گفت وگو با دکتر مجید سروری درباره تظاهرات پوستی بیماری‌های کبد و دستگاه گوارش
دکتر هانیه زائررضایی
در دوران حکیم ابن‌سینا، پوست را مظهر سلامت افراد می‌دانستند و اغلب بیماری‌ها را براساس تظاهرات و علائم پوستی آنها تشخیص می‌دادند. اگرچه امروزه برای تشخیص انواع بیماری‌ها روش‌های پیشرفته و قابل اعتمادی در دسترس است اما از اهمیت معاینه‌های پوستی و توجه به آنها ذره‌ای کاسته نشده است. درواقع، بررسی دقیق پوست از مهم‌ترین بخش‌های معاینه هر بیمار است حتی اگر هیچ شکایتی از تظاهرات پوستی خود نداشته و حتی متوجه آنها نشده باشد. تظاهرات پوستی بیماری‌های مختلف بسیار متنوع هستند. با دکتر مجید سروری، متخصص داخلی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، درباره تظاهرات پوستی بیماری‌های دستگاه گوارش و کبد گفت‌وگو کرده‌ایم.
پرسش: همسرم 40 ساله است و علاقه فراوانی به خوردن کالباس دارد. خوردن هر روزه آن در وعده ناهار چه مضراتی خواهد داشت؟
پاسخ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی:
سوسیس و کالباس جزو غذاهای تفننی هستند و مصرف آنها بیش از یکی دو بار در ماه توصیه نمی‌شود.
اگر این مواد از برندهای معتبر و استاندارد تهیه و در حد مجاز و معقول خورده شوند، مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند ولی مصرف هر روز آنها عوارض مختلفی دارد زیرا حدود 20 درصد کالباس را چربی تشکیل می‌دهد که قسمتی از آن چربی گوشت و بقیه چربی‌هایی است که به آن اضافه می‌شود. قطعا مصرف هر روز این مقدار چربی چاق‌کننده و مضر خواهد بود.
از سوی دیگر، افزودنی‌هایی مانند نیتریت سدیم که به‌عنوان نگهدارنده به این مواد اضافه می‌شود می‌توانند باعث پرفشاری خون شوند و احتمال افزایش بدخیمی‌‌ها را به دنبال داشته باشند.
آنچه باید درباره چربی خون بدانید
دکتر سعید کلباسی
فوق‌تخصص غدد و متابولیسم
فلوشیپ دیابت، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
همه ما به‌وجود چربی در خون و بدنمان احتیاج داریم چون خیلی از هورمون‌های بدن از چربی ساخته می‌شوند، بنابراین حتما باید طی روز مقداری چربی مصرف کنیم. مسئله مهم در اینجا، بیماری افزایش چربی‌خون یا هیپرلیپیدمی است که از سال‌ها قبل به‌عنوان یکی از عوامل موثر در تنگی عروق مغز و اندام‌ها شناخته شده است. چند عامل باعث تنگی عروق می‌شوند؛ از جمله سیگار، استرس، فشارخون بالا، چربی‌خون بالا، دیابت، کمبود فعالیت فیزیکی و برخی دیگر از عواملی که اخیرا مطرح شده‌اند مثل «پروتئین سی واکنشی» (CRP)، همان پروتئینی که میزان آن هنگام التهاب بدن در خون بالا می‌رود. لیپوپروتئین A نیز پروتئین دیگری است که در بررسی‌های اپیدمیولوژیک برای بروز بیماری تصلب شرائین اندازه‌گیری می‌شود. یکی از مهم‌ترین عوامل تنگی عروقی مغز و اندام‌ها، چربی‌خون است که سن و سال نمی‌شناسد؛ زمانی که در جنگ ویتنام، جوانان 20 ساله آمریکایی را کالبدشکافی می‌کردند، مشاهده شد در عروق کرونر قلب آنها رسوب چربی وجود دارد، بنابراین چربی‌ها از سنین پایین و بعد از بلوغ به‌تدریج در دیواره عروق شروع به ته‌نشین شدن و رسوب می‌کنند و باعث ایجاد پلاک‌هایی به نام آتروما یا آترواسکلروزیس (تصلب شرائین) می‌شوند.
تری‌گلیسرید چیست؟
نگاه متخصص طب سنتی
دکتر علیرضا عباسیان
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
در زمان قدیم آزمایش خون وجود نداشت. در آن دوران حکما معتقد بودند مایعات بدن 4 رنگ بیشتر ندارند؛ سفید و بی‌رنگ (بلغم)، تیره، خاکستری و سیاه‌رنگ (سودا)، قرمزرنگ (خون) و زردرنگ (صفرا). چربی‌ها و مواد زائد بدن در طیف مایعات سفید یا تیره (بلغم و سودا) قرار می‌گرفتند بنابراین هر زمان که تیرگی‌های خون زیاد یا گلوله‌های چربی و اجزای سفید‌رنگ در آن دیده می‌شد، تجویزهای خاصی برای بیمار داشتند. تشخیص این موضوع نیز با مشاهده خون از طریق فصد (رگ زدن) یا حجامت انجام می‌شد.
آیا عادت به خوردن ماست موسیر چکیده برای افرادی که کلسترول بالا دارند، زیانبار است؟
پاسخ دکتر نیاز محمدزاده، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
منظور از ماست چکیده، معمولا ماست تهیه شده از شیر پرچرب است. مصرف ماست پرچرب تاثیر قابل‌توجهی در افزایش سطح کلسترول خون، به‌خصوص کلسترول LDL دارد ولی موسیر موجود در ماست نه‌تنها اثر منفی ندارد بلکه دارای اثر آنتیاکسیدانی مهمی است بنابراین مصرف سیر و موسیر در کنار ماست کمچرب میتواند عادت غذایی مناسبتری باشد.
پرسش: آیا خوردن قهوه های فوری کم چربی که ترکیب‌های تشکیل دهنده آنها روغن گیاهی نارگیل است، برای کسی که کلسترول بالا دارد، مضر است؟
پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
به‌طور کلی محصولات غذایی آماده معمولا یا شیرین هستند یا چربی بالایی دارند. حتی در محصولاتی هم که کم چرب نامیده می شوند، از چربی های خاصی که در ظاهر دیده نمی شوند، استفاده می‌کنند. روغن نارگیل از نظر خاصیت چاقکنندگی یا بالابردن چربی‌خون جزو بدترین روغن هاست ولی حالت چرب‌کنندگی را که بسیاری از چربی ها در غذا ایجاد می‌کنند، ندارد. مصرف قهوه یا محصولات دیگری مانند کاکائو و چای به تنهایی و بدون افزودن هیچ ماده دیگری برای افرادی که چربی‌خون بالایی دارند، مشکلی ایجاد نمی کند. آنچه مضر است، چربی یا قند و شکری است که به قهوه، شیرکاکائوهای صنعتی، انواع کاکائو و... می زنند.
هفته نامه سلامت-شماره525- صفحه با خوانندگان
پرسش: آیا خوردن یک وعده دسر شیری بسته بندی شده در صبحانه یا یک کاسه غلات صبحانه ای با شیر، یک وعده صبحانه کامل محسوب می شود؟
پاسخ دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران:
من خیلی موافق مصرف غلات صبحانه نیستم. به‌خصوص اگر کسی قصد کاهش یا کنترل وزن داشته باشد، بهتر است از این غلات استفاده نکند. هرچند غلات صبحانه می توانند از لحاظ داشتن مواد مغذی جای نان و پنیر را بگیرند اما به این دلیل که در روغن طبخ شده اند، انرژی بسیار بیشتری نسبت به نان و پنیر دارند و خاصیت چاق کنندگی شان بالاست. از نظر ما یک وعده غذایی کامل، وعدهای است که معمولا 3 نوع غذا از اجزای گروه های چهارگانه داشته باشد؛ گروه اول نان، برنج، ماکارونی، سیبزمینی، گروه دوم لبنیات یا منابع پروتئینی کلسیم دار، گروه سوم گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات یا منابع پروتئینی آهن دار و گروه چهارم سبزیها و میوهها هستند بنابراین اگر فردی فقط نان و پنیر یا غلات صبحانه با شیر بخورد، یک وعده غذایی کامل نداشته است و باید آن را با خوردن خوراکی هایی از گروه‌های دیگر کامل کند.
دسرهای شیری هم که تکلیفشان روشن است؛ این مواد سرشار از چربی هستند و مصرف مداوم آنها خطر چاقی را به دنبال خواهد داشت اما متاسفانه بسیاری از والدین ذائقه فرزندانشان را به این گروه از خوراکی‌ها عادت دادهاند در حالی که ارزش تغذیه‌ای چندانی هم ندارند.
پرسش: آیا خوردن روغنی که در کنسروهای تن ماهی وجود دارد، برای کسانی که به کلسترول بالا مبتلا هستند، مضر است؟ در میان میوه های تابستانی، کدام یک به کاهش سطح کسترول خون کمک می کند؟
پاسخ دکتر میترا زراتی، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران:
روغنی که در کنسروهای ماهی وجود دارد، روغن ماهی نیست بلکه روغن گیاهی مثل روغن سویا، آفتابگردان و ... است. درست است که روغن های گیاهی کلسترول ندارند اما مصرف زیاد آنها توصیه نمی شود زیرا چاقی به هر دلیلی می تواند کلسترول خون را افزایش دهد. اگر کلسترول بالایی دارید، باید دریافت چربی‌ها را در تمام خوراکیهایی که مصرف می کنید، کاهش دهید. تمام میوه ها حاوی فیبر هستند. فیبر با اسیدهای صفراوی پیوند تشکیل می‌دهد و باعث می‌شود کبد از کلسترول خون برداشت کند و اسید صفراوی بیشتری بسازد بنابراین تمام فیبرها می توانند کلسترول خون را کاهش دهند اما فراموش نکنید برخی میوه های تابستانی به دلیل شیرینی بسیار بالایی که دارند، نباید بیش از اندازه تعیین‌شده مصرف شوند زیرا قند زیاد میوه ها هم میتواند باعث اضافه وزن و چاقی شود و چاقی یکی از دلایل افزایش میزان چربی های خون است بنابراین در مصرف میوه های تابستانی و بسیار شیرین زیاده‌روی نکنید.
پرسش: روی بسته بندی برخی انواع شیرهای پاستوریزه تولیدی کارخانه ها نوشته شده است «شیر کامل». این شیر با شیر پرچرب چه تفاوتی دارد؟ خوردن آن را به کدام گروه های سنی توصیه می کنید؟
پاسخ دکتر وحید مفید، متخصص صنایع غذایی و رئیس کمیته فنی انجمن صنایع لبنی کشور:
شیر کامل شیری است که چربی آن گرفته نشده باشد. درصد چربی شیر گاوهای ایرانی معمولا به‌طور متوسط بین 2/3 تا 5/3 درصد است. شیر پرچرب هم شیری است که میزان چربی آن حدود 3 درصد باشد بنابراین تفاوت چندانی بین شیر کامل و شیر پرچرب وجود ندارد. «شیر کامل» بیشتر یک عبارت تجاری است. قطعا افرادی که نباید از لبنیات پرچرب استفاده کنند، باید از مصرف شیر کامل هم بپرهیزند در غیر این صورت مصرف آن برای سایر افرادی که اضافه وزن، چربی خون و منع پزشکی خاصی ندارند، آزاد است.
