مادرم مقدار زیادی پونه از کنار رودخانه‌ای در یک منطقه کوهستانی خوش آب و هوا چید و بدون آنکه آنها را بشوید روی پارچه ریخت تا خشک شود. او معتقد بود پونه‌ها در آب رشد کرده‌اند و با توجه به منطقه، دور از هر نوع آلودگی هستند بنابراین نیازی به شستن ندارند. آیا کار ایشان درست است؟
پاسخ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت موادغذایی
گیاه پونه به‌دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد ضدمیکروب خوبی است و در طب سنتی از خواص آن زیاد استفاده می‌شود. مشکل اینجاست که آب هیچ رودخانه‌ای سالم نیست و هر چقدر هم زلال و شفاف باشد باز هم از نظر بهداشتی مشکل دارد زیرا از جاهای زیادی عبور می‌کند و مواد مختلفی به آن وارد می‌شوند. بنابراین پونه‌ای که در این آب وجود دارد می‌تواند آلوده شود. از سوی دیگر، کنار بسیاری از رودخانه‌های آب شیرین به‌خصوص در نواحی شمالی ایران، حلزون‌هایی زندگی می‌کنند که کارشان جابجایی تخم انگل‌ها و برخی آلودگی‌هاست. بنابراین نشستن و انگل‌زدایی نکردن سبزی‌هایی که در کنار روخانه‌ها رشد می‌کنند، کار درستی نیست و اگر سبزی آلوده به تخم انگل باشد، می‌تواند به راحتی از راه خوردن به انسان منتقل شود. بهترین کار این است سبزی‌ها بعد از چیده شدن انگل‌زدایی، ضدعفونی و سپس آبکشی شوند.
هشدار معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره تب‌کریمه کنگو
گوشتی که مهر دامپزشکی ندارد، نخرید
مهدیه آقازمانی
در پی اعلام وزارت بهداشت در مورد فوت یک نفر به‌دلیل بیماری تب کریمه کنگو در استان‌های شمالی کشور، نگرانی در مورد شیوع آن قوت گرفت. بنابر اعلام وزارت بهداشت، از ابتدای سال تاکنون 9مورد ابتلا به تب کریمه کنگو مشاهده شده و 3 نفر به‌دلیل این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. بیماری تب کریمه کنگو یک بیماری خطرناک مشترک انسان و حیوان است و با وجود اینکه در چند سال اخیر موارد ابتلا به آن در کشور نسبت به گذشته کمتر شده، از آنجاکه می‌تواند کشنده باشد، پیشگیری از شیوع آن اهمیت زیادی دارد.
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «سلامت» آخرین وضعیت این بیماری را تشریح کرده است.
به آگاهی هم‌میهنان محترم می‌رساند باتوجه به افزایش احتمال شیوع بیماری تب کریمه کنگو در فصول گرم سال، همزمان با فصل فعالیت مخزن بیماری (کنه‌ها)، ضروری است گروه‌های در معرض خطر شامل دامداران، کارکنان کشتارگاه‌ها، قصابان، کشاورزان و به‌خصوص روستاییان و عشایر که به نحوی با دام سر و کار دارند، با جلوگیری از این رفتارهای مخاطره‌آمیز مراقب سلامت خود باشند:
توصیه‌های سازمان دامپزشکی کشور در پی انتشار اخبار و شایعاتی مبنی بر ورود آنفلوانزای مرغی به ایران
دو سه هفته‌ای می‌شود که اخبار جسته گریخته‌ای از ورود آنفلوانزای مرغی در شمال کشور به گوش می‌رسد ولی مقامات رسمی این اخبار را چند روزی تایید نکردند تا اینکه سازمان دامپزشکی با ارسال بیانیه‌ای آن را تایید کرد. آنفلوانزای مرغی یا آنفلوانزای پرندگان یک بیماری ویروسی خطرناک است که از مرغ یا پرنده زنده می‌تواند به انسان سرایت کند. نگرانی دیگری که وجود دارد، انتقال این ویروس به سایر استان‌هاست زیرا اخبار و شایعات متناقضی از مشاهده مواردی از ابتلا به آنفلوانزای مرغی در برخی نقاط کشور منتشر شده است. در چند روز گذشته، استاندار کرج در اخبار ساعت 18:30 تلویزیون گفت مردم کرج تا اطلاع ثانویه مرغ زنده نخرند. نکته قابل‌تامل اینجاست که اطلاع‌رسانی در این زمینه هنوز شفاف نیست و سازمان دامپزشکی توضیحات بیشتری در مورد شیوع آنفلوانزای پرندگان و راه‌های انتقال آن نمی‌دهد و فقط به انتشار بیانیه‌ای در این خصوص بسنده کرده است. در اطلاعیه سازمان دامپزشکی آمده است: «در پی دریافت گزارش تلفات غیرعادی طیور بومی (مرغ و اردک) در یک روستای استان مازندران، کارشناسان سازمان دامپزشکی کشور با حضور در محل و اعمال ضوابط بهداشتی و قرنطینه‌ای به‌منظور جلوگیری از گسترش آلودگی، برای انجام نمونه‌برداری‌های لازم و معدوم‌سازی طیور مبتلا و تلف شده به شیوه بهداشتی، اقدام کردند و عملیات پاکسازی و ضدعفونی انجام گرفت.»
پرسش: آیا امکان دارد آبلیموهای بسته بندی که در بازار عرضه می شوند، آن‌طور که شایعه شده است، از ترکیب‌های نامتعارفی مانند کاه تهیه شده باشند؟ برای اینکه متوجه شویم آبلیمو از لیموی تازه به‌دست آمده است، باید به چه نکته‌هایی توجه کنیم؟ چرا برخی آبلیموها پررنگ و برخی خیلی کمرنگ هستند؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس:
برخی از سودجویان چنین کارهایی انجام میدهند و آبلیموهایی با قیمت پایین به بازار عرضه می‌کنند که اصلا آبلیمو نیستند بنابراین بهترین کار این است که خودتان آبلیموی مورد نیازتان را تهیه کنید. در غیر این صورت، بهترین توصیه این است که همه موادغذایی بسته بندی‌شده از جمله آبلیمو را از برندهای معتبر و کارخانه‌های شناخته شده که دارای مجوز بهداشت، مهر استاندارد و تاییدیه های لازم هستند، تهیه کنید و از خرید هر نوع محصول ناآشنایی بپرهیزید. توجه به این نکته نیز مهم است که آبلیموی تازه رنگ روشنی دارد و هرچه از زمان آبگیری آن بگذرد پررنگ تر می‌شود. ضمن اینکه ویتامین C خود را نیز به‌تدریج از دست میدهد.
آیا گلابی و توت فرنگی هایی که این روزها در بازار هستند، دارای سموم فراوانی اند و افراد آسیب پذیر مانند کودکان، سالمندان و خانم های باردار باید از خوردن آنها اجتناب کنند؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس:
در مورد گلابی‌ها نمی‌توان با یقین گفت دارای سموم هستند و خوردن این میوه معمولا مشکلی نخواهد داشت اما متاسفانه این موضوع در مورد توتفرنگیها صادق است. از آنجا که توت فرنگی عمر کوتاهی دارد و میوه بسیار حساسی است، برداشت آن تکنولوژی خاصی دارد به نام پرکولینگ یا پیشسرد کردن که این تکنولوژی در ایران وجود ندارد. در واقع توت فرنگی میوهای است که فقط باید یکبار آن هم زمان خوردنش با دست تماس داشته باشد است. در کشورهای خارجی، توت فرنگی بدون دخالت دست و با قیچی چیده و بلافاصله وارد دستگاهی می شود که آن را تا حدود 3درجه سرد می‌کند. با این کار تنفس میوه کم می‌شود و ماندگاری بیشتری دارد. در ایران توت فرنگیها با دست چیده می‌شوند و برای اینکه تا زمان عرضه به مشتری آسیب نبینند به آنها سم زیادی می زنند. نظارتی هم در این زمینه انجام نمی شود. بدتر اینکه این سم با شستشو از بین نمیرود و به‌راحتی با خوردن وارد بدن انسان می‌شود. طبیعتا خوردن سم برای کودکان، زنان باردار و سایر افراد جامعه مضر خواهد بود. البته توتفرنگی خوب و بدون مشکل هم در بازار یافت می‌شود ولی تشخیص آنها با انواع آلوده به سمشان مشکل است بنابراین توصیه بر این است که تا حد امکان توت فرنگی نخورید یا خودتان نشاء آن را در گلدان یا باغچه خانه تان بکارید و مصرف کنید.
پرسش: باتوجه به اینکه بسته بندی پنیرها یک در تلقی، پوشش آلومینیومی و یک کاغذ پلاستیکی دارد، برای نگهداری بهتر پنیر کدام‌یک باید جدا شود و کدام یک باقی بماند؟
پاسخ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت موادغذایی:
هرکدام از این پوششها کارایی خاصی دارد اما پوشش آلومینیومی بعد از باز شدن دیگر کارایی ندارد و میتوانید آن را کامل جدا کنید و دور بیندازید. پوشش تلقی یا لید برای آن است که باقیمانده پنیر در معرض جریان هوای یخچال قرار نگیرد تا هم خشک نشود و هم آلودگیها و بوی سایر غذاها تاثیری بر آن نداشته باشد. پوشش کاغذی یا پارچمنت آغشته به مواد ضدکپک است، بنابراین بعد از مصرف باید دوباره آن را روی پنیر بگذارید تا احتمال کپک زدن پنیر را کاهش دهید.
پرسش: آیا شیری که تاریخ انقضایش گذشته اما ترش نشده می توان خورد؟
پاسخ دکتر آراسب دباغ مقدم، متخصص بهداشت موادغذایی:
تاریخ انقضا تابعی از شرایط دما و زمان نگهداری است. به عبارت دیگر، تاریخ انقضا زمانی ارزشمند است که شرایط نگهداری آن ماده غذایی مثل دما، رطوبت و... در آن کاملا حفظ شده باشد. به همین دلیل ممکن است یک ماده غذایی به دلیل رعایت نکردن شرایط نگهداری قبل از تاریخ انقضایش فاسد شود. علاوه بر زمان و دما، کیفیت و سلامت مواد غذایی را هم باید در‌نظر گرفت. وقتی کارخانهای تاریخ انقضای محصولش را مثلا 5 روز بعد از زمان تولید در‌نظر میگیرد، یعنی در این 5 روز محصول مورد نظر از لحاظ سلامت و کیفیت بهترین وضعیت ممکن را دارد و هرچه از این زمان بگذرد، کیفیت و سلامت محصول افت می‌کند. توجه به این موضوع به خصوص برای شیر و لبنیات اهمیت خاصی دارد زیرا فسادپذیری این مواد بسیار بالاست و مصرف کردن آنها بعد از تاریخ انقضایشان ممکن است مسمومیت به دنبال داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود بعد از سر رسیدن تاریخ انقضای محصولات لبنی، آنها را نخورید حتی اگر ظاهرا خراب نشده باشند. برخی افراد برای اینکه ببینند شیر فاسد شده یا نه آن را میچشند، اما این کار درست نیست. ترش شدن به تنهایی به معنای مسمومیت شیر نیست بلکه نشانه کهنه شدن شیر است اما ترش نشدن شیر هم به معنای سلامت آن نیست.
پرسش: قبلا که بروکلی می خریدیم، قسمتی از روی آن سبز و قسمتی زرد بود ولی حالا روی آن را سطحی کاملا سبز پوشانده و قسمت زیرین آن زرد است. شایع شده که روی آن رنگ میزنند. این شایعه درست است؟
پاسخ دکتر رضا صالحی محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی‌ها و عضو هیات‌علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران:
آنچه شنیده اید شایع های بیش نیست. کیفیت کلم بروکلی به 3 عامل بستگی دارد؛ مهم‌ترین عامل نوع بذر آن است. بذر بروکلی از مناطق مختلفی وارد کشور می‌شود به همین دلیل کیفیت آنها با هم فرق دارد. عامل بعدی، فصل کشت و زمان برداشت محصول است. طبیعتا کیفیت بروکلیهایی که در فصل بهار، تابستان یا پاییز برداشت می‌شوند، مثل هم نیست و این مساله روی رنگ آنها تاثیر میگذارد. بروکلی هایی که خیلی سبز هستند، معمولا هم بذر خوبی دارند، هم در فصل بهار و تابستان برداشت می‌شوند و هم تراکم و فشردگی سر آنها زیاد است. از این رو رنگ سبز آنها به خوبی دیده می‌شود. در حالی که اگر همین بروکلی را کمی دیر برداشت کنند، به‌تدریج رنگ سبز آن رو به زردی میرود. البته مصرف قسمت زرد شده بروکلی هم مشکلی پیش نمیآورد و مضر نیست.
سومین عامل تاثیرگذار بر کیفیت کلم بروکلی، رقم یا واریته محصول است. گیاهان تقسیم بندی های مختلفی دارند؛ مثلا تا به حال بذر 100 نوع گوجه فرنگی وارد کشور شده است که هر کدام ویژگی خاص خودشان را دارند. مثلا برخی بزرگ‌تر و برخی کوچک‌ترند. بعضی قرمز پررنگ و بعضی دیگر کمرنگ تر هستند.
انواعی از گوجه فرنگی برای تهیه رب به کار میروند و انواع دیگری برای تازه خوری وارد بازار می‌شوند و... به هر کدام از این ویژگی ها یک واریته از گوجه فرنگی گفته می‌شود. این مساله در مورد کلم بروکلی هم صدق می‌کند. بروکلیها هم انواع مختلفی دارند. معلوم نیست شما تا به حال چه انواعی از آن را مصرف کرده اید. ممکن است قبلا نوعی را خریداری کرده باشید که کاملا سبز و پرتراکم بوده است و حالا نوع کمتراکم و کمی زرد آن را دیدهاید بنابراین به شایعات توجه نکنید و همچنان از این سبزی پرخاصیت استفاده کنید.
پرسش: ماهی دریایی شامل چه نوع ماهی هایی است؟ آیا جیوه آنها برای زن باردار خطرناک است؟
پاسخ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی :
برخی از ماهی‌ها هم نوع دریایی دارند هم نوع پرورشی مثلا ماهی‌هایی مانند قزل‌آلا، کپور و... جزو ماهی‌های دریایی هستند که نوع پرورشی آنها هم وجود دارد، اما مهم‌ترین ماهی‌های دریایی خزر شامل سالمون، ماهی سفید، اردک ماهی، ازون‌برون یا خاویار، سوف، کپور، کفال، کولی، کیلکا و... است. از معروف‌ترین ماهی‌های دریای جنوب یا خلیج‌فارس هم می‌توان به حلوا سفید و سیاه، شوریده، قباد، شیر، هامور، سنگسر، راشکو و... اشاره کرد. بارها گفتهایم که میزان جیوه در ماهی‌های دریایی که در آب‌های آزاد زندگی می‌کنند، بسیار کم است زیرا غلظت جیوه در آب به قدری کاهش می‌یابد که نمی‌توان گفت ماهی‌ها را آلوده می‌کند اما ماهی‌هایی که در رودخانه‌های داخل شهر یا نزدیک به کارخانه‌هایی مثل پتروشیمی و... زندگی می‌کنند، می‌توانند حاوی مقدار بیشتری جیوه باشند. استفاده از این ماهی‌ها که دارای میزان جیوه بالایی هستند، برای زنان باردار خطرناک است و به هیچ‌وجه نباید مصرف شوند ولی خوردن ماهی‌های آب‌های آزاد مشکلی ندارد. به همین دلیل خوردن تن ماهی ضرری برای خانم‌های باردار ندارد. در ضمن هرچه ماهی بزرگ‌تر باشد و در آخر زنجیره غذایی قرار گرفته باشد، احتمال اینکه میزان جیوه بیشتری داشته باشد، افزایش می‌یابد زیرا جیوه در بافت چربی ذخیره می‌شود و ماهی‌های بزرگتری که ماهی‌های کوچک‌تر را صید می‌کنند و می‌خورند، جیوه بدن آنها را هم دریافت می‌کنند، اما همه اینها دلیل بر مصرف‌نکردن ماهی نیست زیرا همان‌طور که اشاره شد، میزان جیوه در ماهی‌های دریای آزاد بسیار کم است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. توصیه می‌شود همه افراد جامعه فقط از یک نوع ماهی استفاده نکنند مثلا ماهی نباید فقط ماهی تن باشد بلکه باید تنوع را در نظر گرفت و انواع ماهی را در برنامه غذایی قرار داد.
