لطفا در مورد عوارض کمبود ویتامینD توضیح دهید. آیا می‌توان برای رفع این کمبود سالی یک بار آمپول ویتامینD تزریق کرد؟

پاسخ دکتر محمدمهدی امام، فوق‌تخصص روماتولوژی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی:

ویتامینD یکی از ویتامین‌های حیاتی بدن است و کمبود آن تبعات بسیار گسترده‌ای دارد. متاسفانه حدود 60 درصد افراد جامعه از کمبود این ویتامین رنج می‌برند. کمبود ویتامینD می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان، سکته قلبی و مغزی، ام‌اس، پارکینسون، بیماری‌های روماتیسمی، عفونت‌ها، دردهای استخوانی، آرتروز و دیابت شود، بنابراین باید سعی کنید میزان آن را در بدن در حد تعادل نگه دارید.

بیشترین افرادی که در معرض کمبود ویتامینD قرار دارند عبارتند از افراد مسن، افراد چاق، افرادی که کمتر در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند، افرادی که پوست‌های تیره‌ای دارند، افرادی که تغذیه نامناسبی دارند به این دلیل که ویتامینD یک ویتامین محلول در چربی است و امروزه بشر از چربی گریزان است و در نهایت افرادی که سوءتغذیه یا سوءجذب دارند. برای اینکه دچار کمبود ویتامینD نشوید، روزی 10 تا 20 دقیقه بدنتان را در معرض نور مستقیم آفتاب (نه از پشت شیشه) قرار بدهید و در صورت نیاز در فصولی که آفتاب کمتر می‌تابد یا هوا آلوده است با نظر پزشک از مکمل‌های ویتامینD استفاده کنید.

در بیشتر مواقع تزریق آمپول ویتامینD برای جبران کمبود آن مناسب نیست، مگر اینکه فردی از کمبود شدید این ویتامین رنج ببرد که در این صورت هم تزریق خودسرانه آمپول ویتامینD به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود و پزشک باید آن را تجویز کند زیرا افزایش شدید سطح سرمی این ویتامین در خون باعث مسمومیت و سایر عوارض خواهد شد.

هفته نامه سلامت/577

پرسش: من دارای 2 فرزند پسر با اختلاف 1 ‌سال و 4 ماه هستم. متاسفانه پسر بزرگم لجباز شده است. اسباب‌بازی‌ها و لوازم خانه را به هم می‌ریزد و هرگز جمع نمی‌کند. به من و پدرش شدیدا وابسته است و گاهی اوقات برادر کوچکش را کتک می‌زند. وقتی فرزند کوچک‌ترم را در آغوش می‌گیرم یا به او رسیدگی می‌کنم، فرزند بزرگ‌تر به شدت حسادت می‌کند، طوری که مجبورم هر 2 را همزمان با هم بغل کنم که البته باز هم واکنش نشان می‌دهد. لطفا بگویید چطور با او برخورد کنم تا از نظر روانی آسیب نبیند؟

پاسخ دکتر میترا حکیم‌شوشتری، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:

   به سن فرزندانتان اشاره نکرده‌اید زیرا درک کودکان از اتفاقات پیرامونشان با توجه به سنی که در آن قرار دارند، متفاوت است، اما به نظر می‌رسد سن هر 2 کودکتان خیلی پایین است زیرا فرزند بزرگ‌تر همچنان بسیاری از نیازهایش باقی مانده ولی شما مجبورید بیشتر به فرزند کوچک‌‌تر برسید. به همین دلیل حساسیت فرزند بزرگ‌تر به برادر کوچک‌ترش زیاد است. در این قبیل موارد اگر مراقب دیگری علاوه بر مادر مانند مادربزرگ، خاله، عمه یا حتی پرستار کنار کودکان حضور داشته باشد و برخی کارهای مربوط به آنها را انجام بدهد تا مادر فرصت بیشتری برای رسیدگی به هر 2 کودک داشته باشد، بسیار خوب خواهد بود و احساس کمبود از سوی فرزند بزرگ‌تر کمتر خواهد شد ولی اگر مادر مجبور باشد به تنهایی به هر 2 کودک رسیدگی کند، کار دشواری خواهد داشت. به‌خصوص اینکه هر 2 کودک به دلیل فاصله سنی کم به توجه عاطفی نیاز دارند. ادامه مطلب...

پرسش: با توجه به اینکه محلول ORS بدمزه است و کودک تمایلی به خوردن آن ندارد، چطور می‌توان این سرم مفید را هنگام اسهال به کودکان داد؟

پاسخ دکتر ناصر کلانتری، متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:

  ORS یک محلول شور و شیرین است و چنین محلولی نمی‌تواند مزه خوبی داشته باشد. بهتر است محلول ORS را پس از آماده‌سازی در یخچال بگذارید تا خنک شود سپس به جای استفاده از لیوان در دفعات مختلف روزی 10 تا 15 بار یک قاشق غذاخوری از آن را مانند دارو به کودک بدهید. همین مقدار هم از کمبود آب و املاح بدنش جلوگیری می‌کند.

هفته نامه سلامت/577

آیا پنیر پارمسان که جزو پنیرهای سفت است در مقایسه با سایر پنیرها پروتئین بیشتر و چربی کمتری دارد؟

پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان:

 به‌طور کلی، هرچه ماده لبنی یا پنیر سفت‌تر باشد، آب آن کمتر و میزان پروتئینش بیشتر است. به‌طور مثال بیش از نیمی از وزن‌ کشک‌های خشک که بدون آب هستند را پروتئین تشکیل داده است.

ضمن اینکه هیچ‌کس پروتئین شیر را از آن جدا نمی‌کند ولی میزان چربی شیر متنوع است.

ممکن است پنیر از شیر‌ کم‌چرب، پرچرب یا نیم‌چرب تهیه شده باشد. حتی میزان چربی پنیری که در بهار و تابستان تهیه می‌شود هم با هم تفاوت دارد.

شیر‌های بهار کم‌چرب‌تر از شیرهای تابستان است زیرا دام در تابستان غذای خشک بیشتری می‌خورد و شیرش پرچرب‌تر می‌شود.

 هفته نامه سلامت/574

پرسش: همیشه شنیده‌ایم که گوشت گوسفند چرب‌تر از گوشت گوساله است اما در کتابی خواندم که گوشت گوساله چرب‌تر است. کدام یک صحت دارد؟ همان‌طور که گوشت سینه مرغ از تمامی قسمت‌های مرغ کم‌چرب‌تر است، کدام قسمت گوشت قرمز چربی کمتری دارد؟ 

پاسخ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی:

چربی گوشت به نوع و نژاد دام، نوع تغذیه دام و محلی از بدن که گوشت از آن بریده شده بستگی دارد. در مجموع، گوشت گوسفند چربی بیشتری نسبت به گوشت گوساله دارد، در عوض پروتئین گوشت گوساله بیشتر از گوشت گوسفند است.

توجه داشته باشید چربی‌های گوشت به‌خصوص گوشت گوسفند از نوع اشباع هستند و مصرف آنها برای بدن مضر است.

به همین دلیل توصیه می‌شود تا حد‌امکان چربی‌های قابل‌رویت گوشت را بگیرید و دور بریزید. هرچند قسمتی از چربی‌های گوشت لابلای آن وجود دارد و نمی‌توان آنها را از گوشت جدا کرد.

نکته دیگر اینکه بسیاری از مردم مزه گوشت گوسفند را به‌دلیل چربی بیشتری که دارد، می‌‌پسندند و معتقدند خورش‌ها با گوشت گوسفند خوشمزه‌تر می‌شود که علت این خوشمزگی هم وجود چربی در گوشت گوسفند است اما بعضی‌ها هم از بوی گوشت گوسفند خوششان نمی‌آید.

همان‌طور که اشاره شد، چربی گوشت نژاد‌های مختلف دام با هم تفاوت دارد. در ایران ما نژادهای زیاد گاو‌ی نداریم اما نژاد‌های گوسفندی متنوع‌ هستند. با این حال، باز هم مجموع چربی گوشت گوسفندها از گوشت گاو و گوساله بیشتر است.

نوع تغذیه دام هم می‌تواند روی چربی گوشتش تاثیر بگذارد. دام‌هایی که چرای آزاد می‌کنند، معمولا نسبت به دام‌هایی که غذا به صورت دستی برایشان برده می‌شود، چربی کمتری دارند.

به همین دلیل چربی دام‌ها در فصول سرد سال که مراتع، زیاد سرسبز نیستند و دام‌ها به چرا نمی‌روند و غذا در محل برایشان ریخته می‌شود، بیشتر است. نکته آخر اینکه معمولا قسمت‌هایی مانند ران و سردست چربی بالایی دارند اما بیشترین میزان چربی در قلوه‌گاه دام و نزدیک پهلو یا شکم آن است. به همین دلیل گوشت قلوه‌گاه ارزان‌تر از سایر قسمت‌های بدن دام است.

 هفته نامه سلامت/574

پرسش: آرد سمولینا با آرد معمولی چه تفاوتی دارد؟ آیا این آرد دارای مزیتی است؟

 پاسخ دکتر محمدحسین عزیزی، متخصص صنایع غذایی و عضو هیات‌علمی دانشگاه تربیت مدرس:

آرد سمولینا آردی است که از گندمی به نام دوروم تهیه می‌شود. مقدار املاح و موادمعدنی و همچنین پروتئین آرد سمولینا بیشتر از آرد معمولی است و به‌دلیل وجود ویتامین‌های گروه B ارزش غذایی بالاتری دارد.

آرد سمولینا رنگ زرد کهربایی دارد که علت آن وجود رنگدانه‌هایی از خانواده کارتنوییدهاست.

کارتنوییدها خواص آنتی‌اکسیدانی بالایی دارند و در پیشگیری از بیماری‌های قلبی- عروقی، سرطان، تقویت سیستم دفاعی بدن و... مفیدند.

این نوع آرد معمولاً برای تهیه پاستا و ماکارونی مناسب است و به‌دلیل خاصیتی که دارد مانع از چسبیدن ماکارونی‌ها یا پاستاها به هم می‌شود.

هفته نامه سلامت/574

روغن موجود در بازار که از بذر کتان به‌دست آمده حاوی چه نوع امگایی است و آیا برای بدن مفید است؟ 730****0912
     روغن گرفته‌شده از بذر کتان حاوی امگا3 بسیار بالایی است و بسیار سریع خراب می‌شود زیرا امگا3 خیلی زود اکسید می‌شود و از بین می‌رود. شاید حتی نتوان روغن بذر کتان را برای یک روز هم نگهداری کرد.

اگر تمایل دارید از این روغن استفاده کنید باید همان زمانی که روغن گرفته می‌شود آن را مصرف کنید که امکان چنین کاری معمولا بسیارکم است.

اگر روغن بذر کتان در بازار وجود داشته باشد، یا امگا3 آن را به شدت گرفته‌اند یا روغن مورد نظر به شدت اکسید شده که در این حالت نه‌تنها مفید نیست بلکه بسیار مضر هم خواهد بود. ادامه مطلب...

کودک 2 ساله‌ای دارم که بین غذا بسیار دوغ می‌خورد. آیا داشتن این عادت غذایی ضرر دارد؟

پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:

برای هضم غذا باید اسید یا شیره معده ترشح شود. میزان این اسید در حدی است که می‌تواند مواد غذایی را خیلی زود به موکوس تبدیل کند و برای هضم و جذب داخل روده‌ها بفرستد.

وقتی فردی بین غذا نوشیدنی می‌خورد، میزان اسید معده را به هم می‌ریزد و در کار طبیعی معده اختلال ایجاد می‌کند.

به همین دلیل همواره توصیه می‌شود بین غذا خوردن از مصرف آب به‌خصوص آب خنک، انواع نوشابه‌ها حتی دوغ که یک نوشیدنی مفید است، خودداری کنید.

این مساله به‌خصوص در مورد کودکان لاغر بسیار حائز اهمیت است زیرا فضای معده معمولا با نوشیدنی‌ها پر می‌شود و کودک دیگر نمی‌تواند به اندازه کافی غذا بخورد.

بهتر است برای پیشگیری از این کار از همان ابتدا دوغ یا نوشیدنی را در سفره قرار ندهید تا کودک آن را نبیند و در صورتی که نوشیدنی درخواست کرد، آن را به مدتی بعد از صرف غذا موکول کنید.

هفته نامه سلامت/574

پرسش: آیا این باور درست است که اگر بعد از غذا یک ماده شیرین مثل شیرینی، ژله، مربا و... مصرف کنیم به هضم غذایمان کمک می‌کند؟

پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:

نه! مصرف مواد شیرین بعد از صرف غذا نه‌تنها به هضم غذا کمک نمی‌کند بلکه به دلیل اینکه این مواد سرشار از قند و انرژی هستند، طول مدت هضم غذا را بیشتر می‌کنند و باعث افزایش جذب انرژی می‌شوند.

این مسأله به‌خصوص در مورد افرادی که اضافه وزن دارند، می‌تواند مساله‌ساز شود و آنها را چاق کند یا درجات چاقی را در افراد چاق بالا ببرد.

البته اینکه افراد بعد از صرف غذا تمایل زیادی به مصرف مواد قندی دارند، طبیعی است زیرا وقتی غذا خورده می‌شود برای جذب مواد قندی موجود در آن، انسولین بیشتری ترشح خواهد شد. انسولین، قند و مواد انرژی‌زا را داخل سلو‌ل‌ها هدایت می‌کند. در نتیجه تمایل به مصرف مواد شیرین و جایگزین کردن قند در خون افزایش می‌یابد اما اگر چند دقیقه صبر کنید این ولع از بین می‌رود.

ضمن اینکه اصلا نیازی به مصرف مواد شیرین و پرکالری نیست زیرا یک حبه انگور یا یک تکه‌ هویج یا لبوی داخل سالاد هم می‌تواند این میل شدید به مصرف مواد قندی را کاهش دهد.

هفته نامه سلامت/574

پرسش: آیا کسانی که دائما از داروهای اشتهاآور برای افزایش اشتهایشان استفاده می‏کنند، در معرض خطر هستند؟ رایج‏ترین داروهای اشتهاآور کدامند و به چه کسانی توصیه می ‏شوند؟

پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:

معرفی کردن داروهای اشتهاآور کار درستی نیست زیرا تجویز هرکدام از آنها مبتنی بر بررسی‌های آنتوپومتری، یافته‌های بالینی و آزمایش‏های خون است. مساله بی‏اشتهایی بسیار گسترده است. مهم‌ترین علت بی‏اشتهایی کم‏خونی فقر آهن است.

افراد کم‏خون علاوه بر بی‌اشتهایی، هم عصبی و تحریک‌پذیر هستند هم دستانشان گزگز می‌کند و سوزن‌سوزن می‌شود و به اصطلاح خواب می رود. اگر این افراد بتوانند با توجه به وضعیت آزمایششان کم‏خونی خود را زیر نظر پزشک برطرف کنند، اشتهایشان به غذا برخواهد گشت. دومین علتی که باعث کم‏اشتهایی می‌شود حالت روانی و عصبی افراد است که معمولا به‌دلیل کمبود ویتامین‏های گروه‌B کمپلکس خود را نشان می‌دهد.

به عبارت دیگر، اگر برخی از ویتامین‏های گروه‌B شامل تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین به اندازه کافی دریافت نشوند، تولید و توزیع انرژی در بدن به هم خواهد خورد و مشکل‏ساز می‏شود زیرا علت دیگر کم‌اشتهایی و بی‏اشتهایی، فشارهای عصبی یا عدم تعادل بین دریافت انرژی و از دست دادن آن است. گاهی هم کمبود اسیدهای آمینه ضروری باعث بی‌اشتهایی می‌شود. در این صورت تجویز مخمر آبجو که سرشار از اسیدهای آمینه و ویتامین‏های‌B کمپلکس است می‌تواند در بهبود اشتها موثر باشد.

عفونت‌های مختلف گوارشی یا به‏طور کلی عفونت‌هایی که تب ایجاد می‌کنند نیز می‌توانند عامل ایجاد کم‏اشتهایی یا بی‌اشتهایی باشند. بنابراین تا زمانی که علت بی‌اشتهایی مشخص نشود نمی‌توان بی‏دلیل داروهای اشتهاآور تجویز کرد زیرا کمترین عارضه آنها این خواهد بود که فرد را از مراجعه به پزشک بازخواهد داشت.

هفته نامه سلامت549