پرسش: آیا موادغذایی‌ای که برای تهیه آنها از شیر و ماست استفاده شده مانند انواع کیک، فرنی، حریره و... کلسیم شیر را در خود دارند یا کلسیم و سایر املاح موجود در شیر طی فرآیند پخت از بین می‌روند؟
پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
هر غذایی که در پخت آن از لبنیات استفاده شود، آن غذا حاوی کلسیم و املاح موجود در لبنیات خواهد بود. البته منظور از لبنیات شیر، ماست، کشک و... است و خامه و کره جزو لبنیات محسوب نمی‌شوند.
کلسیم یک ماده معدنی است و مواد معدنی هیچ‌گاه در اثر پختن، سرخ کردن و... از بین نمی‌روند و با مصرف غذاهای حاوی آنها مواد معدنی موجود در لبنیات به بدن خواهد رسید.
«کلسیم شیر و لبنیات با کلسیم موجود در سایر خوراکی‌ها جایگزین نمی‌شود...»؛ این هشداری بود که دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، درباره پیشگیری از کمبود کلسیم در بدن با مصرف لبنیات داد و در ادامه گفت‌وگوی «سفره سالم» این هفته، ما را بیشتر با زوایای پیدا و پنهان شیر و کلسیم آشنا کرد. ادامه مطلب...
گاهی ما می‌توانیم برخی مسایل مربوط به کیفیت و سلامت شیر و سایر لبنیات سنتی را از روی ویژگی‌های ظاهری آنها تشخیص دهیم اما در بسیاری از موارد، عوامل بیماری‌زایی که باعث بروز تب مالت یا تب کیو می‌شوند، هیچ تغییری در بافت شیر از نظر ظاهر، طعم و بو ایجاد نمی‌کنند. ادامه مطلب...
شیر حیوانی برای انسان مناسب‌تر است که مدت حاملگی آن به مدت زمان حاملگی انسان نزدیکتر باشد. از این رو 
شیر گاو (که دارای دوره بارداری 9 ماهه است) برای انسان مفید‌تر و متناسب تر است .
دکتر سید مهدی میرغضنفری؛ پزشک و دکترای تخصصی فیزیولوژی، رئیس هیات موسس انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
شیر از منظر طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی، شیر شامل سه جزء است:
1)جزء آبی (مائیت) 2) جزء پنیری یا پروتئینی (جُبُنّیت) 3) جزء چربی (دوسومَت) که هر یک مزاج خاص خود را دارد. تصور اغلب افراد این است که شیر طبع سردی دارد. اما بر اساس اینکه در هر شیر میزان هر یک از این سه جزء‌چقدر باشد ،طبیعت شیر متفاوت خواهد شد. بطور کلی مزاج مطلق شیر گرم و تر است؛ البته میزان گرمی آن کم و تری آن بیشتر است.
در واقع چون میزان تری آن نسبتا زیاد است، گرمیش را تا حدی می‌پوشاند و جلوه نمی کند؛ به این معنی که کسی با خوردن شیر از گرمی آن متاثر نمی‌شود. کودک در طول تغذیه با شیر مادر از بسیاری بیماریها نیز مصون است چون در شیر سلول ها و مواد دفاعی وجود دارد. در پزشکی امروز نیز تاکید فراوان به تغذیه با شیر مادر به جای شیر خشک می شود. ادامه مطلب...
می‌کنم. فرمودند: بر تو باد مصرف شیر چرا که گوشت را می‌رویاند و استخوان را استحکام می‌بخشد.از امام باقر(ع) به نقل از حضرت رسول (ص) بیان شده است که: در شیر گاو درمان هر دردی است. همچنین فرمودند: بر شما باد مصرف شیر گاو چرا که گاو از هر شجری (علوفه‌های مختلف مفید) می‌خورد و شیر آن درمان هر دردی است. مشابه این حدیث از پیامبر خدا (ص) در چند جای دیگر هم نقل شده است. احتمالا منظور این است که چون این حیوان از انواع رُستنیهای مفید تغذیه می‌کند و خدا غریزه گاو را بر این گذاشته که از چه گیاهی تغذیه کند، مواد مغذی مختلفی به بدنش وارد میشود که همین مواد در شیرش نیز ترشح میشود؛ از اینرو شیر حاصله برای بدن انسان بسیار مفید است. در حدیثی از امام علی (ع) آمده است: «نوشیدن شیر شفای هر درد است مگر مرگ». در احادیث و طب سنتی وقتی اشاره به نوع شیر نمی‌شود منظور شیر گاو است. ادامه مطلب...
پرسش: ماست‌های پروبیوتیک را تا چند روز می‌توان در یخچال نگهداری کرد و چرا بافت این نوع ماست با ماست‌های معمولی تفاوت دارد؟
پاسخ دکتر سیدامیر مرتضویان، متخصص صنایع غذایی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
همه ماست‌ها دارای تاریخ تولید و تاریخ انقضا هستند بنابراین زمانی که تاریخ انقضای ماست تمام شود نباید دیگر از آن استفاده کرد.
ماست‌های پروبیوتیک معمولا تاریخ انقضای کوتاه‌تری نسبت به ماست‌های معمولی دارند زیرا باکتری‌های مفید موجود در آنها حساس هستند و زود می‌میرند، بنابراین نمی‌توان آنها را زیاد نگه داشت.
برای اینکه بتوان باکتری‌های زنده کافی را به بدن رساند باید ماست‌های پروبیوتیک را زود مصرف کرد.
علت تفاوت در طعم و بافت ماست‌های پروبیوتیک با ماست‌های معمولی، وجود باکتری‌های پروبیوتیک در آنهاست. این باکتری‌ها در ماست‌های معمولی وجود ندارند.
باکتری‌ها الگوهای تخمیری متفاوتی دارند و مواد بودار و مزه‌دار یا نوع اسیدی که در فرآورده تولید می‌کنند، متفاوت است. به همین دلیل طعم و بافت فرآورده‌های پروبیوتیکی تفاوت دارد.
میانگین مصرف شیر در کشور، کمتر از استانداردهای جهانی است و ضعف هایی در زمینه اطلاع رسانی درباره اهمیت مصرف لبنیات در کشور وجود دارد.
آیا پنیر پارمسان که جزو پنیرهای سفت است در مقایسه با سایر پنیرها پروتئین بیشتر و چربی کمتری دارد؟
پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان:
به‌طور کلی، هرچه ماده لبنی یا پنیر سفت‌تر باشد، آب آن کمتر و میزان پروتئینش بیشتر است. به‌طور مثال بیش از نیمی از وزن کشک‌های خشک که بدون آب هستند را پروتئین تشکیل داده است.
ضمن اینکه هیچ‌کس پروتئین شیر را از آن جدا نمی‌کند ولی میزان چربی شیر متنوع است.
ممکن است پنیر از شیر کم‌چرب، پرچرب یا نیم‌چرب تهیه شده باشد. حتی میزان چربی پنیری که در بهار و تابستان تهیه میشود هم با هم تفاوت دارد.
شیرهای بهار کم‌چرب‌تر از شیرهای تابستان است زیرا دام در تابستان غذای خشک بیشتری می‌خورد و شیرش پرچرب‌تر میشود.
پرسش: مصرف پنیر موزارلا برای کسانی که کلسترولشان بالاست، مضر است؟ آیا این پنیر چربی بالایی دارد؟ پنیر لبنه چطور؟
پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:
پنیر موزارلا جزو پنیرهای کم چرب و کم نمک است و مصرف آن در حد متعادل برای افراد مبتلا به فشارخون بالا و کسانی که چربی خون بالایی دارند مشکلی ندارد.
اما پنیرهای لبنه اغلب از شیرهای پرچرب تهیه می‌شوند و چربی هایی که در شیر و لبنیات وجود دارند اسیدهای چرب اشباع شده هستند که می‌توانند در افزایش میزان دریافت کلسترول موثر باشند.
البته افرادی که دچار چربی خون بالایی هستند باید به این نکته توجه کنند که فقط 20 درصد کلسترول بدن باید از طریق منابع غذایی تامین شود زیرا 80 درصد مابقی آن در کبد ساخته میشود اما بیشتر کسانی که دچار افزایش کلسترول و عوارض فشارخون شده اند کسانی هستند که پرخوری می‌کنند و بیش از20 درصد کلسترول از منابع غذایی دریافت می‌کنند.
ضمن اینکه تحرک بالایی ندارند و کلسترول اضافی را نمی‌سوزانند.
همچنین این افراد از غذاهایی که حاوی فیبرهای محلول و نامحلول است کمتر استفاده می‌کنند و تقریبا تغذیه تک‌بعدی دارند و تنوع غذایی را که شامل مصرف انواع میوه ها، سبزی‌ها، نان و غلات سبوسدار و... است، رعایت نمی‌کنند و به جای آن از انواع غذاهای پرچرب و پرکالری استفاده می‌کنند و چربی خونشان را بالا می‌برند.
بنابراین میزان کلسترول پنیر در حدی نیست که کلسترول خون را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد و در مقایسه با مثلا 100 گرم مغز که حدود 1300 میلیگرم کلسترول دارد و خوردن زیاد آن به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، عوارض کمتری دارد.
آیا سس پنیری که این روزها وارد بازار مصرف شده در مقایسه با سس های معمولی ارزش تغذیه ای بیشتری دارد؟ این سس دارای چربی بیشتری است؟ از چه پنیری برای تولید آن استفاده می شود؟
پاسخ مهندس مرتضی مشایخ، متخصص صنایع غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:
در فرایند تهیه سس پنیری از شیر، پنیر، آرد گندم و مقداری کره استفاده میشود در نتیجه ارزش غذایی آن بالاتر از سس معمولی است اما مقدار انرژی سس پنیری به ازای هر گرم آن، کمتر از سس‌های معمولی است.
سس پنیری چربی زیادی ندارد. چربی به کار رفته در این سس طبق استاندارد باید کره باشد اما ممکن است برخی کارخانه‌‌ها از روغن مایع معمولی استفاده کنند.
در سس‌های معمولی از کره استفاده نمی‌شود و فقط روغن مایع معمولی در آن می‌ریزند.
نوع پنیر به کار رفته در سس‌های پنیری نیز در کارخانه‌های مختلف تولیدکننده تفاوت دارد اما می‌توان از انواع پنیرهای معمولی، چدار، گودا و... استفاده کرد.
