، از دهان شروع می‌شود. طبیعتا افرادی که این کار را به خوبی انجام نمی‌دهند یا حین صرف غذا آب می‌نوشند، عمل هضم غذا در بدنشان آنطور که باید انجام نمی‌شود و مواد مغذی غذاها به بدنشان نمی‌رسد.
به همین دلیل هم بیشتر این افراد لاغر هستند و وزن مناسبی ندارند. توصیه بر این است که نیم ساعت قبل از غذا و 2-1 ساعت پس از صرف غذا آب یا نوشیدنی‌های دیگر را مصرف نکنید زیرا با این کار علاوه بر سوءجذب، احتمالا دچار یکی از عوارض نفخ، برگشت غذا از معده به مری، سنگینی پس از غذاخوردن، دل‌پیچه، اسهال و...خواهید شد.
اگر هم فردی تشنه باشد و آب بخورد باید غذا خوردنش را به نیم ساعت بعد موکول کند.
پرسش: ترشی ها را در صورتی که سبزی های مورد استفاده در آنها نرم شده باشند تا چند سال می‌توان نگهداری کرد و مورد استفاده قرار داد؟ آیا سبزیهای موجود در ترشی‌ها دارای ارزش تغذیه ای هستند؟
پاسخ دکتر فرزاد شیدفر، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
ترشی‌ها هم مدت ماندگاری دارند که این زمان با توجه به سبزی به کار رفته در ترشی، میزان نمک، نوع سرکه، شرایط تهیه، جنس ظرف، نحوه بسته بندی و محل نگهداری آن متغیر است.
اگر ترشی را به صورت آماده خریداری می‌کنید باید حتماً به تاریخ تولید و انقضای آن توجه کنید یا ترشی‌های خانگی را از جاهایی تهیه کنید که نسبت به تازه و بهداشتی بودن آن اطمینان دارید.
قطعاً نمی‌توان ترشی‌ها را در طولانی‌مدت نگهداری کرد زیرا ممکن است پس از مدتی در معرض فساد قرار بگیرند یا مواد مغذی خود را از دست بدهند.
لازم به ذکر است سبزی‌هایی که در ترشی‌ها استفاده می‌شوند ارزش غذایی کمتری نسبت به انواع تازه آنها دارند.
پرسش: وظیفه گلبول سفید در بدن چیست؟ چه کار کنیم که تعداد گلبول سفید را بالا ببریم؟ آزمایش خون داده‌ام و نتیجه آزمایشم پایین بودن گلبول سفید را نشان داد. چه باید بکنم؟
پاسخ دکتر علیرضا سالک‌مقدم، ایمونولوژیست و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:
محدوده طبیعی گلبول سفید در بدن معمولا بین 4 هزار تا 10 هزار گلبول سفید در هر میلیلیتر خون است.
گاهی اوقات ممکن است این میزان کمتر از 4 هزار گلبول سفید در هر میلیلیتر خون باشد اما این دلیل بر آن نیست که شخص حتما به بیماری خاصی مبتلا شده یا قدرت دفاع بدنش کاهش یافته است.
گلبول‌های سفید انواع مختلفی دارند و وظیفه آنها دفاع از بدن در برابر عوامل بیماری‌زاست بنابراین لازم است از نظر کمی و کیفی طبیعی باشند اما گاهی اوقات حتی با مقادیر کمتر از حد طبیعی هم کیفیت عملشان خوب است.
اگر احساس کسالت یا بیماری خاصی ندارید و فرد کاملا سالمی هستید و فقط تعداد گلبول‌های سفیدتان کم است خیلی نگران نشوید و به تغذیه‌تان اهمیت بیشتری بدهید اما اگر احساس کسالت یا بیماری دارید باید برای درمان به پزشک متخصص خون مراجعه کنید زیرا برخی عفونت‌ها، بیماری‌ها یا حتی استفاده نامناسب از داروها می‌توانند روی مغز استخوان اثر بگذارند و ساختن گلبول سفید را مختل کنند. در نتیجه تعداد گلبول‌ها کاهش پیدا می‌کند.
پرسش: متخصصان هنگام ابتلا به برخی بیماری‌های گوارشی توصیه می‌کنند غذای آسان هضم بخورید. این گروه شامل چه مواد غذایی‌ای می‌شود و مواد غذایی دیرهضم کدامند؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران:
بیماری‌های گوارشی متنوع هستند. اشاره نکرده‌اید که منظورتان چه بیماری گوارشی است زیرا توصیه‌های تغذیه‌ای متناسب با انواع بیماری‌ها با یکدیگر تفاوت دارند. مثلا برای پیشگیری از بروز سرطان روده که سومین سرطان شایع در ایران است، توصیه می‌کنیم رژیم غذایی پرفیبر باشد و میوه‌ها و سبزی‌ها را بیشتر مصرف کنید اما به افرادی که زخم‌معده یا روده دارند توصیه می‌کنیم رژیم‌های کم‌فیبر استفاده کنند.
به طورکلی، غذاهای دیرهضم غذاهایی هستند که مدت زمان بیشتری در معده می‌مانند و عمل هضمشان طولانی است.
غذاهای خام و نپخته یا غذاهای چرب و سرخ شده معمولا هضم سختی دارند و دیرهضم هستند اما غذاهایی که پخته می‌شوند هضم راحت‌تری دارند. مثلا هضم گوشتی که سرخ می‌شود و رنگ قهوه‌ای پیدا می‌کند سخت‌تر از گوشتی است که فقط در آب پخته شده است.
همچنین هضم ماکارونی دم‌شده به‌دلیل افزایش نمایه گلایسمی و سرعت جذب گلوکز، بسیار راحت‌تر از ماکارونی‌ای است که فقط در آب پخته شده است و عمل دم کردن روی آن انجام نمی‌شود چون هرچه فرایند پختن طولانی‌تر باشد هضم غذا راحت‌تر انجام می‌شود.
از جمله مواد غذایی دیرهضم می‌توان به کربوهیدراتهای پیچیده که قندشان به تدریج در خون آزاد می‌شود مانند انواع حبوبات و غلات کامل اشاره کرد.
غذاهای زودهضم هم غذاهایی هستند که قند خون را سریع بالا میبرند و با سرعت بیشتری از معده تخلیه می‌شوند.
دکتر محمدرضا رجبی
متخصص قلب و عروق و فلوشیپ آنژیوگرافی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شاهد
محرم ماه سوگواری و گریستن در شهادت امام حسین(ع) و یارانش است ولی ایام محرم معادل با افسردگی ناشی از شیون و زاری نیست. در این ماه بسیاری از مردم درگیر رفتار و اعمال گروهی و صله‌رحم هستند. همدلی و همراهی در این ماه بیشتر است. گاهی هم مردم از کل کشور یا شهرهای اطراف به محلی که مراسم پرشورتری دارد، سفر می‌کنند. این کار به انسان‌ها حس هدفمندی می‌دهد. امواجی از انرژی‌های مثبت را در فضای کوچه و خیابان‌ها مشاهده می‌کنیم که تاثیر خوبی بر سلامت جسم و روان دارد. حتی در این مراسم، افراد بیمار و مسنی را می‌بینیم که به دلیل حال و هوای معنوی و وجود فضای روحانی از خانه خارج می‌شوند و حتی در جمع‌ها شاخص‌تر می‌شوند و با احترامی که مردم به آنها می‌گذارند، اعتماد به‌نفس و روحیه بهتری پیدا می‌کنند. این موارد از مزایای مراسم ماه محرم است ولی ممکن است معایبی هم در این میان وجود داشته باشد؛ مثلا افرادی که بیماری‌های قلبی پیشرفته دارند یا به فشار خون بالا یا دیابت مبتلا هستند، ممکن است رژیم غذایی‌شان در اثر توزیع نذری‌ها تغییر کند و از غذاهای پرچرب و پرنمک یا مواد خوراکی شیرین استفاده کنند که همه این موارد برای آنها مضر هستند. در سال‌های آینده محرم با فصل گرما همزمان خواهد شد. حتی امسال هم در طول روز ممکن است هوا در بسیاری از نقاط کشور واقعا گرم باشد. گرما عاملی است که می‌تواند سلامت عزاداران به‌خصوص افراد بیمار را به خطر بیندازد. پیاده‌روی‌های طولانی و قرار گرفتن در ازدحام جمعیت نیز گاهی روی سیستم قلبی-عروقی تاثیر می‌گذارد و علائم بیماری‌های قلبی را در مبتلایان تشدید می‌کند. مراسم محرم معادل افسردگی و ناراحتی نیست پس نمی‌توان گفت برای بیماران قلبی-عروقی ناراحتی ایجاد می‌کند اما سر و صدای مفرط و استفاده از طبل‌های بزرگ و نوحه‌خوانی ممکن است روی بیماران قلبی تاثیر منفی بگذارد. توصیه می‌کنم عزاداران محترم در این ایام به فکر این بیماران هم باشند و سعی کنند مراسم را در خیابان‌ها برگزار کنند، هرچندکه مساجد و هیات‌های ما بیشتر در کوچه‌ها و نزدیک خانه‌ها برپا می‌شوند.
آن دسته از بیماران قلبی-عروقی که در این مراسم دچار استرس زیاد می‌شوند نیز بهتر است از حضور در این مجامع خودداری کنند و مراسم سوگواری تلویزیون را تماشا و تعقیب کنند.
8 کارکرد اجتماعی مناسک سوگواری در ماه‌های محرم و صفر
هق‌هق ما حق‌حق است
دکتر محمدمهدی لبیبی
جامعه‌شناس و استاد دانشگاه
در ماه محرم و صفر با شهادت امام حسین(ع) و یارانش، رحلت پیامبر اسلام(ص)، رحلت امام رضا(ع) و امام حسن مجتبی(ع) مواجه هستیم. مصادف شدن رحلت ائمه در ماه محرم و صفر باعث شده این 2 ماه جزو ماه‌های عزیز و عزا برای ما ایرانیان باشد. مسلمانان شیعه ایرانی سال‌های سال است که حرمت این 2 ماه را حفظ می‌کنند اما چرا بعد از قرن‌ها هنوز محرم و صفر اینقدر برای ما ایرانیان عزیز است؟ اصلا راز ماندگاری محرم و صفر از کجا نشات می‌گیرد؟
نگاه متخصص تغذیه
دکتر مجید حاجی‌فرجی
رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور
هر سال با ورود به ماه‌های محرم و صفر، شمار زیادی از هموطنان ما اقدام به طبخ و پخش غذای نذری می‌کنند که اگر چند نکته ساده و مهم را در تهیه غذای نذری خود رعایت نکنند، ممکن است سلامت عزاداران حسینی را به خطر بیندازند. از طرف دیگر، افرادی که با غذاهای نذری اطعام می‌شوند نیز باید چند نکته را در مورد این غذاها به خاطر بسپارند. در این یادداشت به تشریح برخی از مهم‌ترین توصیه‌ها برای آنهایی که نذری می‌پزند و نذری دریافت می‌کنند، می‌پردازم:
