پرسش: لطفا توضیح دهید چطور جوجه طی 45 روز 3 کیلوگرم می ‏شود؟

پاسخ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی:

در مورد جوجه‌هایی که زود بزرگ و به مرغ تبدیل می‌شوند، چند نکته وجود دارد.

مهم‌ترین دلیل این مساله اصلاح نژادی است که روی مرغ‌ها انجام شده. با این اصلاحات مرغ هر چه می‌خورد به گوشت تبدیل می‌شود و به اصطلاح ضریب تبدیل خوبی دارد و قسمت زیادی از غذایی که می‌خورد، به عضله تبدیل می‌شود.در حال حاضر بیش از 80-70 درصد مرغداری‌های صنعتی ایران از این نژاد پرورش می‌دهند.

نکته بعدی، تغذیه اصولی و علمی مرغ‌هاست. در رژیم‌ غذایی انسان‌ها معمولا مقدار چربی، کربوهیدرات، پروتئین‌ و انرژی غذا تعیین و برنامه غذایی براساس آنها تنظیم می‌شود ولی در رژیم غذایی مرغ‌ها علاوه بر تنظیم 4 مورد فوق، میزان اسیدهای آمینه، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز تنظیم و مشخص می‌شود.

مقدار غذای کمتر یا بیشتر از میزان مشخص شده از نظر اقتصادی برای تولیدکننده مقرون به صرفه نیست بنابراین مرغ‌ها در حالت مطلوب تغذیه‌ای نگهداری می‌شوند تا با میزان مناسبی غذا، رشد حداکثری داشته باشند.

قسمتی از کار هم به مباحث مدیریتی مربوط می‌شود. مثلا با مدیریت نور مرغداری و روشن نگه‌داشتن 23 ساعته چراغ‌ها در سالنی که پنجره ندارد، مرغ‌ها را فعال نگه می‌دارند. در چنین شرایطی مرغ‌ها در تمام 23 ساعت مشغول خوردن غذا هستند. در کنار مدیریت نور، رعایت مسائل بهداشتی، واکسیناسیون، فضا و هوای مناسب و... نیز مهم هستند. در شرایط بهینه یک جوجه صنعتی در مدت 45 روز به وزن مناسب و خوبی می‌رسد و برای کشتار آماده می‌شود.

هفته نامه سلامت/532

------------------------

نقد/حداقل این بخش با حقوق حیوانات سازگار نیست: با مدیریت نور مرغداری و روشن نگه‌داشتن 23 ساعته چراغ‌ها در سالنی که پنجره ندارد، مرغ‌ها را فعال نگه می‌دارند. در چنین شرایطی مرغ‌ها در تمام 23 ساعت مشغول خوردن غذا هستند.

پرسش: صابون‏ های زرد لباس ‏ها را خیلی خوب تمیز می‏ کنند. آیا استفاده از آنها با توجه به اینکه علامت ثبت یا استانداردی ندارند اشکالی ندارد؟

پاسخ دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:

احتمالا منظورتان صابون‌های زردرنگ مراغه است که قدیم‌ها بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

pH این صابون‌ها بین 10 تا 11 است، بنابراین قدرت ضدمیکروبی و چربی‌زدایی‌شان بسیار بیشتر از صابون‌های معمولی است.

مهم‌تر اینکه این صابون‌ها خیلی خوب کف می‌کنند و میزان گلیسیرین بالایی دارند. در نتیجه مشتری‌پسندی خوبی دارند اما استفاده از این صابون‌ها بدون استفاده از دستکش‌ به پوست دست‌ها و همچنین پارچه‌های لطیف و حساس آسیب می‌زند.

به همین دلیل توصیه می‌شود حتما هنگام کار با صابون‌های زرد مراغه از دستکش استفاده کنید و پس از پایان کار، دست‌ها و لباس‌هایتان را به خوبی آبکشی کنید تا اثری از صابون‌ روی آنها نماند.

هفته نامه سلامت/532

پرسش: شنیده ‏ام که فروشندگان برای قرمز شدن هندوانه ‏ها به آنها مایع رنگی تزریق می‏کنند. آیا این موضوع صحت دارد؟

پاسخ دکتر رضا صالحی‏ محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی‏ها، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

برخی از فروشندگان متقلب برای قرمز جلوه دادن هندوانه‌ها‏، آنها را برش می‌دهند و رویشان رنگ می‏ پاشند تا مشتری جلب کنند بنابراین بهتر است از خرید هندوانه‏ های برش‌خورده خودداری کنید اما این کار در مورد هندوانه ‏های سالم و برش‌نخورده امکانپذیر نیست.

مدتی قبل شایع شده بود که برخی کشاورزان محلول قرمز رنگی در آب مزارع هندوانه می ‏ریزند که آنها را قرمز می‏کند. این شایعه به هیچ‏وجه صحت ندارد زیرا گیاه نمی‏ تواند با جذب یک ماده رنگی، هندوانه رنگی تحویل بدهد.

هفته نامه سلامت/532

پرسش: شنیده ‏ام خوردن هندوانه با تخمه ‏های داخلی آن برای مصرف‌کننده مضر است. آیا این موضوع صحت دارد؟ باعث بروز چه عوارضی می‏شود؟

پاسخ دکتر رضا صالحی‏ محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی‏ ها، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران:

بذر یا تخمه‏ های هندوانه در بدن هضم و جذب نم ی‏شود و پس از گذشتن از قسمت‏های مختلف دستگاه گوارش دفع می‏شود بنابراین خوردن اشتباهی آنها مضر نیست مگر اینکه دستگاه گوارش فردی دچار بیماری باشد که در آن صورت، خوردن دانه‏ های سفت هندوانه باعث بروز مشکل می‌شود و در کودکان باعث سختی دفع می‌شود.

هفته نامه سلامت/532

پرسش : چرا گاهی خیار، بادمجان و کاهو تلخ‌مزه هستند؟ به دلیل وجود چه ماده‏ای است؟ آیا خوردن این محصولات تلخ عوارضی دارد؟

پاسخ دکتر رضا صالحی‏ محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی‏ ها، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران:

تلخ بودن بادمجان و کاهو نشان‌دهنده برداشت دیرهنگام آنهاست. حتما شیره سفیدرنگی را که هنگام بریدن سر کاهو از آن خارج می ‏شود، دیده‏ اید. وقتی کاهو دیر برداشت می‏ شود، غلظت این شیره که حاوی ماده‏‏ای به نام لاکتوسین است، افزایش می ‏یابد و آن را تلخ می‏ کند. بادمجان هم باید نارس برداشت شود.

اگر بلوغ میوه کامل شود و به ‏اصطلاح کاملا برسد، ماده تلخ‏ مزه‏ای در گوشت آن تولید می‏ شود که موردپسند مصرف ‏کنندگان نیست اما مصرف آن مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.

برای از بین بردن تلخی کاهو و بادمجان می‏توانید آنها را 15 تا 20 دقیقه در محلول آب نمک قرار دهید.

البته بادمجان‏ ها را ابتدا باید پوست بگیرید و از وسط نصف کنید سپس در آب قرار دهید.

دلیل تلخی خیار هم تولید ماده شیمیایی به نام کوکوربیتاسین است. وقتی گیاه تحت استرسی مانند کم ‏آبی، دمای کم یا زیاد، خشکی، کود ندادن به‌موقع، لگدمال شدن و... قرار بگیرد، این ماده تلخ در آن ایجاد می ‏شود.

هرچه استرسی که به گیاه وارد می‏شود بیشتر باشد، میوه تلخ ‏تر خواهد شد. درواقع این واکنش طبیعی گیاه در برابر استرس‌های موجود است و برای بدن مصرف‌کننده مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

هفته نامه سلامت/532

پرسش: وجود مایع و دانه ‏های سبز رنگ در گوجه‏ فرنگی نشانه چیست؟ آیا خوردن این سبزی در صورتی که بافت گوشتی ‏اش قرمز باشد، ضرر دارد؟

پاسخ دکتر رضا صالحی‏ محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی‏ ها، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران:

وجود مایع و دانه‏های سبز رنگ در گوجه ‏فرنگی نشانه اختلالاتی است که در میوه به‌وجود می‏آید. اگر زمانی که میوه در حال رسیدن و رنگ گرفتن است، بیش از حد کود دریافت کند، دانه ‏ها و ژل موجود در گوجه‏ فرنگی سبزرنگ می‏شود.

این حالت نشان‌دهنده تغذیه نامساعد در زمان نامناسب است و ماده سمی خاصی نیست که گیاه آن را تولید کرده باشد، بنابراین مصرف آن مضر نیست اما مصرف قسمت ‏های سبزرنگ سیب‏ زمینی بسیار خطرناک است و حتما باید جدا و دور ریخته شود.

هفته نامه سلامت/532

پرسش: آیا وجود رگه ‏های سفید رنگ در گوجه‏ فرنگی نشانه وجود نیترات در این سبزی است؟

پاسخ دکتر رضا صالحی‏ محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی‏ ها، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران:

رگههای سفیدرنگ موجود در گوجه فرنگی به بالا بودن نیترات ارتباطی ندارد و ناشی از اختلال در رشد گیاه است.

در واقع، وقتی گوجه‌فرنگی در حال رسیدن باشد و در مزرعه تحت‌تنش و استرس‏ هایی مانند کم ‏آبی، آبیاری دیر به دیر و... قرار بگیرد، اختلالاتی در آن ایجاد می ‏شود که یکی از آنها ایجاد رگه ‏های سفیدرنگی است که به آن اشاره کرده‏ اید. یادتان باشد که مصرف چنین گوجه‏ هایی‏ مضر نیست.

هفته نامه سلامت/532

پرسش: منظور از «واحد» که در رژیم‌های غذایی آورده می‌شود، چیست؟ مثلا یک واحد سبزی دقیقا یعنی چقدر؟

پاسخ دکتر فرزاد شیدفر، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:

 هر لیوان سبزی تازه و نصف لیوان سبزی پخته حاوی یک واحد سبزی است اما واحد میوه‌ها با توجه به نوع آنها متفاوت است. مثلا یک سیب متوسط، 2 آلو، یک شلیل متوسط، یک موز متوسط، یک پرتقال متوسط و 17 دانه انگور هر کدام یک واحد میوه محسوب می‌شوند که از نظر وزنی متفاوت هستند اما کالری آنها تقریبا با هم برابر است. به عبارت دیگر، میوه‌هایی مانند سیب، پرتقال، هلو، شلیل و موز، در اندازه متوسطشان یک واحد میوه محسوب می‌شوند.

هفته نامه سلامت/532

پرسش: آیا افرادی که سنگ کلیه دارند، باید از خوردن لبنیات بپرهیزند؟

پاسخ دکتر فرزاد شیدفر، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:

 سنگ کلیه انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آنها سنگ‌های اگزالاتی هستند. برخلاف تصور عموم مردم که فکر می‌کنند منابع غذایی حاوی کلسیم باید در بیماران مبتلا به سنگ‌های اگزالات کلسیم محدود شود، کلسیم باید به میزان کافی به بدن برسد. حتی می‌توان 1200 تا 1500 میلی‌گرم در روز کلسیم مصرف کرد که این میزان را می‌توان با مصرف انواع لبنیات به دست آورد.

آنچه به افراد مبتلا به سنگ‌های کلیوی توصیه می‌شود، این است که حتما به میزان کافی آب و مایعات بنوشند.

هفته نامه سلامت/532

پرسش: در میان رنگ ‏های مصنوعی که در صنایع غذایی به کار برده می‏شود، کدام یک اثر سوء بیشتری برای گروه‏ های آسیب‌پذیر دارد؟

پاسخ دکتر محمدحسین عزیزی، متخصص صنایع غذایی و استاد دانشگاه شهید مدرس:

رنگ ‏های مصنوعی از مواد آلی تهیه می‏شوند. هرچند که بسیاری از این رنگ‏ ها طبیعی وجود دارند اما به دلیل اینکه استخراج رنگ‏های طبیعی بسیار پرهزینه است، استفاده از آنها در صنعت مواد غذایی مقرون به صرفه نیست، رنگ‏های طبیعی ثابت نمی‏ مانند و ثبات رنگ‏ های مصنوعی را ندارند، با استفاده از فرمول رنگ ‏های طبیعی نوع مصنوعی آنها را می‏ سازند.

رنگ ‏های مصنوعی خوراکی فرق چندانی با هم ندارند و تاثیراتشان تقریبا مانند هم است. ضمن اینکه تمام این رنگ ‏ها در خارج از کشور تهیه و تولید می ‏شوند بنابراین باید آنها را از کشوری تهیه کرد که محصول باکیفیت‌تری تولید می‌کنند. قطعا هرچه کیفیت رنگ‏ های وارداتی بالاتر باشد، عوارض کمتری هم خواهند داشت.

البته میزان رنگ یا مواد نگهدارنده ‏ای که در مواد غذایی به کار می‏ رود، در حد مجاز است که سلامت انسان را تهدید نمی ‏کند اما تحقیقات گسترده‏ ای که در این زمینه انجام شده، نشان می‏ دهد مصرف زیاد و طولانی‏ مدت محصولاتی مانند انواع لواشک، آلوچه و فرآورده‏ های قرمز غیرمجاز همچون آب زرشک، انواع نوشابه‏ های زرد، نوشمک‏ ها، پفک‏ ها، پاستیل ‏ها، فرآورده ‏های ژله‏ ای و رنگ‏ های زرد غیرمجاز که در آنها رنگ‏های مصنوعی به کار رفته است، باعث ایجاد اختلالاتی مانند آسم و آلرژی، کهیر، بیش‏ فعالی در کودکان، تضعیف سیستم ایمنی، اختلال در خواب، پرفشاری خون، کاهش سطح ویتامین ‏های بدن، اختلالات کبدی، تومورهای بدخیم و حتی تاثیر بر فرآیندهای مغزی مانند تاثیر بر قدرت یادگیری و رفتار به‌خصوص در کودکان و نوجوانان می ‏شود.

هفته نامه سلامت/532