ریزمغذی‌های موثر بر سلامت و زیبایی کودکان را در غذای آنها بگنجانید
کمبود ویتامین D و پرانتزی‌شدن پاها
پرانتزی‌شدن پاها، نرمی استخوان، درد استخوان به‌خصوص در ناحیه پاها، درد ماهیچه و ضعف عضلانی، تاخیر در بسته‌شدن ملاج در کودکان که با نام بیماری راشیتیسم شناخته می‌شود، از عوارض کمبود ویتامین D است. در راشیتیسم شدید، کلسیم خون بسیار پایین می‌آید که باعث اسپاسم ماهیچه‌ای و مشکل‌های تنفسی می‌شود. مشکل‌های تنفسی ممکن است به‌دلیل ضعف عضلات تنفسی و نرمی استخوان‌‌‌‌های قفسه سینه باشد... و اما سایر عوارض کمبود ویتامین D:
• تاخیر در دندان درآوردن اطفال
• آمادگی ابتلا به عفونت
• کج‌خلقی
تاثیر تغییر فصل بر کنترل بیماری دیابت و ضرورت افزایش کنترل قند خون در بیماران، به ویژه کودکان دیابتی
دکتر امیرکامران نیکو
دیابتولوژیست و مدیرعامل انجمن دیابت ایران
دیابت از جمله شایع‌ترین اختلالات متابولیک است که تغییرات محیطی می‌توانند در بروز یا شدت گرفتن علائم و عوارض آن تاثیرگذار باشند. یکی از این تغییرات که هم اکنون با آن مواجه هستیم آغاز فصل سرما و سال تحصیلی جدید است. در این فصل ساعت خواب و بیداری، میزان فعالیت و شیوع بیماری‌های عفونی و ویروسی تغییر پیدا می‌کند. این موضوع می‌تواند کنترل قند خون را برای افراد دیابتی به‌خصوص کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 دشوار کند، بنابراین آگاهی از نکات لازم برای تنظیم دوز دارو و انسولین، تعداد دفعات کنترل قند خون و همچنین تغییر در عادت‌های روزمره در فصل سرما برای این افراد اهمیت ویژه‌ای دارد.
بازگشایی مدارس، میزان مراجعات اورژانسی کودکان مبتلا به آسم را در هفته نخست مهر 2 برابر و در هفته دوم مهر 3 برابر می‌کند
طبق آمار با بازگشایی مدارس میزان مراجعه به اورژانس در کودکان زیر 15 سال به‌دلیل حمله‌های آسمی در هفته نخست 2 برابر و در هفته دوم مهر 3 برابر می‌شود. متخصصان می‌گویند بی‌توجهی والدین به درمان‌های آسم در طول تعطیلات و مواجهه ناگهانی کودک با آلاینده‌های موجود در مدارس از جمله دلایل اصلی این افزایش با آغاز سال تحصیلی جدید است.
دکتر حمیدرضا پوراعتماد رئیس پژوهشکده علوم‌شناختی دانشگاه شهید بهشتی از تربیت کودکان اوتیستیک می‌گوید
نیاز بچه‌های اوتیسم به مربی سایه
سمیه مقصودعلی
مدرسه‌ها باز شده و بسیاری از والدین خوشحال‌اند که فرزندشان پا به عرصه تعلیم و تربیت می‌گذارد اما کم نیستند والدینی که به‌دلیل مشکل کودک خود مهر خود را با غم و غصه‌ها آغاز کردند و نمی‌خواهند فرزندشان به مدارس خاص فرستاده شود. گفت‌وگوی ما با دکتر حمیدرضا پوراعتماد به همین بهانه است که یکی از همراهان «سلامت» در نامه‌اش از مشکلات کودکش برای ورود به کلاس اول گفته: «فرزندم را دوباره‌ها به پیش‌دبستان فرستادم چون دلم نمی‌خواهد او که فقط کمی کندتر از همسالانش است به مدرسه غیرعادی برود.»
سلامت: آیا واقعا ایجاد مدارس اوتیسم و فرستادن این بچه‌ها به آنها به نفعشان است؟
قطعا نه، خوشبختانه یکی از نقاط‌قوت دولت فعلی مساله ساماندهی سلامت است و کارهای خوبی انجام شده اما متاسفانه هنوز هم بسیاری از مسائل در کشور ما فرهنگ‌سازی نشده و جای کار دارد. یکی از این مسائل که باید هرچه سریع‌تر مورد توجه مسئولان قرار گیرد بحث اوتیسم و لزوم حضور کودکان اوتیستیک با شناخت بالا در جامعه و در مدارس عام است. ایجاد مدارس اوتیسم تهدیدی برای آینده این کودکان است.
سلامت: اما آیا این بچه‌ها می‌توانند به مدارس عادی بروند؟
اگر شناختشان کامل شده باشد، چرا که نه.
اوتیسم نوعی اختلال عصبی روان‌شناختی و رشدی است که در آن کودکان از 3 بعد اجتماعی و ارتباطی (یعنی مهارت در برقراری ارتباط با گروه همسالان)، شناخت هیجان‌ها و بیان آن و مهارت‌های شناختی (یعنی مشکل توجه و حافظه و تمرکز و رفتارهای اضافه) دچار مشکل میشوند. در سنین پایین یعنی قبل از 3 سالگی وقتی کودک تشخیص اوتیسم میگیرد، می‌توان از طریق آموزش‌های انفرادی در خانه و به کمک مادر مشکل‌های رفتاری-شناختی او را تا حدودی حل کرد به نحوی که در سن مدرسه کودک حتی از همسالان خود هم از نظر شناختی بهتر است. این کودک مهارت‌های پیش‌دبستان و دبستان را کسب کرده و تا حدودی توجه دارد و می‌تواند سرکلاس بنشیند اما برای ارتباط‌های اجتماعی مهارت ندارد. تنها دلیل این موضوع نیز حضور نداشتن کودکان در اجتماع است.
سلامت: یعنی به‌دلیل نداشتن همین مهارت کودکان اوتیستیک را باید در مراکز خاص نگهداری کرد؟
نه، متاسفانه اطلاعات و دانش عمومی نسبت به اوتیسم در کشور ما پایین است و آحاد جامعه و آموزش و پرورش ابتدایی این وظیفه را متقبل نشده و نپذیرفته‌اند که کودکان اوتیستیک با شناخت بالا اگر در جمع حضور یابند مشکل‌هایشان حل می‌شود. این ناآگاهی و مسئولیت‌‌ناپذیری در کنار هم و مهم‌تر از آن همکاری نکردن والدینی که کودک اوتیستیک آنها نسبتا بهبود یافته باعث شده دانش عمومی در رابطه با اوتیسم بالا نرود و امید به بهبود و احساس مسئولیت وجود نداشته باشد. متاسفانه ما ایرانی‌ها فردگرا و در نهایت خانواده‌گرا هستیم. همه چیز را برای فرزند خود میدانیم و می‌پسندیم. باید این فرهنگ را عوض کنیم و بیاییم حرف بزنیم که بچه من روی طیف اوتیسم بوده با او کار کردم و الان به مدرسه آمده. چقدر خوب می‌شود اگر آموزش و پرورش مدارس را به پذیرفتن کودکان اوتیستیک ملزم کند و روی میز هر مدرسه‌ای اطلاعیه‌ای در مورد اوتیسم وجود داشته باشد تا والدین و اولیای مدرسه در مورد آن بدانند. متاسفانه اگر کودک اوتیستیک را از جامعه دور کنیم، به مرور گوشه‌گیر می‌شود و به جای آنکه نیروی مولد باشد مصرف‌کننده خواهد شد. در جامعه ما هنوز کودکان اوتیستیکی که از لحاظ شناختی- رفتاری بدون مشکل هستند و باید در جامعه حاضر شوند تا ضعف‌هایشان کمتر شود، پذیرفته نمی‌شوند. این در حالی است که در تمام دنیا این کودکان با یک همراه یا مربی سایه در جامعه حاضر میشوند تا بتوانند به تدریج خود را با اجتماع سازگار کنند و مهارت‌ها را بیاموزند.
سلامت: مربی سایه کیست؟
معلم سایه فردی است که اوتیسم را می‌شناسد، مدتی مربی اوتیسم بوده و آموزش‌های مربیگری اوتیسم را دیده است. این فرد قاعدتا باید روان‌شناسی خوانده باشد، شخصیت باز و منعطف داشته و برون‌گرا باشد. وی باید کودک را در محیط‌های اجتماعی مثل مهد یا مدرسه همراهی کند و در هفته‌های اول کودک را آرام نگه دارد تا متوجه دنیای اطرافش شود. در ماههای اول کودک باید در محیط عادی با کودکان دیگر همگن شود. ممکن است کودک در این مدت ارتباط تنگاتنگی با دیگر کودکان برقرار نکند اما به محض اینکه با گروه همسالان ادغام شد باید مهارت‌های ارتباطی را به او آموخت. کودکان اوتیستیک در بازی‌های قاعده‌مند که استدلال اجتماعی حکم می‌کند کندتر عمل می‌کنند. معلم سایه در این شرایط باید سرعت کودک را به دیگر کودکان برساند و به مرور که کودک توانست داد و ستد اجتماعی کند نقش خود را کمرنگ کند و به مرور حذف شود.
سلامت: کدام کودکان مربی سایه می‌خواهند؟
کودکان اوتیستیک، کودکان مبتلا به تاخیرهای رشدی، کودکان با اختلال‌های یادگیری و کودکان مبتلا به بیش‌فعالی به معلم سایه نیاز دارند. مهارت معلم سایه برای تمام این کودکان یکسان نیست. معلم سایه، به یک کودک اوتیستیک روابط اجتماعی و به کودک بیش‌فعال خودکنترلی را می‌آموزد.
سلامت: چرا جامعه ما پذیرای مربی سایه نیست؟
واقعیت این است که اوتیسم در کشور ما سیاسی شده است. در رسانه برای اطلاع‌رسانی در مورد اوتیسم کودکی که اوتیسم شدید دارد‌نشان داده می‌شود، یا موردی که در دوران کودکی آموزش کافی ندیده و کنار اوتیسم مشکل‌های دیگری مثل تاخیر هوشی یا صرع دارد نشان می‌دهند اما واقعیت این است که نباید تنها روی این عده تمرکز کرد زیرا در این شرایط برداشت جامعه منفی خواهد شد. به همین دلیل است که تا به کسی می‌گوییم فرزند شما روی طیف اوتیسم است گارد میگیرد. درصد زیادی از کودکان اوتیستیک این‌گونه نیستند و بالای 70 درصد کودکان اوتیستیکی که آموزش می‌بینند به مدارس عادی راه می‌یابند و حتی وارد مدارس استعدادهای درخشان میشوند. بیایید نگاه خودمحور و فرهنگ اشتباهمان را اصلاح کنیم و به حقوق دیگر کودکان همانند حقوق فرزندانمان احترام بگذاریم.
برای نخستین بار، آمار مرگ و میر کودکان 5 سال و کمتر، در طول 25 سال گذشته بیش از 50 درصد کاهش داشته و از 7/12 میلیون مورد در سال 1990 به 9/5 میلیون مورد در سال 2015 رسیده است اما در حالی که این پیشرفت قابل‌توجه بوده، کاهش 53 درصدی در مرگ و میر کودکان به مراتب کمتر از هدف توسعه هزاره است زیرا کشورها موافقت کرده بودند مرگ و میر کودکان را در فاصله سال‌های 1990 و 2015، تا دوسوم کاهش دهند.
روزانه، حدود 16 هزار کودک زیر 5 سال می‌میرند که بیشتر آنها ناشی از بیماری‌های قابل پیشگیری یا قابل درمان هستند. معاون مدیر اجرایی یونیسف می‌گوید: «از سال 2000، بسیاری از کشورها میزان کاهش را در مرگ‌ومیر کودکان 5 سال و کمتر، 3 برابر کرده‌اند و ما باید به این پیشرفت ایجاد شده، اذعان کنیم اما هنوز کودکان زیادی، پیش از برگزاری جشن تولد 5 سالگی خود، در اثر بیماری‌های قابل‌پیشگیری می‌میرند بنابراین لازم است تلاش‌های موجود برای کارهایی که میدانیم چه هستند، دوچندان شوند.» کاهش در مرگ و میر کودکان، با تمرکز بر نواحی‌ای که بیشترین سطح مرگ و میر را دارند مانند کشورهای جنوب صحرای آفریقا و جنوب آسیا و خصوصا بر نوزادان می‌تواند سریع‌تر هم شود.
حدود 50 درصد مرگ‌های جهانی میان کودکان زیر 5 سال کشورهای جنوب صحرای آفریقا و 30 درصد این مرگ‌ها در کودکان جنوب آسیا دیده میشوند. تقریبا 45 درصد مرگ‌های کودکان زیر 5 سال، در 28 روز ابتدایی زندگی آنها رخ می‌دهد.
1 میلیون نوزاد در همان روز تولد فوت می‌کنند و نزدیک به 2 میلیون نوزاد نیز هفته اول پس از تولد می‌میرند. از علل اصلی
مرگ و میر در این گروه سنی می‌توان به عوارض حین زایمان، تولد زودرس، پنومونی، اسهال و مالاریا اشاره کرد. علت اصلی دیگر که به دنبال این موارد می‌آید، سوء‌تغذیه است. معاون مدیرکل سازمان جهانی بهداشت معتقد است: «کیفیت مراقبت حوالی زمان تولد، شامل گام‌های ساده و مقرون به صرفه، مانند اطمینان از تماس پوستی زودهنگام، تغذیه منحصر به‌فرد با شیر مادر و مراقبت بیشتر از نوزادان کوچک و بیمار، می‌تواند سالانه جان‌های زیادی را نجات دهد.»
این گزارش می‌افزاید هنوز خطر مرگ کودک قبل از رسیدن به سن 5 سالگی، در سراسر دنیا بسیار متغیر است؛ از 1 مورد در هر
147 نوزاد زنده در کشورهای با درآمد بالا تا 1 مورد در هر 12 نوزاد زنده در کشورهای آفریقایی کم‌درآمد.
آنچه والدین کلاس‌اولی‌ها درباره سلامت دهان و دندان فرزندانشان می‌پرسند
دکتر مهکامه میرکریمی
متخصص دندان‌پزشکی کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
«دختر من 7 سال دارد. 2 دندان جلویی فک پایینش در حال درآمدن است اما هنوز دندان شیری‌اش نیفتاده. تغذیه دخترم خیلی خوب است و زیاد شیر می‌خورد. می‌گویند دلیل این تاخیر قوی بودن ریشه دندان است. آیا این حرف درست است؟ من باید چه‌کار کنم؟»
این یکی از پرسش‌هایی است که در خصوص مشکلات دهان و دندان کودکان به دست «سلامت» رسیده و در پاسخ به آن باید بگویم نگران نباشید و «دهان و دندان» این هفته را به دقت مطالعه کنید. واقعیت این است که بیش از حد ماندن دندان شیری ربطی به مصرف زیاد شیر یا سایر مواد غذایی و دارویی توسط کودک ندارد بلکه به عوامل مختلفی از قبیل موقعیت جوانه دندان دائمی زیرین یا چسبندگی ناحیه‌ای از دندان شیری به بافت لثه یا استخوان بستگی دارد.
در برخی از موارد والدین هنگام رویش دندان‌های دائمی کودک متوجه درهم و کج بودن این دندان‌ها میشوند و این موضوع نگرانی‌های زیادی را برای آنها به وجود می‌آورد. از آنجایی که از 7-6 سالگی بررسی وضعیت رویش دندان‌های دائمی و میزان فضای موجود برای رویش این دندان‌ها ضروری است، در «دهان و دندان» این هفته به مشکل‌های رایج رویش دندان‌های دائمی خواهیم پرداخت.
توصیه‌های دکتر کتایون خوشابی به والدین بچه‌های نابینا و کم‌بینا در آستانه روز جهانی عصای سفی
سمیه مقصودعلی
والدین به محض اینکه متوجه بارداری میشوند در امید و آرزوی فرزندی سالم هستند. تولد فرزندی معلول شوک بزرگی برای آنهاست. در این شرایط معمولا والدین، ناخودآگاه رفتاری حمایتی پیش می‌گیرند تا بتوانند فرزندشان را سالم و مقتدر باربیاورند، اما نتیجه در بیشتر موارد عکس آن چیزی است که والدین برای آن قدم برمی‌داشتند. با دکتر کتایون خوشابی، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در رابطه با فرزندپروری کودکان نابینا و کم‌بینا گفت‌و‌گو کردیم.
پرسش: در داروخانه‌ها وسایل کوچک مکنده‌ای به فروش می‌رسند که مخصوص تخلیه ترشحات بینی کودکان هستند. آیا استفاده از این وسایل به مخاط بینی کودکان آسیبی وارد نمی‌کند؟
پاسخ دکتر ابراهیم رزم‌پا، متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
اگر این کار با احتیاط کامل انجام شود به‌طوری که وسیله را خیلی وارد بینی کودک نکنید مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند و می‌توانید به این منظور استفاده کنید.
پرسش: کودک 2 سال و 4 ماههای دارم که اجازه نمی‌دهد مسواک را داخل دهانش ببرم و کار تمیز کردن دندان‌هایش را با انگشتم انجام می‌دهم. آیا این کار تاثیری دارد؟
پاسخ دکتر احمد جعفری، متخصص دندان‌پزشکی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
این کار مشکلی ایجاد نمی‌کند اما کودک باید یاد بگیرد که مسواک بزند.
اگر دندان کودک بپوسد، مگر غیر از این است که دندان‌پزشک او را به زور می‌نشاند و دندانش را پر می‌کند؟ پس به جای اینکه دندان‌پزشک به زور کار پرکردن دندان را انجام دهد شما با زبان خوش و ترفندهای مناسب او را ترغیب کنید مسواک بزند.
برای این کار می‌توانید همراه همسر یا سایر اعضای خانواده جلوی فرزندتان مسواک بزنید تا او ببیند و بفهمد که همه این کار را انجام می‌دهند و او هم باید این کار را یاد بگیرد.
مسواک را دستش بدهید تا خودش با دیدن شما تقلید کند و مسواک را روی دندان‌هایش بکشد.
این کار نیازمند صبر و حوصله است که باید با جدیت ادامه پیدا کند اما مراقب باشید هنگام آموزش عصبانی نشوید زیرا در این صورت کودک بیشتر از مسواک زدن امتناع خواهد کرد.
در ضمن مسواک زدن باید ساعت خاصی داشته باشد. وقتی کودک بفهمد این کار بعد از هر وعده غذایی اتفاق می‌افتد به تدریج عادت خواهد کرد و از این کار ناراحت نخواهد شد.
30 درصد کودکان ایرانی اضافه‌وزن دارن
حمید مهدوی‌محتشم
عضو انجمن آسیب‌شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی دانشگاه تهران
16 مهر روز جهانی کودک است. با توجه به زندگی‌های آپارتمان‌نشینی امروزی، کم‌تحرکی در گروه‌های سنی مختلف، به‌خصوص کودکان دیده می‌شود؛ به‌طوری که در دنیا بیش از 42 میلیون کودک اضافه وزن دارند و به گزارش وزارت بهداشت، 30 درصد کودکان ایرانی با اضافه وزن مواجه‌اند. ورزش کردن روش خوبی برای کنترل وزن در این گروه است اما قبل از ورزش، رعایت چند نکته حائز اهمیت است؛ اول اینکه به کودکان خود نحوه درست خرید کردن را بیاموزیم یعنی برای خرید در سوپرمارکت فرزندمان را همراه خود نبریم و اگر اصرار بر این موضوع دارد به او نحوه خرید غذای سالم و کم‌کالری را یاد دهیم. دوم، به فرزندمان در مورد احساس گرسنگی واقعی و اینکه چیپس، پفک و شکلات آنها را سیر نمی‌کند بلکه وعده غذای اصلی باعث سیری می‌شود، آموزش دهیم و نکته آخر اینکه در زمان انجام فعالیت، نباید خوراکی مصرف شود. برای مثال هیچ‌وقت در زمان تماشای تلویزیون یا حین راه رفتن و دویدن نباید خوراکی خورد زیرا نتایج تحقیقات نشان داده داشتن این عادت موجب بیش‌خواری و متعاقب آن اضافه وزن می‌شود.
