هشدار دکتر خسرو صادق‌نیت رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «سلامت»
در سال‌های اخیر مسوولان وزارت بهداشت، بارها خبر از افزایش مصرف قلیان، به‌ویژه در نوجوانان و دختران جوان داده‌اند. این در حالی است که به نظر می‌رسد قلیان یکی از مواد دخانی است که قبح سیگار را در میان بسیاری از خانواده‌های کشورمان ندارد و خیلی‌ها در منزلشان قلیان دارند و آن را نوعی وسیله سرگرمی و دورهمی محسوب می‌کنند. آمارهای وزارت بهداشت که در نشست خبری هفته بدون دخانیات، از زبان مسوولان بهداشتی وزارت بهداشت بیان شده نیز نشان می‌دهد که مصرف قلیان تا سال 86 روند نزولی یا ثابتی داشته اما از سال 88 که آخرین بررسی‌ها درباره مصرف دخانیات در کشور انجام شده، روند مصرف روزانه قلیان رو به افزایش گذاشته است. همین بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف قلیان در نوجوانان 13 تا 16 ساله 2 برابر شده که سهم دختران در این افزایش بیشتر از پسران بوده است. در همین نشست از گزارش‌هایی یاد شده است که نشان می‌دهند در برخی از قلیان‌ها ماده مخدر شیشه وجود دارد. هفته گذشته نیز رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت بر وجود مواد آمفتامینی در برخی از قلیان‌ها ابراز نگرانی کرد.
پرسش: پسر 4 ساله دوست من شدیدا به گازگرفتن یا نیشگون گرفتن اطرافیانش علاقه دارد. کوچک و بزرگ هم تفاوتی ندارد. برای ترک این رفتارها چه توصیهای دارید؟
پاسخ دکتر نسرین امیری، فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
مشکل‌های این کودک به رفتاردرمانی نیاز دارد اما برای جلوگیری از گاز گرفتن می‌توان از سرکه هم استفاده کرد. به این ترتیب که هر وقت کودک کسی را گاز گرفت به عنوان تنبیه چند قطره سرکه در دهانش بریزید. یک کودک 4 ساله تقریبا همه مسائل را متوجه می‌شود، بنابراین می‌توان برای تنبیه، او را از برخی بازی‌ها یا امکاناتی که به آنها علاقه دارد محروم کرد. مثلا می‌توان اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را چند ساعتی از او گرفت تا متوجه کار بدش بشود و دیگر آن را تکرار نکند. متاسفانه برخی والدین یا بزرگ‌ترها بعد از اینکه کودک برای اولین بار کار خطایی انجام می‌دهد به او می‌خندند. این خنده‌ها برای کودک تشویق محسوب می‌شود و به رفتار اشتباهش ادامه می‌دهد بنابراین از خندیدن به کارهای اشتباه کودک که ممکن‌است برای بزرگ‌ترها بامزه تلقی شود خودداری کنید.
بهترین تمرین‌های ورزشی برای آرایشگران
ندا احمدلو
اگر با صفحه «تناسب‌اندام» همراه بوده باشید، حتما می‌دانید که طی چند هفته اخیر، رویکرد غالب در این صفحه، رویکرد شغل‌محور بوده است و هر هفته به این سوژه پرداخته‌ایم که چه ورزش‌هایی برای شاغلان چه شغل‌هایی مناسب است. این هفته در ادامه همین روند به آرایشگران می‌پردازیم. آرایشگری، یکی از شغل‌های متنوع و پرهیجان است که می‌تواند برای خیلی‌ها جذاب باشد اما همین شغل جذاب و به‌ظاهر ساده، مخاطرات فراوانی را از نظر سلامت برای شاغلانش دنبال دارد. «تناسب‌اندام» این هفته به معرفی چند حرکت ورزشی برای قسمت‌های درگیر با کار در بدن آرایشگرها پرداخته است، با ذکر این توضیح که آرایشگرها به دلیل ایستادن زیاد در طول روز و کار کردن بیش از اندازه با دست‌های خود در ارتفاعی بالاتر از قلب و حتی گاهی بالاتر از سطح شانه‌ها، در معرض ابتلا به گردن‌درد، شانه‌درد، تونل کارپال، کمردرد و واریس قرار دارند.
ورزش‌هایی برای دست‌ها و انگشتان
هرکدام از تمرین‌های ورزشی که در ادامه آنها را برای پیشگیری از ایجاد درد در ناحیه دست‌ها و انگشت‌ها معرفی می‌کنیم، باید 4-3 مرتبه و هر مرتبه به مدت 4-3 ثانیه تکرار شوند.
پرسش: با بچه لجباز چه باید کرد؟
پاسخ دکتر نسرین امیری، فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
برای چگونگی برخورد با لجبازی کودکان باید در کارگاه‌های فرزندپروری شرکت کنید زیرا این بحث مهم و پیچیده است و به توضیحات مفصلی نیاز دارد. انجمن روان‌پزشکی کودک و نوجوان هر چند وقت یکبار این کارگاه‌ها را برگزار می‌کند. به شما نیز توصیه می‌شود حتما در این کارگاه‌ها شرکت کنید.
پرسش: پسر 5 سال‌های دارم که شبها می ترسد تنها بخوابد و حتی روزها هم باید کنارش باشیم. مشکل چیست؟ لطفا راهنمایی کنید.
پاسخ دکتر نسرین امیری فوقتخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
فرزند شما به اختلال اضطرابی مبتلاست و حتما باید بررسی شود. ممکن است والدین هم اضطراب داشته باشند که در آن صورت همگی باید با هم درمان شوید، بنابراین توصیه می شود حتما به روان‌پزشک کودک مراجعه کنید.
پرسش: آیا ترکیب‌های شوینده ای که برای شستشوی سبزیها مورد استفاده قرار می گیرند باید حتماً برای میوه ها به‌خصوص آنهایی که پوست گرفته نمی شوند هم استفاده شوند؟
پاسخ: دکتر احمد عامری دکترای مهندسی بهداشت محیط استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
نه، در صورتی که میوه‌ها به‌خوبی شسته شوند نیازی به استفاده از مواد گندزدا ندارند. هر چند که شستن آنها با مواد گندزا هم منعی ندارد.
البته اگر پوست میوه‌ها قبل از مصرف گرفته شود اصلا نیازی به انجام این کار نیست.
برای انگل‌زدایی میوه‌ها هم توصیه می‌شود از چند قطره مایع ظرفشویی استفاده شود تا سطح میوه یا لابه‌لای میوه‌ای مانند انگور را به خوبی از آلودگیها، میکروب‌ها، تخم انگل‌ها و سموم پاک کنید، پس از این کار میوه باید به خوبی آبکشی شود.
پرسش: متخصص تغذیه توصیه کرده فعلا از خوردن ماست در رژیم غذایی ام صرف‌نظر کنم چون خوردن ماست روند لاغر شدن را کند می‌کند. این موضوع چقدر درست است و دلیلش چیست؟
پاسخ دکتر نسرین امیدوار متخصص تغذیه استاد دانشگاه علوم‌‌پزشکی شهیدبهشتی:
به نظرم منظور ایشان به احتمال زیاد مصرف نکردن ماست پرچرب بوده است زیرا ماست کم چرب که کمتر از یک ونیم درصد چربی دارد، هم یک منبع پروتئین خوب است و هم چربی کمی دارد و می تواند قدرت سیرکنندگی خوبی داشته باشد.
ضمن اینکه حاوی کلسیم است و اتفاقا کلسیم موجود در ماست و شیر نقش موثری در روند کاهش وزن دارد و افرادی که از آنها استفاده می‌کنند در برنامه کنترل وزن جواب بهتری می‌گیرند بنابراین اگر ماست کمچرب به درستی در برنامه غذایی محاسبه شده باشد باعث تاخیر در روند کاهش وزن نخواهد شد.
پیشنهاد می کنم علت علمی این موضوع که ماست کم چرب چگونه باعث اختلال در روند کاهش وزن می‌شود را از فردی که به ایشان مراجعه کردهاید، جویا شوید.
پرسش: آیا روغن هسته انگور واقعا از هسته های انگور تولید می‌شود؟
چه انگورهایی در تهیه این روغن مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ سبز یا قرمز؟
آیا برای بهره بردن از خواص این روغن می‌توان هنگام خوردن انگورهای هست هدار، هسته شان را نیز جوید؟
پاسخ دکتر سیدضیاء‌الدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
اگر روغنی که به‌عنوان روغن هسته انگور به فروش می‌رسد واقعا از هسته انگور تهیه شده باشد روغن باارزشی خواهد بود و مصرف به اندازه آن که در چارچوب جیره غذایی تعیین شده، کنار روغن‌های مفید دیگری مانند روغن زیتون، کانولا، روغن کنجد و... مفید و بی‌ضرر خواهد بود.
این روغن از انگورهای هسته‌دار گرفته می‌شود و تفاوتی نمی‌کند که انگور قرمز باشد یا سبز.
هسته انگور دارای ترکیب‌های مفیدی است که خوردن آنها برای بدن لازم است. حتی مویز یا کشمش‌هایی که هسته دارند را می‌توان به راحتی و با هسته‌شان خورد. پوسته هسته فیبری دارد که می‌تواند برای رفع یبوست کارساز باشد. مغز دانه انگور هم از ترکیب‌های روغنی که جزو اسیدهای چرب ضروری برای بدن است تشکیل شده، بنابراین توصیه می‌شود دانه انگورها را خارج نکنید و آنها را همراه با انگور بجوید و بخورید.
انگور میوه پرخاصیتی است اما تفاوتی که با سایر میوه‌ها دارد این است که مقدار ساکاروز یا قند آن بالاست، اما مصرف انگور به‌خصوص انگورهای رنگی (قرمز یا سیاه) در حد یک واحد میوه تقریبا 100گرم مشکلی ندارد. ترکیب‌های موجود در انگورهای رنگی می‌توانند برای خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد خون بسیار مفید باشند. در واقع، رنگ انگورهای سیاه به‌دلیل وجود ماده‌ای به نام آنتو‌سیانین است. این ماده برای پیشگیری از سرطانی شدن سلول‌ها که تحت‌تاثیر رادیکال‌های آزاد قرار گرفته‌اند، مفید است.
پرسش: آیا از روغن مخصوص سرخ کردن می توان برای پخت و پز (به‌طور مثال روغن دادن روی برنج) استفاده کرد یا باید حتما از روغن های مخصوص پخت و پز در این موارد بهره برد؟
پاسخ دکتر سیدضیاء‌الدین مظهری متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
روغن‌های سرخ‌کردنی در برابر دمای بالا مقاوم هستند تا در اثر حرارت دیدن به نقطه دود نرسند و مواد سمی در آنها ایجاد نشود ولی مصرف آنها برای پخت و پز و سایر کارها غیراز سرخ‌کردنی مانعی ندارد، اما مصرف روغن‌های غیرسرخ‌کردنی برای سرخ کردن اشکال دارد زیرا حرارت زیاد ناشی از سرخ کردن می‌تواند باعث تشکیل اسید چرب ترانس شود.
این اسیدهای چرب هم باعث افزایش LDL یا چربی بد خون و هم کاهش HDL یا چربی خوب خون می‌شوند. به همین دلیل گرما دادن روغن‌های غیرسرخ‌کردنی بسیار مضر است و باعث بروز بیماری‌های قلبی- عروقی می‌شود.
اصولاً توصیه ما کاهش مصرف انواع روغن است زیرا به ازای هر گرم روغن 9 کیلوکالری انرژی در بدن تولید می‌شود، بنابراین بهتر است به جای سرخ کردن مواد غذایی از سایر روش‌های پخت مانند فرپز، بخارپز، آبپز کردن و... استفاده کنید.
پرسش: آیا خانم‌ها می‌توانند در دوران عادت ماهیانه به‌دلیل خونریزی زیادی که دارند بدون تجویز پزشک از مکمل آهن استفاده کنند؟
پاسخ دکتر سیدضیاء‌الدین مظهری،متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
خانم‌هایی که دچار کم‌خونی فقر آهن هستند، می‌توانند با توصیه و تجویز پزشک معالجشان در مدت مشخصی از مکمل‌های آهن استفاده کنند. در غیر این صورت افرادی که کم‌خونی فقر‌آهن ندارند یا هنوز آزمایش انجام نداده‌اند و مشخص نیست که کم خون هستند یا نه نمی‌توانند خودسرانه و بدون تجویز پزشک مکمل آهن مصرف کنند زیرا مصرف خودسرانه انواع مکمل‌ها از جمله مکمل آهن می‌تواند عوارضی دنبال داشته باشد.
در کل، کم‌خونی علائمی دارد که باید جدی گرفته شود که عبارتند از تضعیف سیستم ایمنی بدن، عدم تمرکز، تحریک‌پذیری، سرگیجه و... مقدار آهنی که افراد باید طی روز مصرف کنند 5/1 گرم برای خانم‌ها و یک گرم برای آقایان است.
