پرسش: خوردن هفته‌ای یکبار ماهی تیلاپیا برای بزرگسالان مضر است؟ اگر کسی یک بار در هفته ماهی می‌خورد چه نوعی از ماهی را به وی توصیه می‌کنید؟
پاسخ دکتر نسرین امیدوار، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:
به همه مردم توصیه میشود 2 بار در هفته از ماهی استفاده کنند. البته بهتر است انواع ماهی‌ها را در رژیم غذایی خود قرار بدهید و لزوما از روش سرخ‌کردن برای طبخ ماهی‌ها استفاده نکنید. در مورد ماهی تیلاپیا یک مقدار نگرانی از نظر وجود آلاینده‌ها در گوشت ماهی وجود داشته، اما تا به حال گزارش نگران‌کننده‌ای ندیده‌ایم.
با این حال اگر در نوع موادغذایی که استفاده می‌کنیم، تنوع ایجاد کنیم حتی اگر ابهامی هم در مورد یک نوع ماده غذایی وجود داشته باشد، خیالمان راحت است که با ایجاد تنوع مقدار زیادی از مواد مضر را استفاده نکرده‌ایم، بنابراین اگر بخواهید جانب ایمنی را در نظر بگیرید، بهتر است علاوه بر ماهی تیلاپیلا ماهی‌های دیگر را نیز مصرف کنید.
پرسش: آیا نوشیدن قهوه یا نسکافه، آن هم به اندازه یک‌سوم فنجان، البته گاهی در هفته برای کودکان زیر 3 سال مضر است و باعث بیش‌فعال شدن آنها میشود؟ اگر حد مجاز دارد، این محدوده چقدر است؟
پاسخ دکتر نسرین امیدوار، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:
با توجه به اینکه ذائقه کودکان نسبت به موادغذایی مختلف در این سنین شکل می‌گیرد، بهتر است قبل از 3 سال ذائقه آنها را به موادغذایی کافئین‌دار عادت ندهید.
پرسش: آیا ارزش تغذیه‌ای برنج‌های ایرانی با انواع خارجی یکسان است؟ چرا بعضی از برنج‌ها عطر خوشایندی دارند و برخی دیگر نه؟ آیا این موضوع به ارزش تغذیه‌ای‌شان مربوط میشود؟
پاسخ دکتر نسرین امیدوار، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:
ارزش تغذیه‌ای برنج‌های داخلی و خارجی تفاوت قابل‌توجهی با هم ندارد. هرچند بسیاری از گونه‌های جدید برنج‌های خارجی را هنوز به خوبی نمی‌شناسیم و ترکیبات آنها را نمی‌دانیم، اما براساس دانش کلی‌ای که از گذشته داریم، ارزش تغذیه‌ای برنج‌های داخلی و خارجی تفاوت زیادی با هم ندارد و عطر و بوی آنها به‌گونه و واریته بذر، نوع خاک، منطقه‌ای که برنج در آن کشت شده و آب و هوای اقلیمی منطقه بستگی دارد.
قطعاً هر چقدر خاک منطقه‌ای غنی‌تر و ارزش غذایی بالاتری داشته باشد روی محصولات آن هم تاثیر می‌گذارد و مواد باارزش غذایی بالاتری تولید می‌کند.
پرسش: ملون‌های موجود در بازار چه خواصی دارند؟ مصرف این میوه به چه افرادی توصیه نمی‌شود؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
مطالعات نشان می‌دهند ملون و هم‌خانواده‌های آن به علت دارا بودن یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی به نام زاکسانتین به پیشگیری از تخریب لکه زرد در چشم کمک می‌کند.
این بیماری از مهم‌ترین بیماری‌های چشم در دوره سالمندی است. دوم اینکه ملون سرشار از ویتامین C و بتاکاروتن است و خطر بروز آسم در افرادی که مقدار کافی بتاکاروتن و ویتامین C دریافت می‌کنند، کمتر است.
همچنین فیبر، پتاسیم و کولین موجود در ملون و گرمک به کاهش فشارخون کمک می‌کنند. دریافت پتاسیم کافی همچنین با کاهش خطر سکته، تشکیل سنگ‌های کلیوی و حفظ تراکم استخوان‌ها همراه است.
لازم به ذکر است دریافت بتاکاروتن که در مواد غذایی مانند ملون یافت میشود به کاهش خطر سرطان کولون و پروستات نیز کمک می‌کند. همچنین ملون به‌عنوان یک ملین شناخته میشود. با این حال، بهتر است مصرف ملون در افراد مبتلا به نارسایی کلیوی به علت پتاسیم بالای آن محدود شود. همچنین افراد مبتلا به دیابت نباید در مصرف این میوه زیاده‌روی کنند.
آیا مصرف سماق اوره خون را پایین میآورد؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
برخی مطالعات نشان می‌دهند سماق می‌تواند تبدیل گزانتین به اسیداوریک را در بدن مهار کند. گزانتین یکی از ترکیبات واسطه‌ای است که در مسیر تبدیل پورینها به اسید اوریک ایجاد میشود، بنابراین مصرف سماق ممکن است به کاهش اسید اوریک کمک کند.
بهترین زمان استفاده از گل گاوزبان چه وقتی است؟ بهتر است چه موادی به آن اضافه شود؟ آیا باید آن را دم کرد یا باید جوشاند؟
پاسخ دکتر محمدحسین صالحی‌سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
گل‌گاوزبان یک دمنوش آرامبخش است بنابراین بهترین زمان برای مصرف آن در ساعات پایانی شب و قبل از خواب است. برای اینکه قدرت اثر دارویی گل‌گاوزبان افزایش پیدا کند به آن لیموعمانی اضافه می‌کنند. اضافه کردن لیموعمانی که واریته‌ای از لیمو است، رنگ دمنوش گل‌گاوزبان را قرمز و خوش‌رنگ و آن را خوش‌طعم‌تر می‌کند. از قدیم در ایران گل‌گاوزبان را با لیموعمانی مصرف می‌کرده‌اند. ضمن اینکه لیموعمانی هم به تنهایی آثار ضداسترس و آرامبخشی دارد.
در نتیجه ترکیب این 2 با هم اثرشان را تقویت می‌کند. البته دانه‌های سیاهرنگی داخل لیموعمانی وجود دارد که به شدت تلخ هستند. این دانه‌ها حتما باید بعد از شکستن لیموعمانی از داخل آن خارج شوند تا دمنوش گل‌گاوزبان را تلخ نکنند. با توجه به اینکه طبع گل‌گاوزبان و لیموعمانی هر 2 سرد است، معمولا مقداری نبات هم به‌عنوان مصلح به آنها اضافه می‌کنند تا طبیعت دمنوش خنثی شود. نکته دیگر اینکه، رنگ دمنوش گل‌گاوزبان مربوط به ترکیبات آنتوسیانین آن است.
آنتوسیانین‌ها با حرارت زیاد می‌شکنند و بی‌رنگ و بی‌خاصیت می‌شوند، بنابراین به هیچ‌وجه نباید گل‌گاوزبان را روی حرارت مستقیم قرار داد تا به مرحله جوش برسد بلکه باید آب جوش را روی گل‌گاوزبان ریخت و سپس قوری را در حرارت غیرمستقیم روی کتری یا سماور با شعله کم دم کرد. زمان دم کشیدن معمولا 20 دقیقه است.
بهترین نوشیدنی برای وعدههای افطار و سحر چیست تا بتواند از عطش طی روز جلوگیری کند؟
پاسخ دکتر محمدحسین صالحی‌سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
بعضی از دانه‌های گیاهی از جمله خاکشیر و تخم شربتی و تهیه شربت از آنها بهترین نوشیدنی وعدههای افطار و سحر برای رفع عطش و پیشگیری از کم‌آب شدن بدن است. این دانه‌ها دارای لایه‌ای متشکل از قندهای سنگین و مخصوص به نام موسیلاژ هستند که البته دیده نمی‌شوند. وقتی این دانه‌ها در آب قرار می‌گیرند، لایه موسیلاژ چند برابر وزن دانه، آب در خود جذب می‌کند و بسیار حجیم میشود. در نتیجه اگر این دانه‌ها را چند ساعتی در آب بریزید و بعد آنها را استفاده کنید به‌عنوان انبار آب در بدن عمل خواهند کرد. این دانه‌ها از قدیم در طب سنتی ما بسیار مورد توجه بوده‌اند و نه‌تنها در ماه رمضان که در فصول گرم سال یا در شرایطی که تعریق بدن بالا می‌رود، بسیار مفید هستند.
برای تهیه شربت می‌توانید حدود 15-10 گرم معادل یک قاشق غذاخوری کاملا پر از تخم‌شربتی یا خاکشیر را داخل پارچ آب بریزید و اجازه بدهید چند ساعتی خیس بخورند. برای خوش‌خوراک شدن یا شیرین شدن آب می‌توانید 2 قاشق غذاخوری شکر هم به آن اضافه کنید. پس از مدتی دانه‌ها به‌تدریج آب را به خود جذب می‌کنند و متورم می‌شوند و لایه موسیلاژ آنها به راحتی با چشم دیده میشود. وقتی دانه‌های حجیم‌شده با آب خورده می‌شوند مقدار زیادی آب را با خود وارد بدن می‌کنند. در نتیجه وقتی آب بدن کم میشود سراغ آنها می‌رود و از آب انباشته‌شده در آنها استفاده می‌کند زیرا این دانه‌ها تا 24 ساعت در بدن باقی می‌مانند و می‌توانند برای پیشگیری از کم‌آب شدن بدن مفید باشند.
می‌گویند ترکیبات پلی‌فنولیک موجود در انگور قرمز باعث کاهش فشارخون میشود. آیا مصرف مرتب این میوه و آب آن را به افراد فشارخونی توصیه می‌کنید؟
پاسخ دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
پلی‌فنول‌ها ترکیبات خوب و مفیدی برای بدن هستند اما ما در درجه اول انرژی مواد غذایی مختلف که بعد از مصرف آنها به بدن می‌رسد را در نظر می‌گیریم. اگر قرار باشد فردی مرتب آب انگور یا میوه انگور بخورد، به امید اینکه پلی‌‌فنول به بدنش برسد و بعد انرژی دریافتی آنها را در رژیم غذایی خود لحاظ نکند، پس از مدتی دچار اضافه وزن و چاقی خواهد شد. همین مساله می‌تواند میزان خطر ابتلا به فشارخون و بیماری‌های قلبی را بالا ببرد، مگر اینکه انرژی حاصل از مصرف آب انگور یا انگور را جایگزین ماده دیگری در رژیم غذایی‌‌تان بکنید تا انرژی دریافتی روزتان بیشتر از انرژی مورد نیازتان نشود.
خیلی‌ها لیموترش را با پوست خرد می‌کنند. آیا برای نگهداری این لیموها از واکس استفاده می‌کنند؟ در صورت استفاده، خوردن پوست لیمو چه مضراتی دارد؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیأت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس:
به لیموهای ریزی که بیشتر در کشور خودمان کشت می‌شوند معمولا واکس نمی‌زنند. این میوه‌ها پس از رسیدن، سریع چیده و وارد بازار عرضه می‌شوند و خیلی سریع هم به فروش می‌رسند و خوردن پوست نازک آنها منعی ندارد، اما برای لیموهای درشت‌تر معمولا موادی استفاده میشود که رنگ و لعاب میوه را حفظ کند و آنها را زیباتر نشان دهد. لیموهای درشت پوست ضخیمی دارند و برای مصرف مناسب نیستند زیرا باعث نفخ و گاهی دل‌درد در مصرف‌کننده خواهند شد.
پرسش: در این فصل گلابی جنگلی به بازار می‌آید. این میوه چه خواصی دارد؟ آیا مصرف آن برای افراد دچار یبوست توصیه میشود؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس:
گلابی جنگلی یا خوج تا حد زیادی خواص و فواید گلابی معمولی را دارد. ضمن اینکه گلابی‌های جنگلی سمپاشی نمی‌شوند و میوه آنها تقریبا ارگانیک است. گلابی جنگلی نیز مانند گلابی معمولی یک میوه ملین است و برای افرادی که یبوست دارند بسیار مناسب است.
