پرسش: نظر شما در مورد لاغر شدن با استفاده از رژیمهای خام گیاه خواری چیست؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
نتایج یک مطالعه مروری که یافتههای 12 مقاله را روی بیش از 1000 نفر جمعبندی کرده نشان می دهد کاهش وزن در افرادی که رژیم گیاه خواری همراه کاهش انرژی دریافتی داشته اند، بیشتر بوده است.
البته این تفاوت تنها حدود 2 کیلوگرم در مدت 5/4 ماه بوده است. رژیم های گیاه خواری انواع مختلفی دارند که شامل گیاهخواری صرف، غذاهای گیاهی و لبنیات، غذاهای گیاهی، لبنیات و تخممرغ هستند.
البته معمولا افراد گیاه خوار مواد مهارکننده جذب آهن، کلسیم، روی و منیزیم را بیشتر دریافت می‌کنند بنابراین بیشتر در معرض کمبود این مواد مغذی قرار میگیرند.
همچنین احتمال کمبود ویتامین B12 در کسانی که بیش از 6-3 سال صرفا گیاه خواری می کنند، افزایش پیدا میکند و خطر کمبود این ویتامین را باید جدی گرفت زیرا کاهش حافظه و کم خونی از عوارض آن است به خصوص اینکه کاهش حافظه ممکن است برگشت ناپذیر باشد.
لازم به ذکر است پروتئینهای گیاهی نیز کنار یکدیگر تکمیل می‌شوند که باید به دقت در رژیم فرد گیاه خوار تنظیم شوند. این افراد نباید مصرف حبوبات، سویا، آجیلها و جوانه ها را فراموش کنند.
پرسش: زغال اخته هایی که این روزها در بازار هم موجود است، چه خواصی دارد و مصرف مرتب آن چه فوایدی به بدن می‌رساند؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
زغال اخته حاوی مقادیر زیادی اسیدفولیک، ویتامین‌های B1، B2، C و E است. همچنین یک آنتیاکسیدان قوی به نام آنتوسیانین دارد.
در ضمن، زغال اخته می تواند به پیشگیری از سرطانهای کولون (روده بزرگ)، پروستات، پوست و ریه کمک کند و نقش موثری در پیشگیری از بیماری‌های قلبی- عروقی داشته باشد.
مصرف زغال‌اخته همچنین موجب کاهش کلسترول بد خون (LDL) می‌شود.
زغال‌اخته حاوی اسید تانیک و اسید بنزوئیک است که ادرار را اسیدی می‌کنند.
یک عامل ضدباکتری به نام هیپوریک اسید در زغال‌اخته وجود دارد که باعث جلوگیری از چسبیدن باکتری‌ها به دیواره مثانه و بروز عفونت می‌شود بنابراین مصرف عصاره زغال‌اخته برای پیشگیری از عفونت در مجاری ادراری مفید است.
مصرف آب زغال‌اخته در بیماران مبتلا به سنگ کلیه نیز باعث یونیزه شدن کلسیم در ادرار و کاهش احتمال عود مجدد سنگ تا 50 درصد می شود.
پرسش: بین شکر، قند و نبات در وزن های یکسان برای شیرین کردن نوشیدنی ها، مصرف کدام یک کالری و قند بیشتری به بدن می رساند؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:
نوع قند موجود در شکر، قند و نبات مثل هم است و هر 3 آنها از گلوکز تشکیل شده‌اند. هر چند ممکن است از نظر شیمیایی تغییرهایی در آنها ایجاد شده باشد اما مصرف آنها در اندازه‌های یکسان، تقریبا یک میزان قند و کالری وارد بدن میکند.
از این رو، توصیه می‌شود از مصرف زیاد این خوراکی‌ها بپرهیزید و مثلا با یک استکان چای بیش از 2 تا 3 گرم قند، شکر یا نبات استفاده نکنید.
پرسش: بین سبزی های موجود در سبزی خوردن، مصرف کدام‌یک به هضم غذا بیشتر کمک و کدام‌یک در هضم غذا اختلال ایجاد میکند و نفخ و سوءهاضمه دنبال دارد؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:
همه سبزی‌های موجود در سبزی خوردن از نظر ارزش غذایی و شرایط هضم و جذب تقریبا مانند هم هستند.
به‌طور کلی، اگر سبزی‌ها و صیفی‌ها به مقدار متعادل، همراه غذا خورده شوند هیچ اثر سوئی روی هضم غذا ندارند، اما اگر به مقادیر زیاد مصرف شوند به‌دلیل وارد شدن حجم زیادی فیبر به دستگاه گوارش می‌توانند نفخ ایجاد کنند و مصرف‌کننده را آزار دهند.
هر چند توصیه ما همیشه این است که همراه با وعده‌های غذایی اصلی سبزی، صیفی یا سالاد مصرف کنید اما باید حجم و مقدار آن را در نظر بگیرید زیرا مصرف بیش از اندازه آنها به‌خصوص برای کسانی که به خوردن این موادغذایی عادت ندارند یا دچار مشکل‌های گوارشی هستند، می‌تواند مشکل‌ساز شود.
به همین دلیل به همه افراد توصیه می‌کنیم در هر وعده غذایی بیشتر از 150-100 گرم سبزی و صیفی استفاده نکنند تا دچار مشکل نشوند.
پرسش: آیا نوشیدن آب ولرم باعث افزایش سوخت‌وساز بدن می‌شود؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:
نه، نوشیدن آب ولرم هیچ ارتباطی به سوخت‌وساز بدن ندارد و تاکنون در هیچ یک از منابع علمی مطلبی در این خصوص به اثبات نرسیده است.
پرسش: آیا فردی که بر اثر فشار خون دارو مصرف میکند، می تواند قهوه فوری یا قهوه سبز بخورد؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:
مصرف قهوه فوری و قهوه سبز به تنهایی و در حد اعتدال تاثیر زیادی در ایجاد یا تشدید فشار خون ندارد اما مصرف بیش از حد و طولانی مدت آنها می تواند به‌دلیل دفع زیاد آب و املاح در ایجاد و عدم کنترل فشار خون موثر باشد.
بنابراین مصرف یک تا حداکثر 3 فنجان نوشیدنی های تازه و کمرنگی مانند چای، قهوه سبز و قهوه فوری به شرط آنکه افزودنی دیگری نداشته باشد، اشکالی ندارد.
لازم به ذکر است برخی از داروهای فشارخون با ترکیب‌های کافئینی و پلیفنولی موجود در این نوشیدنیها تداخل دارند. به همین علت لازم است قبل یا بعد از مصرف دارو از آنها نخورید و مصرفشان را به ساعتی بعد موکول کنید.
در صورت ابتلای بچه های 4 یا 5 ساله به مسمومیت های غذایی چه تغییرهایی باید در برنامه غذایی آنها ایجاد کرد و در وعده های ناهار و شام چه غذاهایی برایشان پخت؟
پاسخ دکتر کوروش جعفریان، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
معمولا کودکان با مسمومیت غذایی دچار اسهال و استفراغ می‌شوند. این مساله باعث می‌شود، هم بسیاری از مواد غذایی خورده شده و هم الکترولیت‌های مفید مانند سدیم و پتاسیم از بدن دفع شود. در نتیجه باید در دوره نقاهت غذاهایی به کودک داد که مواد از دست داده را جبران کند. از سوی دیگر، کودکی که دچار مسمومیت می‌شود بی‌اشتها یا کم‌اشتها شده و توانی برای خوردن مواد غذایی ندارد، بنابراین باید به‌تدریج و به‌طور آهسته به کودک کمک کرد تا به رژیم عادی قبل از مسمومیتش برگردد.
در این شرایط بهترین راهکار استفاده از محلول‌های مایع حاوی آب و الکترولیت‌ها از جمله ORS است. اگر کودک بتواند با ترفندهای مختلف محلول ORS را بنوشد، آب و املاح از دست رفته بدنش به‌تدریج به حالت طبیعی خود باز خواهد گشت.
علاوه بر این، درجه حرارت غذایی که به کودک داده می‌شود هم مهم است. بسیاری از کودکان نمی‌توانند درجه حرارت بالا یا خیلی پایین غذاها را تحمل کنند بنابراین مادر باید ذائقه و علاقه کودک را در نظر بگیرد و درجه حرارت غذا را مطابق با میل او تنظیم کند.
نکته مهم دیگر این است که هنگام اسهال و استفراغ غذاهایی به کودک بدهید که مشکلش را تشدید نکند زیرا برخی غذاها می‌توانند مشکل اسهال یا استفراغ را بدتر کنند.
مثلا نتایج مطالعه‌ها نشان می‌دهد استفاده از محصولات لبنی یا نوشابه‌های گازدار در کودکانی که اسهال دارند می‌تواند تشدیدکننده اسهال باشد، اما برخی مواد غذایی می‌توانند در رفع اسهال موثر باشند که از جمله آنها می‌توان به سیب، موز، نان، برنج و... اشاره کرد.
نکته دیگر استفاده از مکمل‌های غذایی است. نتایج مطالعه‌ها نشان می‌دهد مصرف محصولات پروبیوتیک می‌تواند تا حدودی مشکل اسهال را برطرف کند. این محصولات می‌توانند باکتری‌ها یا فلور طبیعی روده را تقویت کنند و مشکلات گوارشی ایجاد شده را تا حدودی بهبود ببخشند، اما طب سنتی را هم نباید در درمان مسمومیت‌های غذایی نادیده گرفت. استفاده از برخی دمنوش‌‌ها و عرقیات گیاهی می‌تواند در درمان اسهال و استفراغ و رفع مواد از دست رفته بدن موثر باشد.
البته همیشه هم با خوردن مواد غذایی نمی‌توان به نتیجه رسید، گاهی باید از خوردن برخی مواد غذایی پرهیز کرد. مثلا در دوران بیماری و نقاهت باید از مصرف غذاهای چرب و تند که ادویه زیادی دارند، غذاهای پرفیبر مانند سبزی‌های خام، برخی از مغزها، حبوبات، مواد غذایی حجیم، کافئین و آبمیوه‌های صنعتی به‌دلیل دارا بودن موادی مثل سوربیتول، گلوکز، فروکتوز و... که تشدیدکننده اسهال هستند، پرهیز کرد.
خانمی 38 ساله هستم که شب‌ها خواب خوبی ندارم و بارها از خواب بیدار می‌شوم. به همین دلیل روزها بی حوصله و خواب آلود هستم. آیا می توانم برای خواب بهتر شب ها از داروهای خواب آور استفاده کنم؟
پاسخ دکتر محمدرضا خدایی، روان‌پزشک و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
بسیاری از افراد جامعه ما به دلایل مختلفی از بی‌خوابی یا اختلال‌های خواب رنج می‌برند که مشکل بسیاری از آنها با رعایت نکته‌های مربوط به بهداشت خواب، استفاده نکردن از تلفن‌همراه و تبلت در بستر و پیش از خوابیدن، تنظیم ساعت خواب و بیداری، مصرف نکردن مایعات فراوان قبل از خواب، نخوردن غذاهای سنگین و حجیم در وعده شام و نوشیدن خواب‌آورهای طبیعی مانند دم‌‌کرده گل‌گاوزبان، سنبل‌الطیب، بابونه، بیدمشک و... حل می‌شود و نیازی به مصرف داروهای خواب‌آور ندارند بنابراین نباید به صرف اینکه خواب خوبی ندارید به مصرف خودسرانه دارو روبیاورید.
داروها شمشیر دولبه هستند یعنی هم می‌توانند منفعت داشته باشند و هم مضر باشند. برای تجویز یک دارو پزشک ابتدا منافع آن را نسبت به مضراتش می‌سنجد و در صورتی که منافع آن بیشتر باشد مصرف آن را توصیه میکند. قطعا اگر داروها با نظر پزشک و درست استفاده شوند بسیار مفید خواهند بود ولی اگر خودسرانه و اشتباه مصرف شوند می‌توانند به فرد آسیب بزنند.
توصیه میکنم ابتدا موارد مربوط به بهداشت خوابتان را به طور کامل رعایت کنید و در صورتی که مشکلتان حل نشد برای درمان به کلینیک های اختلال خواب مراجعه کنید.
پرسش: معمولاً بعد از خوردن ناهار در محل کار دچار خواب آلودگی می‌شوم. برای جلوگیری از این وضعیت باید چه نکته‌های تغذیه ای را رعایت کنم؟
پاسخ دکتر مرجان عجمی، متخصص بهداشت مواد غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:
بهترین کار این است که از خوردن غذاهای سنگین، چرب و حجیم در وعده ناهار بپرهیزید زیرا مصرف این قبیل غذاها می‌تواند باعث سنگینی و خواب‌آلودگی فرد شود.
بهتر است وعده ناهار را ابتدا با مقداری سالاد شروع کنید و پس از آن غذا بخورید. بسیاری از افراد ابتدا غذا و بعد سالاد می‌خورند. درست است که سالاد حاوی فیبر و مواد معدنی مفیدی است اما مهم‌ترین نکته آن خاصیت سیرکنندگی اش است بنابراین بهتر است ابتدا سالاد بخورید تا جلوی ولع و اشتهای زیادتان به غذا گرفته شود.
غذای مصرفی هم بهتر است سبک، کم‌چرب و پرفیبر باشد. بسیاری از افراد ممکن است با خوردن ماست و دوغ دچار سستی و خواب‌آلودگی شوند. با اینکه خوردن چند قاشق ماست می‌تواند در تنظیم فلور میکروبی روده موثر باشد ولی این افراد می‌توانند ماست و دوغ را در وعده شام مصرف کنند ولی هرگز آن را حذف نکنند.
پرسش: آیا نوشیدن آب لیموترش تازه به کاهش وزن کمک میکند؟
پاسخ دکتر مرجان عجمی، متخصص بهداشت مواد غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:
برخی بر این باورند که آب لیموترش می‌تواند به هضم و جذب چربی‌ها و کاهش اشتها کمک کند ولی مطلب علمی ثابت‌شده خاصی در این باره وجود ندارد.
آب لیموترش در سوخت‌وساز بدن یا هضم چربی‌ها تاثیر زیادی ندارد. هرچند ویتامین C موجود در لیموترش‌های تازه می‌تواند تا حدودی متابولیسم بدن را افزایش دهد ولی نقش موثری در لاغری ندارد. ضمن اینکه آبلیموهای کارخانه‌ای یا آبلیموهایی که مدت زمان زیادی از تهیه آنها گذشته است، این خاصیت را ندارند.
