پرسش: پسری15ساله هستم با قدی نزدیک به 165 سانتی‌متر و 65 کیلوگرم وزن. قصد دارم برای کم کردن وزن و بهتر شدن فرم بدنم، به بدنسازی بروم. آیا بدنسازی در این سن باعث کوتاهی یا توقف رشد قدی میشود؟
پاسخ دکتر مریم ابوالحسنی، متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
اگر بدنسازی با اصول مناسب انجام شود و بار تمرینی بیش از حد تحمیل نکند و همزمان از تغذیه کافی و مناسبی برخوردار باشید مشکلی برایتان ایجاد نخواهد شد و رشد قدتان روند طبیعی خود را طی خواهد کرد اما اگر تمرین بیش از حد انجام بدهید، به صفحات رشدتان آسیب وارد میشود و در نتیجه رشد قدتان مختل خواهد شد.
به همین دلیل توصیه میشود به ورزشگاه‌هایی مراجعه کنید که مربی ورزشی در آنجا حضور دارد و طبق نسخه ورزشی عمل کنید تا آسیب نبینید.
پرسش: آیا خوردن مکملهای پروتئینی و کراتین برای کسی که بدنسازی کار می‌کند و کبد چرب دارد، مضر است؟
پاسخ دکتر مریم ابوالحسنی، متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
به طور معمول، مصرف مکملهای پروتئینی و کراتین به افرادی که بدنسازی کار می‌کنند یا سایر ورزشکاران توصیه نمی‌شود، مگر اینکه فرد کمبودی داشته باشد که نتواند آن را از راه رژیم غذایی‌اش دریافت کند یا اینکه در اثر تمرین‌های سخت نیازمند مصرف مکمل‌ها باشد.
افرادی که بدنسازی کار می‌کنند، ابتدا باید تمرین‌های قدرتی مناسبی داشته باشند و سپس براساس تمرینی که انجام می‌دهند، پروتئین کافی را از مواد غذایی رژیم خود دریافت کنند.
اگر فردی بیشتر از نیاز بدنش پروتئین دریافت کند، دچار آسیب کلیوی و کبدی خواهد شد. اگر کبدچرب مشکل‌های آنزیمی ایجاد کرده باشد، مصرف مکمل پروتئین یا کراتین زیاد، قطعا یک عامل تشدیدکننده بیماری خواهد شد.
به همین دلیل مصرف خودسرانه مکمل‌ها به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
پرسش: کودک 15 ماهه ای دارم که به صورت تمام‌وقت پوشک است اما زمانى که بدون پوشک است مدام به عضو تناسلی خود دست میزند و آن را مى کشد به حدى که قرمز مىشود. چه راهکارى پیشنهاد می کنید؟
پاسخ دکتر نسرین امیری، فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
در درجه اول باید ناحیه تناسلی کودک را از نظر بروز بیماریهای پوستی به‌خصوص اگزما و خارش بررسی کرد زیرا هر نوع تحریک پوستی می‌تواند زمینه فیزیکی این مساله را ایجاد کند.
اگر کودک، بیماری پوستی خاصی نداشت هنگامی که پوشکش را باز می‌کنید، پوششی روی پاهایش بکشید، به نحوی که امکان دسترسی برایش وجود نداشته باشد. می‌توانید در همین زمانها به کودک اسباب بازی بدهید تا با آن بازی کند و حواسش از اینکه بخواهد به ناحیه تناسلی‌اش دست بزند، پرت شود.
پرسش: با کودکانی که اقدام به خودزنی می‌کنند یا سرشان را به دیوار یا زمین می‌کوبند، چگونه باید رفتار کرد؟
پاسخ دکتر نسرین امیری، فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
خودزنی یا کوبیدن سر به دیوار و زمین در کودکان، مشکل رفتاری رایجی است که برخی کودکان برای جلب توجه والدینشان انجام می‌دهند.
بهترین کار برای برخورد با این مساله بی‌توجهی والدین و اطرافیان نسبت به کاری است که کودک انجام می‌دهد؛ البته به شرط آنکه در سایر مواقع نسبت به کودک و کارهایی که انجام می‌دهد، توجه خنثی داشته باشید.
توجه خنثی به این معناست که به کودک در شرایطی که رفتار مناسب و طبیعی دارد توجه کنید. به نحوی که کودک متوجه توجه شما نسبت به کارهایی که انجام می‌دهد، بشود و بفهمد برای والدینش مهم است و کارهایش دیده میشود اما توجه خنثی به معنای تشویق بی مورد کودک نیست.
همین که در مورد کارهایی که انجام می‌دهد با او صحبت کنید و آنها را مورد توجه قرار بدهید، کافی است اما متاسفانه در جامعه ایرانی کارهای معمولی و طبیعی کودک نیز مورد تشویق قرار می‌گیرند، در حالی که این کار به هیچ‌وجه درست نیست.
فقط باید کارهای خوب و پسندیده کودک را تشویق کرد و کارهایی مثل خودزنی، رفتارهای هیجانی و... را نادیده گرفت.
خودزنی به تماشاچی نیاز دارد بنابراین اگر تماشاچی حذف شود، طبیعتا این رفتار خاموش خواهد شد.
خیلی اوقات می‌بینید که حتی بزرگ‌ترها هم این رفتار را انجام می‌دهند و در مواردی اقدام به خودزنی می‌کنند. این مساله به سن تکامل هیجانی فرد بستگی دارد اما معمولا باید بعد از سن نوپایی چنین رفتارهایی کاهش پیدا کند اما چون در بسیاری از موارد رفتارهای ناخوشایند کودک مورد توجه والدین قرار می‌گیرد تا مدتها ادامه پیدا می‌کند و حتی در بزرگسالی هم دیده میشود.
پرسش: در سوپرمارکت ها، شکلات هایی به نام شکلات های کاکائویی پروتئینی به فروش میرسند.
آیا خوردن آنها برای افراد معمولی مفید است یا فقط ورزشکاران باید از آنها استفاده کنند؟
در این شکلات ها از چه ماده غذایی‌ای برای افزایش میزان پروتئینشان استفاده شده است؟
پاسخ دکتر فرزاد شیدفر، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
مصرف شکلات‌های پروتئینی به افراد معمولی که فعالیت‌های ورزشی چندانی ندارند، توصیه نمی‌شود زیرا نیازی به پروتئین اضافه ندارند ولی افرادی که ورزشکار هستند و فعالیت فیزیکی بیشتری دارند، می‌توانند تحت نظر متخصص یا کارشناس تغذیه شکلات‌های پروتئینی را در رژیمشان قرار بدهند و به اندازه تعیین‌شده از آنها استفاده کنند.
برای تعیین مقدار مصرفی هم باید نیاز پروتئین روزانه و مقدار پروتئین دریافتی از راه غذا محاسبه و سپس مقدار اضافه مورد نیاز از راه شکلات یا سایر محصولات پروتئینی تعیین و تجویز شود، بنابراین استفاده از شکلات‌های پروتئینی به‌طور خودسرانه کار درستی نیست.
معمولا از اسیدهای آمینه مختلف یا پودرهای پروتئینی برای پروتئینه کردن شکلاتها استفاده میشود که با توجه به نوع شکلاتها متفاوت‌اند، بنابراین لازم است قبل از مصرف شکلات اجزای تشکیل‌دهنده آن کاملا بررسی شوند.
پرسش: سس های کنجدی که این روزها وارد بازار مصرف شده اند در مقایسه با سس های معمولی ارزش تغذیه ای بیشتری دارند؟ آیا میزان کنجد آنها به حدی هست که فردی با پوکی استخوان برای سرو سالادش از این سس ها استفاده کند و کلسیم مورد نیاز بدنش تا حدودی برطرف شود؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی:
یک فرد بزرگسال به طور متوسط روزانه 1000 میلیگرم کلسیم نیاز دارد. هر قاشق غذاخوری کنجد حدود 40 میلیگرم و هر قاشق غذاخوری روغن آن، 4 میلیگرم کلسیم دارد. مقدار کلسیم یک قاشق غذاخوری سس کنجد هم چندان زیاد نیست.
به علاوه، جذب کلسیم از منابع گیاهی کمتر از منابع حیوانی مانند لبنیات است.
نیاز روزانه ما به کلسیم به راحتی با مصرف 3 لیوان شیر و ماست تامین می شود.
سس کنجد همچنین حاوی مقدار زیادی انرژی (80 کیلوکالری در هر قاشق غذاخوری)، مقدار زیادی سدیم (150 میلیگرم در هر قاشق غذاخوری) و مقدار قابلتوجهی چربی (حدود 8 گرم در هر قاشق غذاخوری) است.
می توانید از این سس به عنوان بخشی از روغن و چربی مصرفی در طول روز استفاده کنید ولی منبع خوبی برای تامین کلسیم مورد نیاز روزانه شما نخواهد بود.
پرسش: چه کنیم تا سوخت و ساز بدنمان بیشتر شود؟
پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
راه‌های زیادی برای افزایش سوخت و ساز بدن وجود دارد. یکی از این راه‌ها خوردن غذاهای بسیار تند مانند فلفل است. هر چه انواع فلفل تند را در رژیم غذایی‌تان افزایش بدهید سوخت و سازتان بیشتر میشود.
راه دیگر که ممکن است عجیب به نظر برسد سحرخیزی است. افرادی که تا نیمه‌های شب بیدارند و صبح‌ها تا دیروقت می‌‌خوابند سوخت و ساز بدنشان را پایین می‌آورند و چاق می‌شوند.
مهم‌ترین روشی هم که سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد ورزش، داشتن فعالیت‌های بدنی و به‌خصوص پیاده‌روی است. از این‌رو، توصیه میشود روزی 20 دقیقه تا نیم ساعت ترجیحا در آفتاب ملایم غروب یا اوایل صبح پیاده‌روی کنید.
پرسش: لطفا درباره اثر ورزش ژیمناستیک بر بلندی قد توضیح دهید. آیا واقعا می‌تواند از کودکی نقش مثبتی در بلندقدی داشته باشد؟
پاسخ دکتر مریم ابوالحسنی، متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
بلندی و کوتاهی قد وابسته به عوامل متعددی است و از جمله می‌توان گفت که به زمینه ژنتیکی‌ای که افراد از پدر و مادرشان به ارث می‌برند و تغذیه مناسبی که در دوران کودکی و نوجوانی داشته‌اند، بستگی دارد.
تغذیه مناسب و فعالیت‌های ورزشی کمک می‌کنند تا قد افراد به حداکثر میزان خود که از نظر وراثتی تعریف و مشخص شده است، برسد بنابراین اگر قد پدر و مادری بلند نباشد حتی با تغذیه و ورزش خوب هم نمی‌توان انتظار داشت که قد فرزندشان خیلی بلند شود.
اینکه می‌بینید در بعضی از ورزش‌ها مانند والیبال و بسکتبال ورزشکاران قدبلندی وجود دارند یا در برخی ورزش‌ها قد ورزشکاران کوتاه‌تر است، انتخاب طبیعی آنها برای ورزشی خاص است. در واقع، افرادی که قدبلندی دارند به ورزش بسکتبال و والیبال جذب می‌شوند، نه اینکه والیبال و بسکتبال باعث قدبلندی ورزشکاران شوند.
همچنین افرادی که کوتاه‌قدترند در ورزش‌هایی مانند فوتبال و کشتی موفق‌تر هستند اما کشتی باعث کوتاهی قد ورزشکار نمی‌شود.
در مورد ژیمناستیک هم همین‌طور است. اگر برنامه ورزشی فرد منظم باشد و استراحت کافی و تغذیه مناسبی داشته باشد، زمینه مساعدی برای رسیدن به حداکثر قدی که ژنتیکش برایش تعیین کرده، دارد ولی اگر تمرین‌های ورزشی سخت و شدید باشد و فرد نتواند تغذیه مناسبی داشته باشد، قطعا رشد قدی طبیعی و خوبی نخواهد داشت.
پرسش: افرادی که دچار توده یا کیست پستان هستند، باید از خوردن چه غذاهایی بپرهیزند و چه غذاهایی را در رژیمشان بگنجانند؟
پاسخ دکتر حسین ایمانی، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی:
مهم‌ترین نکته‌ای که در مورد کیست یا توده پستان مطرح است، مصرف نکردن غذاهای بسیار چرب است.آنها باید از خوردن غذاهایی که در آنها چربی‌های اشباع‌شده وجود دارد، بپرهیزید.
روغن‌های اشباع بیشتر در روغن‌های جامد، چربی گوشت، کره، لبنیات پرچرب و... وجود دارد.
یکی دیگر از محدودیتهای غذایی که باید در رژیم این گروه بیماران اعمال شود، مصرف نکردن موادی مانند سویا و بذر کتان است که در آنها استروژن گیاهی وجود دارد.تحقیقات نشان داده استروژن موجود در مواد غذایی می‌تواند مشکل کیست یا توده پستانی را بدتر کند.
همچنین بیماران مبتلا به کیست پستان باید مصرف قندها را تا حد امکان کاهش دهند و وزنشان را در حد ایده‌آل حفظ کنند.
بهترین غذاها برای افراد مبتلا به کیست یا توده پستان هم منابع گیاهی است بنابراین بیماران باید سعی کنند یک رژیم گیاهی داشته باشند و از سبزی‌هایی استفاده کنند که دارای فیبر محلول در آب هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به هویج و سیب اشاره کرد.
فیبرهای محلول می‌توانند به پیشگیری یا کاهش کیست‌های پستانی کمک کنند. سبوس‌های گندم و برنج هم می‌توانند در کاهش تشکیل کیست‌ها موثر باشند بنابراین بهتر است در رژیم غذایی افراد گنجانده شوند.
افراد مبتلا به کیست پستان باید حتما پیاده‌روی تند و ورزش‌های هوازی را به مدت 30 تا 45 دقیقه در برنامه روزانه خود قرار دهند تا به کاهش درد و کاهش کیست‌ها کمک کند.
پرسش: درست است که می گویند قارچ، ویتامین D قابلملاحظه ای دارد؟ بهتر است قارچ به صورت خام مصرف شود یا پخته تا مواد مغذی بیشتری از این سبزی به بدن برسد؟
پاسخ دکتر رضا صالحی محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی ها و عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران:
آنچه در قارچ دکمه‌ای که در بازار ایران به وفور یافت میشود، اهمیت زیادی دارد پروتئین و جنبه‌های دارویی آن است.
همچنین قارچ حاوی اسیدفولیک، ویتامین C و B12 است اما ویتامین D ندارد بلکه مادهای در قارچ وجود دارد که پس از مصرف در بدن به ویتامین D تبدیل میشود.
به طور کلی در مورد سبزی‌ها خام‌خواری ارجح است زیرا حرارت دادن سبزی‌ها قسمتی از مواد مفید آنها را از بین می‌برد.
به‌خصوص اینکه 96 درصد قارچ آب و فقط 4 درصد آن ماده خشک است. بسیاری از افراد قارچ را سرخ می‌کنند و می‌پزند و همین 4 درصد ماده مفیدش را هم ممکن است از بین ببرند.
اگر ذائقه افراد طعم خام قارچ را بپسندد بهتر است آن را به صورت خام در انواع سالاد بریزند و مصرف کنند.
