پرسش: پدرم از سرعین بطری آب معدنی آورده است. هر بار که لیوانی از آن را میخوریم اشتهایمان به غذا خوردن افزایش پیدا میکند. علت این موضوع چیست؟ این آب با آب معمولی چه تفاوتی دارد؟
پاسخ دکتر کاظم ندافی، دکترای مهندسی بهداشت محیط و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران:
آب برخی از مناطق بهدلیل ویژگیهای خاصی که دارد گواراتر از دیگر آبهاست. مثلا آب تهران یا آب سرعین به این دلیل که املاحشان در حد متوازنی است، گواراتر هستند و نوشیدنشان لذتبخش است ولی این موضوع که آب باعث افزایش اشتها شود یا برعکس آبی که املاح بالایی دارد روی سلامت اثر منفی بگذارد یا سبب بیماری شود، به اثبات نرسیده است.
پرسش: آیا خوردن میوه چند دقیقه بعد از صرف غذا، اختلالی در هضم غذای خوردهشده ایجاد میکند؟
پاسخ: دکتر شهرام آگاه، فوق تخصص گوارش و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
خوردن میوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا روند تخلیه محتویات معده را کند میکند. در نتیجه هضم غذا در معده طولانی میشود. این نکته در ماه مبارک رمضان بیشتر اهمیت دارد و برای اینکه افراد روزهدار دیرتر گرسنه شوند و غذا مدت بیشتری در معدهشان باقی بماند، بهتر است همراه با غذایشان میوه و سبزی مصرف کنند اما این کار در ماههای دیگر توصیه نمیشود. از طرفی، غذایی که با میوه خورده میشود، جذب ویتامینهای میوه را مختل میکند بنابراین بهتر است همه افراد بهخصوص کسانی که سوءهاضمه دارند، بین مصرف غذا و مصرف میوه یکی دو ساعتی فاصله بگذارند.
پرسش: از 18 سالگی خوابم حدود 5 الی 6 ساعت در شبانه روز بود اما حالا که50 سال دارم 3 تا 5 ساعت میخوابم. با این حال طی روز خسته نیستم اما وقتی مطالب متنوع میخوانم، در فاصله چند دقیقه فراموششان میکنم. آیا این دو به هم مربوطند؟ در ضمن در کودکی بیش فعال بودم.
پاسخ دکتر محمدرضا خدایی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
اینها میتوانند به هم مربوط باشند. کمبود خواب وقتی اختلال خواب محسوب میشود که در عملکرد روزانه اختلال ایجاد کند. ساعات خواب خیلی از افراد بسیار کوتاه است و دچار اختلال عملکرد هم نمیشوند اما اگر فردی به صورت مقطعی خوابش کوتاه شود، باید از نظر برخی بیماریهای جسمی و خلقی بررسی شود. با توجه به سنتان بهتر است به متخصص داخلی مراجعه کنید و از نظر اختلالات تیروئید، میزان ویتامین D، میزان قند و اوره خون و... آزمایش و ارزیابی شوید.
اگر مشکلی در این زمینهها نداشتید، نباید نگران باشید.معمولا افرادی که در کودکی بیشتر فعال بودهاند و در بزرگسالی کمخواب هستند، اشکالات زیادی نیز در توجه و تمرکز دارند که خودشان آن را فراموشکاری یا آلزایمر مینامند.
درحالی که مشکل، اختلال در توجه و تمرکزشان است که باعث حواسپرتی میشود.
توصیه می کنم حتما بهداشت خوابتان را رعایت کنید؛ یعنی قبل از خواب کمی ورزش یا نرمش کنید، دوش آب ولرم بگیرید، برای شام غذاهای ساده و سبک مصرف کنید و از مصرف غذاهای سنگین و پرچرب بپرهیزید. برخی غذاها مانند ماست و خیار و نعناع، فرنی یا غذاهایی که حاوی ترکیبات شیر هستند، بستنیهای کمچرب، سوپ و دمنوشهایی مانند چای سبز و... باعث تسهیل خواب میشوند. باید از خوردن نوشیدنیهای حاوی کافئین هم خودداری کنید و سایر نوشیدنیها مانند آب پرتقال را در حدی بنوشید که شبها برای توالت رفتن بیدار نشوید و خوابتان خراب نشود. سر ساعت معین بخوابید و سر ساعت هم از خواب برخیزید و خواب روزانه را حذف کنید.
سعی کنید محیط خوابتان آرام و بیسر و صدا باشد و نور مناسبی داشته باشد. در صورتی که این کارها را انجام دادید و همچنان در تمرکز مشکل داشتید، بهتر است برای ارزیابی دقیقتر به روانپزشک مراجعه کنید.
پرسش: برای رفع یبوست خوردن چه میوه ها و سبزی هایی را در مقایسه با سایر مواد غذایی توصیه میکنید؟
دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیاتعلمی دانشگاه علومپزشکی شهیدبهشتی:
معمولا برای کمک به کاهش علائم یبوست رژیم پرفیبر پیشنهاد میشود. البته افرادی به رژیمهای پرفیبر بیشتر پاسخ میدهند که به بیماریهایی عصبی که حرکات روده را کند میکند، مبتلا نباشند. برای تامین فیبر کافی باید حداقل 3-2 میوه و 3 تا 2 لیوان سبزی خام یا نصف این مقدار سبزی پخته در طول روز استفاده کنید و حدود 8 لیوان آب و مایعات بنوشید. ورزش و تحرک بدنی هم به کاهش یبوست کمک میکند. از میوههای ملین میتوان به آلو، زردآلو یا برگه آن، کیوی با پوست، انگور، هندوانه و از بین سبزیها به بادمجان، کدوی سبز، بامیه و... اشاره کرد. افرادی که از یبوست رنج میبرند، باید کمتر از برنج استفاده کنند و میزان آن را به 2 تا 3 وعده در هفته کاهش بدهند که آن هم بهتر است به صورت برنج مخلوط مانند لوبیاپلو، عدسپلو و... صرف شود تا میزان مصرف حبوبات در طول هفته نیز افزایش پیدا کند زیرا مصرف حبوبات هم برای کاهش یبوست مفید است. همچنین مصرف نانهای سبوسدار مانند نان چاودار و جوی دوسر بهدلیل فیبر بالایی که دارند، برای بهبود علائم یبوست توصیه میشود. سعی کنید 2 تا 3 بار در هفته در وعده شام نیز از خوراکهایی که با حبوبات درست میشوند مانند آش و عدسی استفاده کنید.
در حال حاضر قرصهایی به نام قرصهای پروبیوتیک تولید شدهاند که فلورطبیعی رودهها را تنظیم میکنند و برای رفع یبوست مناسب هستند. در بین مواد گیاهی موثر میتوان به تخم برزک اشاره کرد. تخم برزک را آسیاب کنید و روزی 2 قاشق مرباخوری از آن را به صورت مخلوط در شیر، ماست، سالاد و... بخورید. تخم برزک بهدلیل نوع فیبر و چربی خاصی که دارد، ملین است. یکی دیگر از ملینهای موثر برگ سناست ولی نباید در طولانیمدت از این گیاه استفاده کنید زیرا پس از مدتی روده به آن عادت میکند و حرکات عادی خود را از دست میدهد. در نتیجه با گذشت زمان مشکل یبوست بدتر میشود در حالی که تخم برزک چنین مشکلی به وجود نمیآورد. مصرف روغن زیتون هم در بهبود وضعیت اجابت مزاج موثر است. اما بهطور کلی کنترل یبوست در افراد مختلف با هم فرق دارد؛ مثلا ممکن است فردی در کنار یبوست، بیاختیاری ادرار هم داشته باشد. یا فرد دیگری به نشانگان روده تحریکپذیر مبتلا باشد. تنظیم برنامه غذایی برای این افراد باید اختصاصی باشد بنابراین بهتر است افرادی که بهطور مزمن از این مساله رنج میبرند، برای درمان بهتر و سریعتر حتما به متخصص تغذیه مراجعه کنند.
پرسش: آیا استفاده از مایع ظرفشویی برای شستشوی دست به صورت مقطعی مجاز است؟ آیا مایع ظرفشویی آنتیباکتریال است؟
پاسخ دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و استاد دانشگاه علومپزشکی تهران:
ترکیب مایع ظرفشویی مانند مایع دستشویی است با این تفاوت که pH قویتری دارد تا بتواند به خوبی چربیها را از سطح ظرفها پاک کند. در واقع pH مایع دستشویی معمولا بین 7 تا 8 است و خاصیت قلیایی ضعیفی دارد که هم خاصیت ضدباکتریایی دارد و هم چربیزدایی میکند اما pH مایع ظرفشویی بین 9 تا 10 است و قدرت قلیاییاش بالاتر است بنابراین نسبت به مایع دستشویی قدرت ضدباکتری و چربیزدایی بیشتری دارد. به همین دلیل مصرف مداوم و مکرر آن باعث آسیب به پوست دستها میشود اما مصرف مقطعی آن مشکلی ایجاد نمیکند.
پرسش: تیروئید من کمکار است. آیا روزه گرفتن برایم اشکالی ایجاد نمیکند؟
پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
افرادی که به کمکاری تیروئید مبتلا هستند، منعی برای روزه گرفتن ندارند. این افراد بهتر است از خوردن برخی موادغذایی مانند شلغم، انواع کلم، بادامزمینی، سویا و... بپرهیزند. البته اگر شلغم و کلم در آبجوش خوب پخته شوند، مصرف آنها منعی نخواهد داشت زیرا در اثر پخته شدن دیگر اثر نامطلوبی روی هورمونهای مترشحه از تیروئید نمیگذارند.
پرسش: از ابتدای ماه رمضان دچار یبوست شدهام به طوری که برای اجابت مزاجم مدت زمانی طولانی را صرف میکنم. برای پیشگیری از این عارضه بهخصوص در این روزها که آب کمتری هم مینوشم، چه باید بکنم؟
پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
بهترین کار این است که در فاصله بین افطار تا سحر، میوههای ملین، بهخصوص آلو که در این فصل به وفور یافت میشود، بخورید. مصرف سبزیهای تازه و سالاد را افزایش دهید. در سالاد یا غذاهای خود روغنهای تصفیه نشده یا بودار مثل روغن زیتون بریزید. صیفیجاتی مانند بادمجان، کدو، گوجهفرنگی، خیار، جوانهگندم و... را در وعدههای غذایی خود بگنجانید و در فاصله بین سحر تا افطار آب فراوان بنوشید. با انجام این کارها هم موادمغذی مورد نیاز به بدنتان میرسد و هم یبوستتان بهبود پیدا میکند.
پرسش: مردی 57 ساله هستم. چند سالی است بدون سحری روزه میگیرم ولی هیچ مشکلی نداشتهام و در طول روز بسیار راحت هستم. آیا باتوجه به سنم میتوانم این کار را ادامه بدهم؟
پاسخ دکتر فرزاد شیدفر، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
افراد زیادی سحری نمیخورند، بهخصوص کسانی که قصد کاهش وزن دارند. اما این کار درست نیست زیرا حذف وعده سحر به معنای کاهش وزن و رسیدن به وزن مناسب در زمان کمتر نیست و چون تعداد وعدهها کاهش مییابد، مواد مورد نیاز بدن تامین نمیشود. بهخصوص اینکه ادامه اینکار در تمام ماه مبارک رمضان قطعا بدن را دچار مشکلاتی خواهد کرد. افرادی هم که قصد کاهش وزن دارند، باید اینکار را تدریجی و با الگوی غذایی متعادل انجام دهند بنابراین حداقل چند لقمه نان، پنیر و سبزی یا کمی میوه در وعده سحر مصرف کنید.
پرسش: افرادی که در مقایسه با دیگران احساس گرمای بیشتری میکنند باید از خوردن چه موادغذایی اجتناب کنند و به خوردن چه موادغذایی روی بیاورند؟
پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران:
گرما عاملی برای کاهش اشتها نسبت به غذاهای سرشار از نمک، چربی و گوشت است. در این شرایط غذاهایی که منبع گیاهی دارند، بسیار مفید هستند و میتوان از تلفیق حبوبات و غلات، ماست و خیار به همراه سبزیهای معطر و... به جای گوشت، مرغ و ماهی سرخکرده استفاده کرد.
همچنین نوشابههای گازدار و آبمیوهها به دلیل افزایش اسمولاریته و تعریق توصیه نمیشوند. به جای این نوشیدنیها میتوان یک لیوان آب خنک که مقداری آب لیمو به آن اضافه شده است، نوشید. افرادی که علاقه زیادی به مصرف نوشیدنی دارند، میتوانند شربت آبلیموی بسیار کم شیرین بخورند. مخلوط خیار رنده شده با کمی آب لیمو هم عطش را برطرف میکند و قسمتی از نیاز بدن به مواد مغذی را که در اثر تعریق از دست رفته است، جایگزین میکند.
در ضمن، از نوشیدن آب و نوشیدنیهای بسیار سرد که یخ در آن ریخته شده است، خودداری کنید زیرا نه تنها عطش برطرف نمیکند بلکه آن را تشدید هم خواهد کرد. بهطور کلی، افرادی که گرمایی هستند، باید خوردن موادغذایی بسیار شیرین یا غذاهایی که در طب سنتی مزاجشان گرم است، کاهش دهند. از جمله این مواد میتوان به خرما، عسل، حلوا و سایر شیرینیها اشاره کرد. انگور نیز به دلیل داشتن قند میتواند باعث تحریک پانکراس و ترشح انسولین شود.
وقتی انسولین ترشح میشود، تمام درشتمغذیها را به داخل سلول میراند و باعث گرسنگی کاذب میشود. در نتیجه فرد میل بیشتری به شیرینی پیدا میکند. شیرینی فراوان هم باعث عطش زیاد، گرگرفتگی و ایجاد یک چرخه معیوب میشود.
پرسش: از نظر خواص، گیلاس با آلبالو چه تفاوتی باهم دارند و خوردن آن برای چه کسانی مفید است و به چه کسانی توصیه نمیشود؟
پاسخ دکتر محمدحسین انتظاری، متخصص تغذیه و مدیرگروه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
گیلاس و آلبالو هر دو از یک خانواده هستند و فرق چندانی با هم ندارند. این دو میوه جزو میوههای رنگی و سرشار از آنتیاکسیدان هستند، بنابراین مصرف آنها باتوجه به عوامل خطر فراوانی که در محیط اطرافمان وجود دارد، مانند مصرف غذاهای صنعتی، آلودگی هوا و... برای سلامت بدن بسیار مفید است.
این میوهها منع مصرف خاصی ندارند به جز افرادی که نسبت به آنها حساسیت دارند، سایر افراد میتوانند از آنها استفاده کنند؛ حتی کسانی که قند دارند هم میتوانند روزانه یک لیوان آلبالو و گیلاس بخورند. البته کسانی که مشکلات گوارشی دارند، باید سعی کنند از انواع بسیار رسیده گیلاس و آلبالو که رنگی تقریبا تیره دارند، استفاده کنند و از مصرف انواع کال آن بپرهیزند.
در صورتی که مصرف میوه رسیده هم باعث ناراحتیهای گوارشی شد، چارهای نیست جز اینکه میوه را بپزند و بخورند.
هرچند با پختن میوهها ویتامین C آنها از بین میرود اما سایر موادمغذی از جمله پتاسیم، فیبر و... همچنان باقی میماند و برای بدن مفید است.
نکتهای که در مورد مصرف آلبالو وجود دارد، این است که بسیاری از افراد آن را با نمک میخورند. درحالی که استفاده از نمک با هر نوع میوه و سبزی حتی خیار و گوجه منع میشود. زیرا میوهها منبع خوبی از پتاسیم هستند و وجود پتاسیم برای پیشگیزی از بروز بیماریهای قلبی - عروقی و فشارخون مفید است اما وقتی میوه را با نمک میخورید، مقدار زیادی سدیم وارد بدنتان میکنید و تعادل بین سدیم و پتاسیم بدن را به هم میریزید. به همین دلیل خود را در معرض ابتلا به بیماریهای
قلبی - عروقی و فشارخون قرار میدهید، بنابراین مصرف میوهای که باید ضامن سلامتتان باشد، همراه با مقدار زیادی نمک باعث بیماریتان خواهد شد.