تفاوت ساختار مغز پرخاشگرها و دیگران
پژوهشگران در تحقیقات اخیر خود با تصویربرداری از مغز دریافتند که ساختار مغزی افراد پرخاشگر و خشن با ساختار مغزی افراد معمولی متفاوت است.
گروهی از پژوهشگران برای بررسی نوع فعالیت مغز هنگام تماشای فیلم‌های خشن، مطالعه‌ای انجام دادند. در این پژوهش، ابتدا از 54 شرکت‌کننده خواسته شد تا به پرسشنامه‌ای پاسخ دهند. پس از بررسی پاسخ‌ها، این افراد به 2 گروه پرخاشگر و غیرپرخاشگر تقسیم شدند. افراد پرخاشگر کسانی بودند که سابقه خشونت‌هایی مانند درگیری فیزیکی در زندگی داشتند و گروه دوم فاقد چنین سوابقی بودند. در مرحله بعد، فعالیت مغزی شرکت‌کنندگان حین تماشای فیلم‌های مختلف بررسی شد.
روز اول، یک فیلم خشن (با صحنه‌های تیراندازی و درگیری خیابانی) و روز دوم نیز یک فیلم هیجانی ولی غیرخشن (مثلا کمک به افراد نیازمند در هنگام بروز بلایای طبیعی) پخش شد. روز سوم هم هیچ فیلمی پخش نشد.
دانشمندان در این حین به بررسی میزان فعالیت متابولیک مغز که نشان‌دهنده اندازه عملکرد آن است، پرداختند. همچنین هر 5 دقیقه یکبار، فشار خون شرکت‌کنندگان نیز گرفته می‌شد و هر 15 دقیقه هم از آنها خواسته می‌شد تا احساس خود را بیان کنند.
دانشمندان متوجه شدند که در دوره‌ای که شرکت‌کنندگان فیلمی برای تماشا نداشتند و کار خاصی هم انجام نمی‌دادند، فعالیت در «شبکه پیش‌فرض» افراد پرخاشگر بیشتر از افراد معمولی بود. منظور از شبکه پیش‌فرض، بخشی از مغز است که وقتی کار خاصی داریم فعالیت می‌کند. این یافته نشان می‌دهد که ساختار مغزی افراد پرخاشگر با ساختار مغزی افراد معمولی و غیرپرخاشگر متفاوت است.
همچنین حین تماشای صحنه‌های خشن، قشر اوربیتوفرونتال مغز افراد پرخاشگر، فعالیت کمتری نسبت به همین قشر از مغز افراد غیرپرخاشگر داشت. در مواردی که فشار خون افراد غیرپرخاشگر بالا می‌رفت، فشار خون افراد پرخاشگر پایین می‌آمد.
اخلاق پزشکی
الگوهای چهارگانه رفتار ارتباطی
دکتر حمیدرضا نمازی
عضو گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
الگوهای رفتار ارتباطی در اخلاق ارتباط افراد با هم، یکی از رازآمیز‌ترین امور عالم است. هزار و یک عامل دست به دست هم می‌دهند تا کسی جذب دیگری شود یا از کسی دل بکند. البته در نظر مردمان، فقط یکی - دو عامل اصلی به چشم می‌آید اما حتی خود انسان‌ها هم هیچ وقت کامل متوجه نمی‌شوند چرا کسی به چشمشان می‌نشیند یا از چشمشان می‌افتد. کسانی که از منظر علوم انسانی، روابط آدمیان را تحلیل می‌کنند، الگوهای رفتار ارتباطی را از این حیث، مهم می‌دانند. به4 الگوی رفتار ارتباطی از منظر اخلاق توجه شده است:
?) الگوی رفتار ارتباطی سلطه‌پذیر: آدم‌های سلطه‌پذیر همان کسانی‌ا‌ند که توان «نه» گفتن ندارند و از مواجهه کلامی می‌گریزند. بچه‌های درسخوانی که تقلب می‌رسانند عموما در این گروه جا می‌گیرند. افراد سلطه‌پذیر در لحظه به همه «بله» می‌دهند اما چون توان مدیریت همه تعهداتشان را ندارند، مجبورند با دروغ، کدورت مردمان دلخور را رفع کنند. سلطه‌پذیر‌ها از تعارض با دیگران می‌گریزند و البته همیشه از بی‌مهری دیگران شکوه می‌کنند.
?) الگوی رفتار ارتباطی سلطه‌گر: افراد سلطه‌گر، زبان بازی می‌کنند و دیگران را به چشم موقعیت و امتیاز می‌نگرند. سلطه‌گرها افراد را به رودربایستی می‌اندازند و تلاش می‌کنند با غلو و تمجید از دیگران، کار خود را پیش ببرند. سخت میتوان دریافت که فردی با این همه زبان‌بازی و تکریم ظاهری، قصد سلطه بر ما را دارد. افراد سلطه‌گر همیشه نگران و مضطربند که نکند مجالی را برای زرنگی و فریب دیگران از دست داده باشند.
?) الگوی رفتار ارتباطی پرخاشگر: آدم‌های پرخاشگر داد و فریاد می‌کنند و این پیش‌فرض را دارند که با ایجاد فضای رعب و ترس می‌توانند به خواسته خود برسند. کرامت و حرمت افراد برای ایشان مهم نیست و مثلا به بهانه اینکه ما در کار با کسی شوخی نداریم، بر سر دیگران فریاد می‌کشند. هدف اصلی هم سلطه پیدا کردن بر دیگران است. به تعبیری، افراد پرخاشگر هدف سلطه‌گر را آشکارا دنبال می‌کنند. مدیران پرخاشگر، نمونه مشخص این الگو هستند.
?) الگوی رفتار ارتباطی قاطعیت: افراد قاطع نه زبان‌بازی می‌کنند و نه اهل بلندکردن صدا و پرخاشگری‌اند. 4 ویژگی، افراد قاطع را تعریف می‌کند؛ صراحت، صداقت، احترام به طرف مقابل و حفظ استقلال خود. جمع این 4 ویژگی کار دشواری است و تجربه و مهارت می‌خواهد. قاطعیت کیمیای روابط انسانی است.
زندگی‌مثبت
اعتیاد از دخانیات تا تلفن همراه
دکتر فربد فدائی
روان‌پزشک، مدیر گروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
در چند دهه اخیر پژوهش‌های عمده‌ای در مورد کسب و تداوم رفتارهایی که ذاتی نیستند انجام شده و 2 نوع فرایند مرتبط اما متمایز در این زمینه مشخص شده است؛ یکی فرایند یادگیری عمل – نتیجه و دیگری فرآیند یادگیری محرک – پاسخ. فرایند اول زمانی است که انجام کاری منجر به پاداش می‌شود. برای نمونه، خواندن پیامک تلفنی مطلب ضروری را به شما می‌گوید بنابراین شما مرتب پیامک‌های تلفنی را بررسی می‌کنید تا مطالب ضروری را دریابید و به این نحو پاداش می‌گیرید. این نوع یادگیری برای کسب رفتارهای نو حیاتی است و بادامه- جسم مخطط بطنی و قشر پیشانی اطراف چشم- در آن نقش دارد.
اگر این رفتارها زیاد تکرار شود به‌تدریج اهمیت پاداش برای انجام آنها کم می‌شود و به صورت عادت درمی‌آید بی‌آنکه دیگر پاداش و نتیجه مثبتی در کار باشد.
در این فرایند مسیرهای عصبی جسم مخطط پشتی- جانبی و قشر مغزی پشتی- جانبی جلوی پیشانی نقش دارد. نکته مهم تکرار بیش از حد رفتار است که منجر به برقراری عادت می‌شود. در نوجوانان، با توجه به حساسیت بیش از حد به دریافت پاداش و در عین حال عدم بلوغ نسبی، سامانه‌های مهاری عصبی منجر به آسیب‌پذیری بیشتر آنها نسبت به برقراری رفتارهای عادتی می‌شود.
این موضوع هم درباره رفتارهایی که در آغاز مفید است و سپس در اثر تکرار بیش از حد به عادت مقاومت‌ناپذیر تبدیل می‌شود، صدق می‌کند مانند استفاده از اینترنت یا تلفن همراه و هم درباره رفتارهایی که از آغاز هم زیانبخش است مانند مصرف مواد که ابتدا نوعی احساس کاذب رضایت و سرخوشی می‌دهد و سپس در اثر ادامه، خود این رفتار بدون آنکه دیگر رضایت و سرخوشی هم در کار باشد به صورت اعتیاد مهلک درمی‌آید که فرد مانند یک ماشین الکتریکی که مدارهای آن به نحو خاصی تنظیم شده باشد یک رفتار را مانند خرید و مصرف مواد انجام می‌دهد بی‌آنکه دیگر احساس سرخوشی کاذب هم در کار باشد. بنابراین در مورد همه رفتارهای مثبت زندگی روزمره باید مراقب بود که از اعتدال خارج نشوند در غیر این صورت اعتیاد در کار خواهد بود.
یکی از معروف‌ترین تست‌های فرافکن، همین تست لکه جوهر است
این لکه را تفسیر کن، تفسیر شو!
دکتر هانیه زائررضایی
در این آزمون10کارت که روی آنها لکه‌های متقارن نامنظمی چاپ شده، به فردی که تحت معاینه روان‌شناسی یا روان‌پزشکی قرار گرفته، نشان داده می‌شود. 5تا از لکه‌ها سیاه و سفید هستند، 2تا سیاه و قرمز و3 تا هم رنگی که با ترتیب مشخصی به شخص داده می‌شود. از فرد مورد معاینه خواسته می‌شود که بگوید تلقی و تفسیرش از هر کارت چیست و لکه جوهر را می‌تواند به چه چیزی تشبیه کند. البته تفسیر این تست بسیار سخت است و به تحصیلات آکادمیک طولانی‌مدت و تجربه فراوان نیاز دارد. حالا شما به این لکه‌های جوهر نگاه کنید و قبل از اینکه توضیحات ما را بخوانید، بگویید چه می‌بینید؟ سپس سراغ تفسیر آزمون بروید و با لایه‌های پنهان شخصیت خودتان بیشتر آشنا شوید.
پرسشی از دکتر حسین ابراهیمی مقدم روان‌شناس
آزمونهای شخصیتشناسی قابل اعتمادند؟
وقتی به ابرها یا موزاییک‌های شکسته نگاه می‌کنید، چه می‌بینید؟ محققان ژاپنی می‌گویند دیدن تصویر صورت انسان در ابرها یا نقاط سیاه روی یک صفحه کاغذ نشانه تخیل بالای افراد نیست، بلکه نشانه‌ای از اضطراب و استرس است. بررسی‌ها حاکی از این موضوع است که در افراد عصبی و مضطرب، مغز همیشه در حالت هشدار است و خطر را در جایی می‌بیند که شاید اصلا وجود نداشته باشد. این نوع آزمون‌ها برای تشخیص شخصیت افراد کم نیست اما واقعا قابل اطمینانند و میتوان اضطراب و استرس یا وسواس را از روی آنها تشخیص داد؟ با دکتر حسین ابراهیمی مقدم، روان‌شناس عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در همین رابطه گفت‌وگو کرده‌ایم.
ریشه‌های تغییر خلق و خوی سالمندان در گفت‌وگو با دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک
سن بالا، خُلق پایین
سمیه مقصودعلی خیلی‌ها می‌گویند وقتی فرد به سالمندی می‌رسد شخصیتش تغییر می‌کند و معمولا بدخلق و گاهی حتی غیرقابل تحمل می‌شود. شاید به همین دلیل است که بسیاری از زوج‌های سالمند بعد از بازنشستگی بیش از پیش با هم بحث و جدل می‌کنند و نمی‌توانند حضور همدیگر را تحمل کنند. در گفت‌وگویی با دکتر محمدرضا خدایی، روان‌پزشک و عضـو هیـات‌علمی دانشگـاه علوم توانبخشی و بهزیستی در این رابطه سوال کرده‌ایم و خواسته‌ایم توصیه‌هایی برای سالمندان عزیز و اطرافیان آنها ارائه کند.
8 کارکرد اجتماعی مناسک سوگواری در ماه‌های محرم و صفر
هق‌هق ما حق‌حق است
دکتر محمدمهدی لبیبی
جامعه‌شناس و استاد دانشگاه
در ماه محرم و صفر با شهادت امام حسین(ع) و یارانش، رحلت پیامبر اسلام(ص)، رحلت امام رضا(ع) و امام حسن مجتبی(ع) مواجه هستیم. مصادف شدن رحلت ائمه در ماه محرم و صفر باعث شده این 2 ماه جزو ماه‌های عزیز و عزا برای ما ایرانیان باشد. مسلمانان شیعه ایرانی سال‌های سال است که حرمت این 2 ماه را حفظ می‌کنند اما چرا بعد از قرن‌ها هنوز محرم و صفر اینقدر برای ما ایرانیان عزیز است؟ اصلا راز ماندگاری محرم و صفر از کجا نشات می‌گیرد؟
توصیه‌های دکتر آرش میراب‌زاده روان‌پزشک برای پیشگیری از افسردگی بعد از مرگ همسر
وقتی که تنها میشویم...
«همه می‌دانیم که مرگ امری طبیعی است و جوان و پیر نمی‌شناسد اما با افزایش سن چون اعضای بدن دچار افت در عملکرد می‌شوند و در پی آن با کاهش توان و قوه بدنی و بروز بیماری‌ها مواجه میشویم، احتمال مرگ هم بالا می‌رود. فرد سالمند نیز باید مانند همه افراد دیگر در همه گروه‌های سنی برنامه‌های زندگی خود را به نحوی اجرا کند که انگار فردا در این دنیا نیست اما در عین حال دست از تلاش، کوشش و امید به زندگی برندارد. این روندی طبیعی برای مقابله با مرگ است، اما موضوع پذیرفتن مرگ خود با موضوع کنار آمدن با مرگ همسر برای سالمندان، دو مقوله کاملا متفاوت است. مرگ همسر برای سالمند استرس بسیار بالایی به دنبال دارد و این موضوع از نظر علمی به اثبات رسیده و طبیعی است که به دنبال این اتفاق فرد آسیب ببیند. افراد جوانی که همسرشان را از دست می‌دهند به هر حال استرس و تنهایی بعد از فوت همسر را با سرگرم کردن خود با کار یا دوستان و ورزش و... جبران می‌کنند اما یک فرد سالمند به‌دلیل ناتوانی‌های ناشی از سن خیلی از امور را نمی‌تواند انجام دهد...» اینها بخشی از صحبت‌های دکتر آرش میراب‌زاده، استاد گروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی است که در «سالمندان» این هفته از ایشان خواسته‌ایم سالمندان عزیز و اطرافیانشان را راهنمایی کنند چطور در این شرایط به زندگی برگردند.
5 + 8 نکته درباره شادی و ناشادی ایرانیان
نقش رسانه در شادی مردم
در حال حاضر برنامه‌ای از تلویزیون پخش می‌شود با عنوان خندوانه که خیلی مورد توجه قرار گرفته است. این برنامه ابتدا در شبکه نسیم که کم‌بیننده هم هست پخش می‌شد و به‌عنوان برنامه‌ای نه چندان دلچسب مطرح بود و مسئولان هم جرات و جسارت پخش آن را از شبکه‌های اصلی و سراسری 1 و 2و 3 نداشتند ولی مدتی بعد متوجه شدند این برنامه مورد توجه قرار گرفته و نیاز مردم به خنده و شادی جدی است. در دوران رکود اقتصادی آمریکا بین سال‌های 1930 تا 1939 میلادی، بهترین کمدی‌های کلاسیک سینما ساخته شد. کارگردان‌های بزرگ تاریخ سینما به سفارش دولت سعی می‌کردند با ساختن فیلم‌های شاد مردم را سرگرم کنند تا در فکر مشکلات اقتصادی خود غرق نشوند. خندیدن به فیلم‌های کمدی باعث می‌شود مردم انگیزه بیشتری نسبت به زندگی پیدا کنند و امیدوارتر شوند ولی با وجود مشکلات اقتصادی عدیده مردم ایران، فیلم مفرح در سینما و تلویزیون ما خیلی کم است.
پرونده‌ای درباره تاثیر مثبت شادی‌های جمعی بر سلامت جسم و روان
ماه شعبان، ماه شادی، جشن و سرور و میلاد کسانی است که انسان را پاک و راهش را پرامید و دلش را پرمهر خواسته‌اند. سرآغاز این ماه، ولادت امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) است و نیمه این ماه نیز تولد امام دوازدهم شیعیان، امام زمان(عج)ِ مناسبتی که باعث می‌شود کوچه‌ها را ریسه‌هایی از نورهای رنگی پر کند و نقل و شیرینی در کوچه‌‌پسکوچه‌ها بین آدم‌هایی که شاید بعضی‌هاشان تا همین دیروز نسبت به هم خشم می‌گرفتند، پخش می‌شود.
به بهانه این مناسبت و این شادی که یک شادی جمعی است و کارشناسان می‌گویند آثارش چندبرابر شادی‌های فردی است که دل تنهایمان را به خوشی می‌لرزاند، در «ذهن زیبا»ی این هفته نگاهی داشته‌ایم به این مقوله از دیدگاه‌های مختلف.
نگاه روان‌پزشک دکتر حامد محمدی‌کنگرانی عضو کمیته‌های روان‌درمانی و رسانه انمن روان‌پزشکان ایران
احساس‌های غم، شادی، اضطراب، خشم و... در وجود همه انسان‌ها وجود دارد. ما آدم‌ها تحت‌تاثیر احساس‌های دیگران هم قرار می‌گیریم چون در جامعه زندگی می‌کنیم و جامعه از افرادی تشکیل شده که با رفتارها، افکار و صحبت‌هایشان روی هم تاثیر می‌گذارند. پس میتوان گفت این حس‌ها مسری است مثلا وقتی فرد شادی وارد جمعی می‌شود، می‌تواند آنها را شاد کند و افسرده‌دل، افسرده کند انجمنی را. البته میزان تاثیرپذیری افراد از دیگران متفاوت است و بعضی به‌دلیل ویژگی‌های شخصیتی‌شان تاثیرگذاری بیشتری دارند.
