مسمویت دارویی شایع ترین نوع مسمومیت در کشور است که باید مورد توجه کادر درمانی و البته مردم قرار گیرد.
پرسش: آیا کسانی که دائما از داروهای اشتهاآور برای افزایش اشتهایشان استفاده می‌کنند، در معرض خطر هستند؟ رایجترین داروهای اشتهاآور کدامند و به چه کسانی توصیه می شوند؟
پاسخ دکتر سیدضیاالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران:
معرفی کردن داروهای اشتهاآور کار درستی نیست زیرا تجویز هرکدام از آنها مبتنی بر بررسی‌های آنتوپومتری، یافته‌های بالینی و آزمایشهای خون است. مساله بی‌اشتهایی بسیار گسترده است. مهم‌ترین علت بی‌اشتهایی کمخونی فقر آهن است.
افراد کمخون علاوه بر بی‌اشتهایی، هم عصبی و تحریک‌پذیر هستند هم دستانشان گزگز می‌کند و سوزن‌سوزن می‌شود و به اصطلاح خواب می رود. اگر این افراد بتوانند با توجه به وضعیت آزمایششان کمخونی خود را زیر نظر پزشک برطرف کنند، اشتهایشان به غذا برخواهد گشت. دومین علتی که باعث کم‌اشتهایی می‌شود حالت روانی و عصبی افراد است که معمولا به‌دلیل کمبود ویتامینهای گروهB کمپلکس خود را نشان می‌دهد.
به عبارت دیگر، اگر برخی از ویتامینهای گروهB شامل تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین به اندازه کافی دریافت نشوند، تولید و توزیع انرژی در بدن به هم خواهد خورد و مشکلساز می‌شود زیرا علت دیگر کم‌اشتهایی و بی‌اشتهایی، فشارهای عصبی یا عدم تعادل بین دریافت انرژی و از دست دادن آن است. گاهی هم کمبود اسیدهای آمینه ضروری باعث بی‌اشتهایی می‌شود. در این صورت تجویز مخمر آبجو که سرشار از اسیدهای آمینه و ویتامینهایB کمپلکس است می‌تواند در بهبود اشتها موثر باشد.
عفونت‌های مختلف گوارشی یا بهطور کلی عفونت‌هایی که تب ایجاد می‌کنند نیز می‌توانند عامل ایجاد کم‌اشتهایی یا بی‌اشتهایی باشند. بنابراین تا زمانی که علت بی‌اشتهایی مشخص نشود نمی‌توان بیدلیل داروهای اشتهاآور تجویز کرد زیرا کمترین عارضه آنها این خواهد بود که فرد را از مراجعه به پزشک بازخواهد داشت.
در طب سنتی معمولا طبیب ابتدا مزاج بیمار را شناسایی می کند.
مزاج افراد به 4 گروه سرد و خشک، گرم و خشک، سرد و تر و گرم و تر دسته بندی می شود.
داروهای گیاهی معمولا باتوج هبه نوع مزاج فرد تجویز می شود و در این شرایط معمولا بدون عارضه هستند اما در صورتی که دارویی بدون توجه به مزاج تجویز شود، م یتواند به شدت عارض هدار باشد.
یکی از شایعترین عوارضی که در طب سنتی در صورت ب یتوجهی به مزاج و دوز مصرف ایجاد م یشود، عوارض پوستی و از جمله جو ش ها و لک های پوستی است. از آنجا که غلبا فرادبه ا شتباه فکر می کنند داروهای گیاهی،بی عارضه هستند وبه هر میزان می توان از آنها استفاده کرد و مصرفشان به مشورت با متخصص نیاز ندارد، بی رویه و بدون مشورت از آنها استفاده می کنند و به همین دلیل دچار عوارض بسیاری می شوند، بنابراین همیشه توصیه می شود برای مصرف دارو با متخصص مشورت کنید و هرگز دارویی را که باعث بهبود حال یک فرد شده، برای بهبود بیماری خود مصرف نکنید.
همیشه به افرادی که دچار تبخال هستند توصیه می‌شود اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر مراقب خود باشند و اما توصیه‌های دیگر:
1) وقتی مسواک نو می‌خرید اگر در طول دوره تبخال از آن استفاده کردید بعد از آن حتما آن را دور بیندازید. مسواک را در جای خشک نگهداری و از تماس مسواک با لبه خمیردندان پیشگیری کنید.
2) از بوسیدن یا تماس با فردی که تبخال دارد دوری کنید زیرا ممکن است فورا درگیر شوید.3) ورزش با کاهش استرس در پیشگیری از بروز تبخال موثر است.
4) در مراحل اولیه که تبخال با گزگز و سوزش همراه است برخی افراد از قاشق سرد یا نان گرم یا پماد آسیکلوویر استفاده می‌کنند. سرد یا گرم کردن موضعی محل می‌تواند باعث کاهش التهاب شود اما این موضوع از نظر علمی ثابت نشده است. از این روش می‌توان به‌عنوان تسکین‌دهنده استفاده کرد.
5) در افراد با سیستم ایمنی پایین استرس‌های روانی، جراحی‌های روی لب و تب و عفونت زمینه را برای ابتلا به بیماری فراهم می‌کند. به این گروه از افراد توصیه می‌شود لب‌هایشان را با کرم، چرب کنند و از استرس خود بکاهند.
6) قرار گرفتن در معرض هوای سرد و باد، تبخال را شعله‌ور می‌کند.
7) مسکن‌ها مثل پروفن، آسپیرین و استامینوفن درد ناشی از ویروس تبخال را کاهش می‌دهند اما در کودکان نباید هرگز از آسپیرین در طول ابتلا به تبخال استفاده کرد زیرا باعث بروز نشانگان نادر و کشنده ری می‌شود.
8) هرگز نباید ضایعه تبخال را فشار داد یا خالی کرد. تغذیه مناسب و متعادل و خواب کافی می‌تواند در پیشگیری از تبخال موثر باشد.
پرسش: در صورت استفاده مکرر از مسکّن های جدید مانند ژلوفن یا حتی استامینوفن باید چه نکته‌های تغذیه ای را رعایت کرد؟ آیا این مسکّن ها با مواد مغذی خاصی تداخل دارند؟
پاسخ دکتر حسین ایمانی، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی:
مسکّن‌ها با هیچ کدام از مواد‌غذایی تداخل ایجاد نمی کنند، اما مصرف مکرر آنها باعث می‌شود در کبد انباشته شوند و عارضه کبدی و کلیوی ایجاد کنند.
به همین دلیل افرادی که مجبورند به هر دلیلی حتی با تجویز پزشک از مسکن‌ها استفاده کنند باید مکمل‌ها یا ویتامین‌هایی را در رژیم غذایی‌شان بگنجانند که برای تقویت کبد مناسب باشند.
یکی از گیاهان دارویی که برای تقویت کبد توصیه می‌شود گیاه خارمریم است که مکمل آن در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد.
مصرف امگا3 که در انواع میوه‌ها، سبزی‌های برگ سبز، گردو و... وجود دارد و ویتامین Eکه در مغزها، جوانه گندم، روغن‌های گیاهی و... هم یافت می‌شود برای تقویت کبد مناسب است.
پرسش: از بین قرص های ایبوپروفن، استامینوفن، ژلوفن، مفنامیک اسید و لگزانول که کاهش دهنده درد هستند، کدامیک عوارض کمتری برای بدن دارند؟
پاسخ دکتر هادی اسماعیلی متخصص داروسازی بالینی عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
این پرسش بسیار کلی است و پاسخ آن قابل تعمیم به شرایط هر بیمار نیست. بهتر است نوع درد از نظر ارگان درگیر، مدت زمان ابتلا به درد، ماهیت مزمن و حاد بودن، سن بیمار، بیماریهای زمینه‌ای و اختلالات دیگر مشخص شود.
به طور کلی استامینوفن یکی از ایمن ترین مسکن‌هاست ولی توانایی آن در کنترل درد محدود است و اثر ضدالتهابی هم ندارد بنابراین در بسیاری از موارد ممکن است استامینوفن به‌عنوان پایه درمان درد تجویز و سایر داروهای مسکن و ضدالتهاب به استامینوفن اضافه شوند. این راهکار با هدف به حداقل رساندن دوز و دوره مصرف سایر داروها و در نتیجه عوارض آنها در نظر گرفته می‌شود.
دارو دادن به کودکان؛ چرا، چه‌وقت، چگونه؟
دکتر شیوا رفعتی
متخصص کودکان و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شاهد
مصرف دارو در کودکان مساله بسیار مهمی است که اغلب برای خانواده سردرگمی‌هایی به وجود می‌آورد. معمولا خانواده‌ها هنگام مراجعه به پزشک انتظار دارند دارویی برای کودکشان تجویز شود درحالی که بسیاری از بیماریهای کودکان را می‌توان فقط با دادن اطلاعات و نکات تغذیه‌ای درمان کرد. بهتر است خانواده‌ها نکاتی راجع به خطرها و فواید داروهای رایج، چگونگی مصرف آنها و حتی چگونگی رفتار با کودک هنگام دادن دارو بدانند. در ادامه مطلب «درمانگاه» این هفته به مهم‌ترین نکات قابل ذکر دراین باره اشاره خواهم کرد.
براساس نتایج مطالعه محققان دانشگاه مینه‌سوتای آمریکا، افزایش عفونت‌های مقاوم به آنتیبیوتیک به پزشکان هشدار می‌دهد مراقب تجویز بیش ازحد آنتی‌بیوتیک‌ها به کودکان باشند. این مطالعه نشان می‌دهد آنتی‌بیوتیک‌ها باعث ایجاد تغییرات در باکتری روده کودکان می‌شود که با ابتلا به آلرژی‌ها، بیماری‌ها و چاقی ارتباط دارد.
براساس نتایج این مطالعه، مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها مانع رشد و تکامل کودکان می‌شود و مشکلاتی را در بزرگسالی برای آنها ایجاد می‌کند. پیش از این نیز مطالعات نشان داده‌اند میان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و شمار نامتعادل باکتری‌ها در روده ارتباط وجود دارد. محققان در این مطالعه جدید، صدها مطالعه را بررسی کردند و متوجه شدند که ارتباط محکمی میان مصرف آنتیبیوتیک و تغییرات در شمار باکتری روده و ابتلا به بیماری در بزرگسالان وجود دارد.
دکتر مینو محرز/متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری و رئیس مرکز تحقیقات ایدز
برخی از والدین در سراسر دنیا از تزریق واکسن به فرزندانشان خودداری می‌کنند زیرا معتقدند واکسن عوارض جانبی بسیاری دارد که از آن جمله می‌توان به اختلال اوتیسم اشاره کرد که به تازگی در گوشه و کنار جهان بحث در مورد آن بالا گرفته است. واقعیت این است که این نوع عوارض بسیار نادر است و در برابر فوایدی که واکسیناسیون می‌تواند داشته باشد اصلا به چشم نمی‌آید.
در بسیاری از کشورهای دنیا واکسیناسیون اجباری نیست. در کشورهای همسایه ما نیز برنامه واکسیناسیون در حد مطلوب اجرا نمی‌شود اما خوشبختانه در کشور ما خدمات رایگان و در دسترس است.
واکسیناسیون در ایران اجباری و ارائه کارت واکسیناسیون حین ثبت‌نام در مدرسه ضروری است.
پنتاوالان از جمله واکسن‌های بسیار خوبی است که با تلاش وزارت بهداشت به صورت رایگان در دسترس خانواده‌ها قرار گرفته و در 2 نوبت تزریق، کودکان را در برابر 5 بیماری خطرناک دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت و هموفیلوس آنفلوانزا مصون می‌کند.
متاسفانه به‌دلیل عدم اطلاع‌رسانی خوب، برخی خانواده‌ها فکر می‌کنند بیماری‌هایی مانند دیفتری و سیاه‌سرفه ریشه‌کن شده اما حقیقت اینجاست که هیچ بیماری‌ای تاکنون ریشه‌کن نشده و حتی هنوز نمونه‌هایی از ابتلا به سرخجه و سرخک که برنامه ریشه‌کنی آن از سوی سازمان جهانی بهداشت آغاز شد و کشور ما هم در آن شرکت داشت، گزارش می‌شود.
اگر به صورت مرتب با واکسیناسیون در برابر این بیماری‌ها مصونیت ایجاد نکنیم، احتمال همه‌گیری آنها نیز وجود دارد.
برنامه واکسیناسیون باید طبق دستور وزارت بهداشت اجرا و برای کاهش ترس مردم از واکسیناسیون اطلاع‌رسانی لازم انجام شود. به‌عنوان مثال خانواده‌ها باید بدانند که تب عارضه تمام واکسن‌هاست و تنها پنتاوالان تب نمی‌دهد. تب را نیز به کمک مسکن‌ها و تب‌برها می‌توان کنترل کرد و مساله‌ای نگران‌کننده نیست.
