پرسش: روی بسته‏ بندی برخی انواع شیرهای پاستوریزه تولیدی کارخانه‏ ها نوشته شده است «شیر کامل». این شیر با شیر پرچرب چه تفاوتی دارد؟ خوردن آن را به کدام گروه ‏های سنی توصیه می ‏کنید؟

پاسخ دکتر وحید مفید، متخصص صنایع غذایی و رئیس کمیته فنی انجمن صنایع لبنی کشور:

 شیر کامل شیری است که چربی آن گرفته نشده باشد. درصد چربی شیر گاوهای ایرانی معمولا به‌طور متوسط بین 2/3 تا 5/3 درصد است. شیر پرچرب هم شیری است که میزان چربی آن حدود 3 درصد باشد بنابراین تفاوت چندانی بین شیر کامل و شیر پرچرب وجود ندارد. «شیر کامل» بیشتر یک عبارت تجاری است. قطعا افرادی که نباید از لبنیات پرچرب استفاده کنند، باید از مصرف شیر کامل هم بپرهیزند در غیر این صورت مصرف آن برای سایر افرادی که اضافه وزن، چربی خون و منع پزشکی خاصی ندارند، آزاد است.

هفته نامه سلامت/529

پرسش: شنیده‏ ام ظروف یکبار مصرف کاغذی نباید در تماس با خوراکی ‏های داغ قرار بگیرند زیرا از نظر سرطان‏زایی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و پلیمری بدتر هستند. این موضوع صحت دارد؟

پاسخ دکتر آراسب دباغ ‏‏مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی:

ظروف یکبار مصرف پلاستیکی حاوی ترکیب‌های پلیمری هستند که در صورت تماس با مواد غذایی یا مایعات داغ از خود منومر آزاد می‏کنند. منومرها مشکوک به سرطانزایی و ایجاد افسردگی هستند و در صورت مصرف طولانی‏مدت خطرناک خواهند بود اما ظروف یکبار مصرف کاغذی یا سلولزی این ترکیب‌ها را ندارند و در تماس با مواد غذایی یا مایعات داغ مشکلی پیدا نمی‏کنند. البته به شرط اینکه نوع مرغوب آنها را بخرید و استفاده کنید زیرا انواع نامرغوبشان با ریختن مواد غذایی خاصی بوی نامطبوعی (شبیه به بوی نفت) می‌گیرند و برای مصرف‏ کننده زیانبار خواهندبود.

هفته نامه سلامت/529

پرسش: مدتی است ناخن‏ هایم پوسته پوسته می‏ شوند. آیا کمبود ماده مغذی باعث بروز این وضعیت شده است؟

پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:

کمبود برخی موادمغذی مانند کمبود شدید آهن، سلنیوم و... می‏تواند باعث ایجاد یا تشدید پوسته پوسته شدن ناخن‏ ها شود اما این مشکل الزاما به معنای کمبود موادمغذی نیست. عوامل دیگری مانند مشکلات خود ناخن یا ضربه ‏هایی که به آن می‏خورد هم می‏توانند باعث شکستگی یا پوسته شدن ناخن ‏ها شوند.

هفته نامه سلامت/529

پرسش: در چند سال اخیر که ماه مبارک رمضان در تابستان است، من از فرط تشنگی هنگام افطار مقدار زیادی آب یا شربت آبلیمو و... می‏نوشم. به‌طوری که تقریبا میل کمتری به خوردن مواد غذایی دیگر دارم. اینکه بعضی‌ها می‌گویند این کار برای سلامت خطر دارد، درست است؟

پاسخ دکتر نیاز محمدزاده، متخصص تغذیه و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:

مصرف مایعات، به‌خصوص شربت‏هایی که با قندهای ساده تهیه شده‏اند، به جای غذا، می‏تواند باعث کمبود ویتامین و سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن شود بنابراین ضمن دریافت کافی مایعات و محدود کردن مصرف نوشیدنی‏هایی که با قند ساده مثل شکر تهیه شده‏اند، سعی کنید مقادیر متعادل و متنوع غذایی را نیز در فاصله افطار تا سحر مصرف کنید.

هفته نامه سلامت/529

پرسش: گاهی استخوان ‏های بزرگ در غذاهایی مانند آبگوشت انداخته می‏ شود. خوردن مغز این استخوان‏ ها مفید است؟

پاسخ دکتر نیاز محمدزاده، متخصص تغذیه و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:

بافت مغز استخوان، به‌‌خصوص استخوان‏های بزرگ، حاوی اسیدهای چرب اشباع است، بنابراین زیاده‏روی در مصرف آن می‏تواند زمینه‏ساز ابتلا به بیماری‏های قلبی-عروقی شود. از طرفی، این بافت حاوی مقدار قابل‌توجهی آهن نیز است اما زیاده‏روی در مصرف آن، خطر ابتلا به گرفتگی عروق و سایر بیماری‏های مزمن را افزایش می‌دهد.

هفته نامه سلامت/529

پرسش: آیا این درست است که بیشتر رب‏های گوجه‏ فرنگی موجود در بازار کهنه هستند و نباید آنها را خرید؟ آیا اینکه می‌گویند علاوه بر گوجه‏فرنگی از مواد دیگری مثل پوست سیب‏ زمینی یا کدو در تهیه رب‏ها استفاده می‏شود صحیح است؟

پاسخ دکتر محمد فصیحی، متخصص عفونی و محقق طب سنتی:

ربی که در صنعت تهیه و وارد بازار می‏ شود، رب سال و رب پارسال است. رب سال ربی است که در تابستان و از گوجه ‏فرنگی ‏های همان سال تهیه می‏ شود. کارخانه‏ های تهیه رب، کارخانه‏ های چهارفصلی نیستند و معمولا علاوه بر رب، محصولات دیگری هم تولید می‏کنند. آنها در فصل تابستان مقدار زیادی رب تهیه می‏ کنند که البته همه آنها به فروش نمی ‏رسد. باقیمانده رب‏ های تهیه‌شده در ظروف پلاستیکی ریخته می‏شود و برای اینکه کپک نزنند لایه‏ای نمک روی آنها می‏ریزند. این رب‏ ها به تدریج تا تابستان سال آینده وارد بازار می‏ شوند. به این رب‏ها رب پارسال می‏ گویند. توصیه ما به مردم این است که در فصل تابستان به جای رب، از گوجه‏ فرنگی تازه استفاده کنند تا هم از مواد غذایی مفید آن بهره ببرند و هم از نظر ایمنی غذا خیالشان آسوده باشد. در حالت عادی رب باید فقط مخلوطی از گوجه‏ فرنگی، نمک و یک ماده ضدقارچ باشد اما متاسفانه در این صنعت تقلب زیادی انجام می‏گیرد که البته مقداری از آن مربوط به دیدگاه مصرف‏کنندگان است. خیلی‏ ها دوست دارند رب گوجه‏ فرنگی قرمز خوشرنگ باشد. درحالی که وقتی گوجه‏فرنگی پخته می‏شود، هیچگاه چنین رنگی نمی‏دهد. از این‌رو بسیاری از کارخانه‏ ها به رب پخته‏شده رنگ قرمز خوراکی اضافه می‏ کنند. برخی هم دوست دارند غلظت رب به قدری زیاد باشد که به شکل قالبی از ظرفش خارج شود. متاسفانه تولیدکننده‌ها هم با افزودن برخی مواد طبیعی و غیرطبیعی از جمله آنچه به آنها اشاره کرده‏ اید، این کار را انجام می‏دهند.

منبع

پرسش: برخی افراد برای پیشگیری از کپک زدن رب گوجه‏ فرنگی آن را در فریزر می‏ گذارند. آیا این روش نگهداری اشکالی ندارد؟ پیشنهاد بهتری دارید؟

دکتر آراسب دباغ‏مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی :

اگر بافت و قوام رب گوجه‏فرنگی در فریزر به هم نریزد و آسیب نبیند، فریز کردن آن اشکالی ندارد. پیشنهاد بهتر این است که قوطی‏ های رب را در اندازه‌های کوچک‌تر بخرید تا با چند‌بار مصرف تمام شوند و به نگهداری طولانی نیاز نداشته باشند. بهتر است بعد از باز کردن در قوطی رب آن را در شیشه تمیز و خشکی خالی کنید و حتما در ظرف را ببندید و در یخچال بگذارید. هر چه محل نگهداری رب خنک‏تر باشد، دیرتر کپک می‏زند و مدت ماندگاری آن افزایش می‏‏یابد. قاشقی که برای برداشتن رب استفاده می‏کنید نیز باید خشک و تمیز باشد. از وارد کردن قاشق‏ های خیس، چرب یا آلوده به سایر غذاها به ظرف رب خودداری کنید. اگر رب مثل رب‏های خانگی بدون مواد نگهدارنده باشد، با وجود رعایت تمام این نکته‌ها باز هم ممکن است در طولانی‏مدت کپک بزند. به همین دلیل برخی افراد آن را در فریزر نگهداری می‏کنند. متاسفانه بسیاری بر این باورند ربی که زودتر کپک بزند، کیفیت پایینی دارد و هر ربی که ماندگاری بالایی داشته باشد و مدت زیادی سالم بماند، بهتر است. در حالی که از نظر بهداشتی این باور کاملا برعکس است. برخی کارخانه‏ها برای ماندگاری بیشتر مواد غذایی، مقدار زیادی مواد نگهدارنده ضدکپک به آن اضافه می‏کنند. مصرف‏کننده هم چون می ‏بیند رب مدت طولانی در یخچال مانده و کپک نزده است، از آن تعریف می‏کند در حالی که این نشان‌دهنده آن است که رب کیفیت مناسبی ندارد. اگر خودتان رب گوجه‏فرنگی را در خانه تهیه می ‏کنید، می‏توانید با انجام چند راهکار کپک زدن آن را به تعویق بیندازید؛ مثلا می‏توانید پس از پخت و ریختن رب در ظروف شیشه‏ای خشک و تمیز، به میزان یکی دو سانتی‏متر روی سطح آن نمک بریزید تا مانع کپک زدنش شود. البته یادتان باشد هرگاه خواستید از آن استفاده کنید، لایه رویی را دور بریزید. راهکار بعدی این است که شیشه رب را در ظرف آب جوش یا ماکروویو قرار دهید زیرا حرارت باعث از بین رفتن میکروب‏ های داخل رب و ظرف شیشه‏ای می‏شود، در نتیجه ماندگاری آن افزایش پیدا می‏کند.

منبع

سیاهدانه چه خواصی دارد و مصرف آن برای چه گروه‏های سنی توصیه نمی‏ شود؟

پاسخ دکتر محمد فصیحی، متخصص عفونی و محقق طب سنتی:

سیاهدانه خواص بسیاری دارد. طبیعت سیاهدانه گرم و خشک است و کتاب‌های قدیمی طب سنتی مصرف آن را به همه افراد بزرگسال و خردسال با هر نوع مزاجی توصیه می‏ کنند. با این حال بهتر است کسانی که مزاج گرمی دارند و افرادی که به خوردن آن حساسیت دارند و دچار خارش می ‏شوند، در مصرف آن احتیاط و کمتر از آن استفاده کنند. سیاهدانه باعث پاکسازی معده و خون می‏ شود بنابراین مصرف آن برای افرادی که مشکل خونی دارند مثل مبتلایان به کم‏خونی و تالاسمی مینور، افرادی که از عفونت‏های طول‏کشنده رنج می‏برند، بیماران مبتلا به سل، سرطانی‏ ها و کسانی که شیمی‏ درمانی انجام می‏دهند، مبتلایان به ایدز و... بسیار مفید است. سیاهدانه را به روش‏های مختلفی می‏توان استفاده کرد. مثلا می‏توانید شب‏ ها یک قاشق غذاخوری از آن را در دهان بریزید و بخورید. راه بهتر این است که آن را تفت دهید و پس از آسیاب کردن با نسبت 1 به 2 یعنی 2 برابر عسل مخلوط کنید و هر شب یک قاشق مرباخوری از آن را بخورید. این روش برای کسانی که سنگ کلیه دارند، بسیار مفید است. زدن روغن سیاهدانه به سینوس‏ها یا انداختن 2 قطره از آن شب‏ها در بینی هم برای گرفتگی بینی و سینوس‏ ها بسیار مفید است و در طب سنتی برای درمان حساسیت‏ های فصلی و آلرژی استفاده می‌شود.

منبع

خانمی 34 ساله هستم و به شدت از سوار شدن به هواپیما می‌ترسم. این مساله باعث بروز مشکلاتی در زندگی‌ام شده است. لطفا بگویید چگونه بر ترس خود غلبه کنم؟

پاسخ دکتر محمدرضا خدایی، روان‌پزشک و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:

بسیاری از افراد بر این باورند که اگر از شیء یا مساله خاصی می‌ترسند، باید از مواجهه با آن بپرهیزند؛ مثلا اگر کسی از سوار شدن به هواپیما، آسانسور، پله‌برقی و... می‌ترسد، باید از انجام این کارها خودداری کند. در حالی که اتفاقا بهترین راه مقابله با این ترس، مواجهه‌سازی است. به عبارت دیگر، باید سعی کنید سوار هواپیما شوید یا پله‌ها را به پله‌برقی و آسانسور ترجیح ندهید. تکرار مواجهه با آنچه از آن می‌هراسید، به تدریج باعث کاهش میزان ترس خواهد شد. در علم روان‌شناسی راهکارهای دارویی و غیردارویی برای درمان این مشکل وجود دارد. مثلا یکی از راه‌های درمان غیردارویی تصور مجازی از سفر قبل از سوار شدن به هواپیماست. به این شکل که روی صندلی بنشینید، چشم‌هایتان را ببندید و خود را داخل هواپیما تصور کنید. تکرار این کار باعث می‌شود به‌تدریج از میزان ترستان کاسته شود.

روش دیگر این است که در مورد آنچه از آن می‌هراسید، مطالعه کنید و میزان آگاهی‌های خود را در مورد آن افزایش دهید تا با دید بازتری با آن مواجه شوید. قرار گرفتن در مکان‌هایی که فضای مشابهی با عامل ترس دارند نیز کارساز است. اگر امکانات بیشتری دارید، می‌توانید بازی‌های رایانه‌ای که در آن خلبانی هواپیما به صورت مجازی به شما سپرده می‌شود نیز انجام دهید تا به گونه‌ای فضای داخل هواپیما برایتان بازسازی ‌شود. به این روش‌ها «حساسیت‌زدایی تجربی» گفته می‌شود. یادگیری تمرین‌های ریلکسیشن یا آرمیدگی عضلانی نیز که در آن فرد عضله‌های خود را ابتدا منقبض و بعد منبسط می‌کند، می‌تواند در کاهش ترس‌ها موثر باشد. در این تمرین فرد یاد می‌گیرد که چگونه عضلات بدنش را شل کند. در نتیجه وقتی در اثر اضطراب عضلات سفت می‌شوند، می‌توان آنها را شل کرد و احساس بهتری داشت.

توصیه دیگرم این است که حتما قبل از مسافرت با هواپیما به روان‌پزشک مراجعه کنید. گاهی لازم است با مداخلات دارویی ساده از شدت عارضه بکاهیم؛ مثلا مصرف برخی داروهای آرامبخش که با نظر روان‌پزشک تجویز شده است، قبل از سوار شدن به هواپیما باعث کمرنگ شدن ترس‌ها می‏شود و از علائمی مثل تپش قلب، گرگرفتن، سفت شدن عضلات و... می‏کاهد.

منبع

آیا این درست است که می‏ گویند ابتلای مادر باردار به یبوست روی ضریب هوشی و حافظه فرزندش تاثیر منفی می‏ گذارد؟ برای افزایش ضریب هوشی کودک، مادر در این دوران باید چه نکته‌های تغذیه ‏ای را رعایت کند؟

پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران:

مطالعاتی که در چند سال اخیر انجام شده، نشان می‏دهد ارتباط تنگاتنگی بین روده و مغز انسان وجود دارد. با توجه به اینکه هنگام ابتلا به یبوست فلور میکروبی دستگاه گوارش به هم می‏ ریزد، ترکیب‌های متابولیت ایجادشده می‏توانند از راه خون روی قسمت‏ های مختلف بدن حتی مغز اثر منفی بگذارند، در حالی که متابولیت پروبیوتیک‏ها یا باکتری‏های مفید که باید در روده بزرگ یا کلون، فلور یا میکروب غالب باشند، می‏توانند با جذب در خون به مغز بروند و جلوی ابتلا به بسیاری از اختلال‌های مغزی را بگیرند و از بروز دمانس، فراموشی و آلزایمر ‏پیشگیری کنند. جالب اینکه اگر این بیماری‌ها در مرحله آغازین باشند، از سرعت پیشرفت آنها کاسته خواهد شد.

هرچند یبوست در هر شرایطی عوارض متعددی دارد اما این مساله در دوران بارداری از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است زیرا سلامت جنین نیز با این مساله در ارتباط است و آسیب‏ پذیری او در برابر عوارض ناشی از یبوست بسیار بیشتر خواهد بود، بنابراین مادران باردار باید مراقب غذاهایی که می‏خورند، باشند و تمام نکته‌های تغذیه‏ ای که متخصصان تغذیه بر آنها تاکید دارند، رعایت کنند تا به‌هیچ‌عنوان در این دوران به یبوست مبتلا نشوند.

به هر حال ممکن است این عارضه روی سلامت مغز جنین نیز اثر سوئی بگذارد و همه مادران باردار باید با انجام فعالیت بدنی مناسب و متناسب با سن بارداری، مصرف فراوان انواع میوه و سبزی، نوشیدن آب کافی و جلوگیری از کم‏آبی بدن، مصرف نکردن زیاد نوشیدنی‏ هایی مثل چای، قهوه، نسکافه یا مواد خوراکی یبوست‌آور، ادویه‏ های فراوان، فست فودها، خوراکی‏ هایی که اسمولاریته یا تعادل مایعات بدن را به هم می‏ ریزد و... از ایجاد یبوست در دوران بارداری‌ جلوگیری کنند.

منبع