دین و سلامت/ ابراهیم اخوی/روانشناس بالینی مرکز مشاوره حوزه علمیه قم
این روزها با اوج گرفتن برنامه خندوانه و همراه شدن ایرانیان با مسابقه خنداننده برتر، شاهد ارائه روش نوینی برای شاد کردن هستیم. به همین مناسبت، نگاه به خنده از زاویه زندگی دینی خالی از لطف نیست. شادبودن یک نیاز پایه است که با رفتار خندیدن آشکار می‌شود و لبخند می‌تواند حکایت از رضایت درونی و شادی باشد.
خداوند برای پاسخ به این نیاز، پیشنهادهایی دارد و کنار آن از شادی‌هایی که باعث بروز مشکل برای تن و روان افراد باشد، ممانعت کرده است. همچنین شادی‌هایی که کرامت آدم‌ها را مخدوش کند یا باعث اذیت دیگران شود، ماندگار نیست و خودسرزنشی‌های بعدی را همراه خواهد داشت که در قانون دین از آن منع شده است. مثل شاد کردن دیگران به قیمت مسخره کردن و مانند آن، اما کنار این، 2 نکته زیبای دیگر هم گفتنی است:
1) خداوند خنداننده برتر است. بر اساس آیه 43 سوره نجم، خداوند است که انسان‌ها را می‌خنداند و شادی را در دل آنها قرار می‌دهد.
2) شادی و لذت ماندگار، لذتی است که درون ما تجربه شود و برخاسته از زندگی رضایتمندانه همراه احساسات خوبی مانند مفید بودن برای دیگران، برخورداری از زندگی هماهنگ با خواسته‌های خداوند، نزدیک شدن به اهداف متعالی و داشتن برنامه برای زمان‌های پیش‌رو است.
از این‌رو، آنکه شادی را از ارتباط با خداوند و زیر چتر پیروی از دستورات او می‌جوید، عمق بیشتر و ماندگارتری از شادبودن را تجربه میکند که در شادی‌های لحظه‌ای و وابسته به شرایط روزمره کمتر تجربه میشوند.
اخلاق پزشکی
دکتر حمیدرضا نمازی
عضو گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
فاجعه منا که به پرکشیدن بسیاری از حاجیان انجامید از بسیاری جهات قابل بررسی و درنگ است. در این مجال و مقال بنا بر تحلیل علت این ماجرای تلخ نیست اما به نظر می‌رسد بتوان از نظرگاه اخلاق پزشکی این ماجرا را کاوید و به بحث گذاشت. چند نکته در این خصوص قابل‌تامل است:
1) حوزه سلامت در هر کشوری در مقام ارائه خدمت، باید بی‌طرف و انسان‌مدار باشد. حضور و واکنش حوزه سلامت عربستان به این فاجعه، کمرنگ، منفعلانه و سیاسی بود، چنانکه احساس می‌شد پروای سیاست، زبان سلامت را در آنجا الکن کرده است.
2) احترام به بدن و جسد درگذشتگان در هر جامعه، نشان از لحاظ کرامت انسانی در آن جامعه دارد. شاید این آموزه اخلاق پزشکی، باید از سطح دروس دانشجویان طب فراتر رود و به تمام کتب درسی راه پیدا کند که حرمتی افزون‌تر از پیش، جسد انسان را لازم است. ماجراهایی که در مواجهه با اجساد درگذشتگان منا پیش آمد، نشان از فرهنگ پایین حرمت‌گذاری به آدمیان دارد.
3) حوزه سلامت موظف است کار خودش را انجام دهد و کاستی‌ها را به حساب قضا و قدر نگذارد. هنر بزرگی است که آدم‌ها کار خود را خود انجام دهند و کار خدا را به خدا بسپارند. دلیل‌تراشی‌هایی از این قبیل، بیش از توجه به خواست الهی، مسئولیت‌پذیری انسانی را مخدوش میکند.
4) مدیریت بحران، مهم‌ترین جلوه حوزه سلامت در مواردی از این قبیل است. مهم‌تر از حل و فصل عجولانه بحران، لحاظ اخلاق در مدیریت بحران است. به تعبیری، باید در مدیریت بحران، ملاحظاتی اخلاقی مانند حریم، احترام، انصاف، عدم قضاوت، مرگ آرام و خوش و نوع‌دوستی حداکثری را در نظر داشت. اخلاق در مدیریت بحران گم‌شده سعودی‌ها در فاجعه منا بود.
5) حواسمان باشد خیلی وقت‌ها، اخلاق پزشکی، معیار و محک دقیقی از کرامت انسان‌ها در جوامع است.
پرسشی از نادر عسگری معاون اجرایی دفتر نظارت بر درمان و اعتباربخشی وزارت بهداشت
مهدیه آقازمانی
این روزها هر جور تغییری که بخواهید در چهره و ظاهرتان ایجاد کنید، کار غیرممکنی نیست. کافی است اراده کنید که گونه‌هایتان را پرتر یا لب‌هایتان را برجسته یا چروک‌های دور چشمتان را برطرف کنید. همه این کارها خیلی راحت انجام می‌گیرد و هر روز نیز به این فهرست بلندبالای خدمات زیبایی یک خدمت جدید اضافه می‌شود.
کشور ما جزو 3 کشور اول مصرف‌کننده لوازم آرایش و اعمال جراحی زیبایی است و این آمار نشان می‌دهد تب زیبا شدن بین مردم کشورمان بالاتر از کشورهای دیگر است. یکی از اعمال زیبایی که اخیرا مد شده هاشور طبی ابرو است که ابروها را پرتر نشان می‌دهد و شکل ابرو را تغییر می‌دهد.
هاشورکشی ابرو تقریبا مثل تاتوی ابرو است ولی اگر اعمال زیبایی مثل هاشورکشی را افراد غیرحرفه‌ای انجام دهند، می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد. از سوی دیگر، متخصصان پوست نیز چنین اعمال زیبایی‌ای را انجام نمی‌دهند و حتی برخی از متخصصان پوست در مورد عوارض پوستی ایجادشده هشدار داده‌اند.
حال سوال مهم این است که چه افرادی صلاحیت هاشورکشی ابرو را دارند و چه نظارتی بر مراکزی که این کار را انجام می‌دهند وجود دارد؟ نادرعسگری، معاون اجرایی دفتر نظارت بر درمان و اعتباربخشی وزارت بهداشت پاسخ می‌دهد.
«میزگرد پوست» درباره سفیدی جای سوختگی با حضور دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده و دکتر محمدکریم رحیمی متخصصان پوست و دکتر پرویز رزاقی روانشناس
سمیه مقصودعلی
جوشگاه از جمله شایع‌ترین مشکل‌های پوستی است و بیشتر افراد روی پوستشان جوشگاه‌هایی ناشی از آکنه، جراحت‌ها یا سوختگی دارند. گاهی جوشگاه ناشی از این حوادث به شکل تغییر رنگ بروز میکند و گاهی به فرورفتگی یا برجستگی تبدیل می‌شود. راه‌هایی برای پیشگیری از بروز جوشگاه وجود دارد اما اگر جوشگاه‌ها ایجاد شد، برای درمان آن هم راه‌حل‌هایی هست. میهمان این هفته «میزگرد پوست و مو» خانم 36 ساله‌ای است که به دلیل سوختگی با آتش دچار سفیدی پوست شده‌اند.
دکتر زهرا عبداللهی
متخصص تغذیه، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت
براساس آخرین تعریف قابل‌قبول مجامع بین‌المللی، امنیت غذایی به معنای دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی همه افراد، در تمام اوقات، به غذای کافی، ایمن و مغذی برای داشتن یک زندگی سالم و فعال است. براساس این تعریف، تغذیه و امنیت غذایی طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود که از سلول تا جامعه را دربرمی‌گیرد.
امروزه علاوه بر تاکید بر امنیت غذایی، توجه به تامین آن به معنی دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی همه افراد، در تمام اوقات، به غذای کافی، ایمن و مغذی همراه با جذب و بهره‌مندی موثر سلولی هم حائزاهمیت است. در حقیقت، امنیت تغذیه‌ای زمانی برقرار می‌شود که علاوه بر امنیت غذایی، جذب سلولی و بهره‌مندی سلول از مواد مغذی با تامین سلامت، بهبود مراقبت‌های مادر و کودک و ارتقای فرهنگ و سواد تغذیه‌ای جامعه هم میسر شود. ادامه مطلب...
دکتر آراسب دباغ‌مقدم
متخصص بهداشت مواد غذایی و دبیر کمیته بهداشت مواد غذایی سازمان دامپزشکی کشور
اخیرا کمپینی در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته با این عنوان که «مرغ نخرید» و از مردم خواسته به‌دلیل مشکل‌های بهداشتی که مرغ‌ها دارند و عمده آنها بحث تکراری هورمون در مرغ است، از خرید مرغ خودداری کنند تا صنعت مرغداری وادار شود مرغ سالم تولید کند.
شاید بهتر باشد به جای صحبت درباره این کمپین از نظر علمی قضیه هورمون را در مرغ‌ها بررسی کنیم. در وهله اول باید بدانید هورمون‌ها روی سلول پرندگان تاثیری ندارند ولی روی پستانداران تاثیرگذارند. همچنین به شخصه در طول فعالیتم در هیچ سمینار، کنگره و نمایشگاهی ندیدم که هورمونی فروخته یا برای استفاده از آن تبلیغ شود. از سوی دیگر، هرکس که ادعا یا تصور میکند به مرغ‌ها هورمون می‌زنند، می‌تواند در شرکت‌های داخلی و خارجی دارویی دامپزشکی جستجو و از سایت‌های آنها بازدید کند و فهرست اقلام فروش محصول‌ها را ببیند که کدام شرکت هورمون رشد می‌فروشد.
یکی از مواردی که در ذهن مردم ایجاد شده، رشد سریع مرغ‌هاست در حالی که در گذشته مرغ‌های سنتی در مدت زمان بیشتری رشد می‌کردند. در مورد این ادعا نیز باید به این نکته توجه داشته باشیم که در دنیا نزدیک 100 سال است که روی اصلاح نژاد مرغ‌ها کار شده به گونه‌ای که با مصرف خوراک کمتر گوشت بیشتری تولید کنند.
در حقیقت، با این کار به اصطلاح ضریب تبدیل را بهبود بخشیدند به صورتی که مرغ‌ها به ازای یک کیلوگرم دان که می‌خورند، 600گرم گوشت تولید می‌کنند. این در حالی است که مرغ‌ها در گذشته در مدت زمان طولانی رشد می‌کردند و چنین کارکردی نداشتند. موضوع دیگر، بحث مدیریت مرغداری‌‌های صنعتی است که کارشناسان و تکنیسین‌های تحصیلکرده آنها را اداره می‌کنند و باید از نظر نور، هوا و تهویه نیز تحت ضوابط خاصی باشند.
بحث مهم دیگر جیره مرغ‌هاست که دامپزشک از نظر ویتامین‌ها، اسید‌های آمینه و ریزمغذی‌ها تنظیم میکند در صورتی که در مورد انسان اینقدر میزان دریافت ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها به طور دقیق تنظیم نمی‌شود. بنابراین نمی‌توان گفت مرغ‌های سنتی و قدیمی سالم‌تر از مرغ‌های صنعتی هستند. ما دهمین کشور تولید‌کننده مرغ هستیم و مرغ‌های ما به کشورهای همسایه مانند عراق و تاجیکستان نیز صادر می‌شود. در ضمن من از تمام متخصصان غدد دعوت می‌کنم اگر یک مورد بیماری یا مشکلی مشاهده کردند که ناشی از هورمونی باشد که به مرغ می‌زنند، حتما اطلاع دهند.
آنچه والدین کلاس‌اولی‌ها درباره سلامت دهان و دندان فرزندانشان می‌پرسند
دکتر مهکامه میرکریمی
متخصص دندان‌پزشکی کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
«دختر من 7 سال دارد. 2 دندان جلویی فک پایینش در حال درآمدن است اما هنوز دندان شیری‌اش نیفتاده. تغذیه دخترم خیلی خوب است و زیاد شیر می‌خورد. می‌گویند دلیل این تاخیر قوی بودن ریشه دندان است. آیا این حرف درست است؟ من باید چه‌کار کنم؟»
این یکی از پرسش‌هایی است که در خصوص مشکلات دهان و دندان کودکان به دست «سلامت» رسیده و در پاسخ به آن باید بگویم نگران نباشید و «دهان و دندان» این هفته را به دقت مطالعه کنید. واقعیت این است که بیش از حد ماندن دندان شیری ربطی به مصرف زیاد شیر یا سایر مواد غذایی و دارویی توسط کودک ندارد بلکه به عوامل مختلفی از قبیل موقعیت جوانه دندان دائمی زیرین یا چسبندگی ناحیه‌ای از دندان شیری به بافت لثه یا استخوان بستگی دارد.
در برخی از موارد والدین هنگام رویش دندان‌های دائمی کودک متوجه درهم و کج بودن این دندان‌ها میشوند و این موضوع نگرانی‌های زیادی را برای آنها به وجود می‌آورد. از آنجایی که از 7-6 سالگی بررسی وضعیت رویش دندان‌های دائمی و میزان فضای موجود برای رویش این دندان‌ها ضروری است، در «دهان و دندان» این هفته به مشکل‌های رایج رویش دندان‌های دائمی خواهیم پرداخت.
علل، علایم و علاج یک اختلال روانشناختی نسبتاً رایج در روابط میان‌فردی
دکتر‌هانیه زایررضایی
همه ما وقتی قرار است برای اولین بار در جمع بزرگی صحبت کنیم یا اینکه در حضور افرادی که قضاوتشان برای ما اهمیت دارد سخنرانی کنیم، دچار دلهره و اضطراب می‌شویم، احتمالا پیشانی و کف دستمان خیس عرق می‌شود، ضربان قلبمان افزایش پیدا میکند و... و این مساله کاملا طبیعی است اما اگر این اضطراب به حدی باشد که مانع بسیاری از فعالیت‌های خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی‌مان شود، آن وقت باید به این مساله فکر کنیم که آیا به راستی این حالت طبیعی است؟
دانش‌آموز یا دانشجویی که از ترس قضاوت استاد یا همکلاسانش، هرگز در کلاس صحبت نمی‌کند، معلمی که هنگام رفتن به کلاس به خاطر اضطراب شدید نمی‌تواند در کلاس حضور پیدا کند، افرادی که به خاطر اضطراب شدید نمی‌توانند در جامعه حضور یابند و از هرگونه تعاملی اجتناب می‌کنند، آیا می‌توانند این حالت را ناشی از یک کمرویی ساده تلقی کنند؟ جواب این پرسش‌ها و اینکه اضطراب اجتماعی چگونه و چرا ایجاد می‌شود و چه راه‌حلی برای آن وجود دارد را در «سلامت روان» این هفته خواهید یافت.
اضطراب اجتماعی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علائم اصلی اضطراب اجتماعی یا هراس اجتماعی، ترس معنادار و دائمی از یک یا چند موقعیت اجتماعی است که باعث تعاملات اجتماعی می‌شود (مثل محاوره با افراد دیگر) یا تحت‌نظر قرار گرفتن را ممکن می‌کنند (مانند در معرض دید قرار گرفتن هنگام غذا خوردن در رستوران) و فرد از اینکه به خاطر نشان دادن اضطرابش رفتاری را بروز دهد که باعث قضاوت منفی دیگران شود، می‌ترسد. افراد مبتلا ممکن است فعالانه از این موقعیت‌ها اجتناب کنند یا هنگام مواجهه با این موقعیت‌ها دچار ترس و اضطراب شدیدی شوند.
نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که ترس یا اضطراب نباید به‌دلیل وجود یک امر ترسناک واقعی در آن موقعیت یا به‌دلیل بافت فرهنگی باشد و در صورت وجود شرایط پزشکی دیگری مثل بدشکلی‌ها یا چاقی مفرط یا بدریختی ناشی از سوختگی یا جراحت که ممکن است هر فردی را کمی نگران قضاوت دیگران کند، این ترس و اضطراب یا اجتناب بسیار افراطی باشد. این علائم باید همیشگی باشند و یا حداقل به مدت 6 ماه طول کشیده و به‌طور مشخصی باعث اختلال در تعاملات اجتماعی و عملکرد فرد شده باشند.
توصیه‌های دکتر کتایون خوشابی به والدین بچه‌های نابینا و کم‌بینا در آستانه روز جهانی عصای سفی
سمیه مقصودعلی
والدین به محض اینکه متوجه بارداری میشوند در امید و آرزوی فرزندی سالم هستند. تولد فرزندی معلول شوک بزرگی برای آنهاست. در این شرایط معمولا والدین، ناخودآگاه رفتاری حمایتی پیش می‌گیرند تا بتوانند فرزندشان را سالم و مقتدر باربیاورند، اما نتیجه در بیشتر موارد عکس آن چیزی است که والدین برای آن قدم برمی‌داشتند. با دکتر کتایون خوشابی، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در رابطه با فرزندپروری کودکان نابینا و کم‌بینا گفت‌و‌گو کردیم.
چگونه در دوران سالمندی از رخوت و افسردگی فاصله بگیریم
دکتر مهشید فروغان
روان‌پزشک سالمندان
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌بهزیستی و توانبخشی
- پدرم خیلی بی‌حوصله است. هرچه به او اصرار می‌کنیم حداقل روزی یک بار برای پیاده‌روی از منزل خارج شود اعتنایی نمی‌کند...
- وقتی می‌خواهیم جایی مثلا میهمانی برویم، مادرم می‌گوید من نمی‌آیم، شما بروید. ما می‌مانیم که چه کنیم. از یک طرف دلمان می‌خواهد برویم یا اساسا مجبوریم که برویم و از طرف دیگر دلمان پیش او می‌ماند. همه‌اش می‌ترسیم برایش اتفاقی بیفتد. مجبور می‌شویم رسیده یا نرسیده خداحافظی کنیم و برگردیم...
اینها نمونه‌هایی از گلایه‌هایی است که گاه و بیگاه از زبان خانواده‌های سالمندان این مرز و بوم شنیده می‌شود. به راستی سالمندان ما تا این حد مردم‌گریز و انزواطلب هستند؟ چرا از فرصتی که دارند استفاده نمی‌کنند؟ چرا به دامان بی‌عملی افتاده‌اند؟ آیا پیری و سالخوردگی آنها را چنین میکند یا باید جای دیگری دنبال علت گشت؟
حقیقت این است که پاسخ این سوال‌ها آنقدرها ساده نیست یا بهتر بگوییم تنها یک پاسخ برای آنها نمی‌توان یافت.
