حدود 4 میلیون از مردم ایران دارای دیابت خاموش هستند که با انجام ورزش می توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد .

دریافت فیلم

شبکه خبر

 آمار دیابت نوع2 در ایران و جهان رو به افزایش است و تعداد زیادی از این مبتلایان هم در سنین سالمندی هستند. برخی از آنها از دوران جوانی و میانسالی به دیابت مبتلا بودند و گروهی نیز به تازگی به جمع مبتلایان پیوسته‌اند. طبیعی است هرچه سال‌های ابتلا به دیابت بیشتر باشد، احتمال بروز عوارض ناشی از دیابت هم بیشتر خواهد بود، اما کنترل دیابت در دوران سالمندی به دلیل وجود بیماری‌‌های گوناگون، ضعف در اندام‌ها و بینایی و ذهن و مهم‌تر از همه علایم مبهم نشانه‌‎های دیابت ممکن است کمی مشکل باشد، اما با همه مشکلات، کنترل دیابت در سالمندان هم امکان‌پذیر است.

علایم افزایش قند خون را بشناسید
     هر بیماری علائم خاصی دارد؛ مثلا افزایش قندخون ناشی از بیماری دیابت با چند مشخصه اصلی تشنگی، پرادراری، کاهش وزن و... بروز می‌کند ولی این علائم در سالمندان به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن معمولا دیده نمی‌شود و ممکن است سالمند با افزایش قندخون فقط بی‌حال شود. البته هر بی‌حالی‌ای به معنای افزایش قندخون نیست و تا قندخون اندازه گرفته نشده نیازی به اقدامات کمکی نیست. اگر سالمند از قبل به بیماری دیابت مبتلاست، حتما باید گلوکومتر تهیه کند و اگر هنوز به دیابت مبتلا نشده، آزمایش مربوط به قندخون هر3 سال یکبار لازم است. اگر در آزمایش میزان قندخون بیشتر از 126 میلی‌گرم در دسی‌لیتر گزارش شود، یعنی سالمند به دیابت مبتلا شده است.

ادامه مطلب...

• حتما از کفش مناسب استفاده کنید.
• ناخن‌ها را کوتاه نگه دارید و به شکل مستقیم و کاملا افقی بگیرید تا داخل گوشت فرو نروند.
• پاها را به‌طور مرتب از نظر تاول، زخم، قرمزی و تورم بررسی کنید.
• در صورت بروز هر مشکلی باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.

هفته نامه سلامت-548

از بی‌گوانیدها و سولفونیل‌اوره تا داروهای تک‌دوزی که در دست تولیدند
داروهای خوراکی دیابت

دکتر حمیدرضا آقائی میبدی

فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم، عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

درمان‌های دیابت را می‌توان به 3 گروه اصلی تقسیم‌ کرد:

• تغییر شیوه زندگی و پیروی از یک رژیم غذایی سالم؛

• داروهای خوراکی و غیرانسولینی و

• درمان با انسولین.

در یادداشتی که پیش رو دارید، به مقوله داروهای خوارکی می‌‌پردازیم که خود به 7 گروه اصلی تقسیم می‌شوند: بی‌گوانیدها، سولفونیل اوره، مهارکننده‌های آنزیم 4-DPP، تیازولیدندیون‌ها، مگلیتینید‌ها، مهارکننده‌های آنزیم آلفا گل?کوز?داز و مهارکنندگان SGLT2.

1. بی‌گوانیدها: خط اول درمان داروی خوراکی برای درمان دیابت نوع2 معمولا بی‌گوانیدها هستند که سردسته آنها متفورمین است. این دارو تقریبا برای تمام بیماران تجویز می‌شود مگر اینکه منع مصرف وجود داشته باشد.

2. سولفونیل اوره: بعد از متفورمین، این گروه دارویی بیشترین مصرف را از داروهای خوراکی بین بیماران دیابتی نوع2 دارد. سردسته آنها نیز 2 داروی گلی‌کلازید و گلی‌بن‌کلامید هستند. امروزه گلی‌کلازید به دلیل عوارض کمتر، استفاده بیشتری دارد. این داروها در کاهش قندخون اثرگذاری تقریبا مشابهی با متفورمین دارند و باعث افزایش ترشح انسولین از سلول‌های بتای لوزالمعده می‌شوند. بیماران مبتلا به نارسایی کلیه نباید از آنها استفاده کنند.

3. مهارکننده‌های آنزیم 4-DPP: از این گروه دارویی نیز می‌توان در خط دوم درمان بعد از متفورمین استفاده کرد. در حال حاضر داروی سیتاگلیپتین از این گروه در کشور ما موجود است. این دارو باعث افزایش وزن نمی‌شود و بر سلامت قلب و عروق آثار مثبتی دارد. علاوه بر قند ناشتا، قندهای بعد از غذا را هم کاهش می‌دهد.

4. تیازولیدندیون‌ها: از این گروه دارویی در حال حاضر پیوگلیتازون در ایران موجود است. معمولا به‌عنوان خط سوم یا چهارم درمان به کار می‌رود. به عبارت ساده‌تر، اگر بیمار به داروهای اولیه جواب ندهد، تیازولیدندیون‌ها برایش تجویز می‌شوند. این گروه دارویی ممکن است باعث ادم یا تورم پاها شوند. به همین دلیل ممکن است بیمار افزایش وزن پیدا کند. مقداری هم عوارض کبدی دارند و تا حدودی احتمال پوکی استخوان را در سنین بالا افزایش می‌دهند.

5. مگلیتینید‌ها: از دیگر دسته‌های دارویی دیابت که باعث افزایش ترشح انسولین می‌شوند، مگلیتینید‌ها هستند. در حال حاضر تنها داروی ریپاگلیناید از این گروه در کشور موجود است. این دارو نسبت به سولفونیل اوره‌ها و متفورمین اثرگذاری کمتری در کاهش قندخون دارد و بیشتر باعث کاهش قندهای بعد از غذا می‌شود.

6. مهارکننده‌های آنزیم آلفا گل?کوز?داز: از این گروه دارویی تنها آکاربوز در ایران وجود دارد که مانع جذب قند از دستگاه گوارش می‌شود. اثرگذاری تقریبا ضعیفی دارد و قند‌های بعد از غذا را کاهش می‌دهد. در نارسایی کلیه نیز نباید از آن استفاده کرد. همچنین عوارض گوارشی مانند نفخ شکم، دل‌پیچه و اسهال ایجاد می‌کنند.

7. مهارکنندگان SGLT2: این داروها جدیدتر هستند و باعث افزایش دفع قندخون از طریق ادرار می‌شوند، اما هم‌اکنون در ایران وجود ندارند.

داروهای تک‌دوز در دست تولید

داروسازان امروزه سعی دارند داروهایی را تولید کنند که مصرفشان برای بیمار راحت‌تر باشد. هدف این است که تعدد دوز و دفعات مصرف دارو کاهش یابد و با یک بار مصرف دارو در طول روز همان اثرگذاری حفظ شود. آنها تغییراتی در داروها ایجاد می‌کنند تا اثرش آن طولانی و سرعت جذبش تعدیل شود. سیتاگلیپتین در ایران موجود است و با یک بار مصرف 24 ساعت در بدن اثر می‌گذارد. متفورمین آهسته‌رهش نیز در دست تولید است اما بعضی داروها مثل ریپاگلیناید و آکاربوز به دلیل طول اثر کوتاه‌تر باید حتما 2 تا 3 بار در روز و قبل از هر وعده غذا مصرف شوند.

ایران از لحاظ دسترسی به داروهای دیابت در وضعیت مطلوبی است

دکتر مجتبی ملک

فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران

بیماران مبتلا به دیابت، معمولا درمان را با یک دارو آغاز و بعد از حدود 2 تا 3 سال به داروی دوم نیاز پیدا می‌کنند. با گذشت 2 تا 3 سال دیگر هم ممکن است داروی سوم یا حتی انسولین برای آنها تجویز شود. به‌طور میانگین، بین 5 تا 10 سال بعد از شروع دیابت بسیاری از بیماران دیگر به داروهای خوراکی جواب نمی‌دهند و باید انسولین تزریق کنند، اما باید توجه داشت این مدت زمان برای هر فرد متفاوت است. زمینه ژنتیکی، رعایت نکته‌ها و درمان‌های لازم، مراجعه پزشکی به‌موقع، میزان قندخون، فعالیت بدنی و ... همگی در این امر تاثیرگذارند. بعضی ازبیماران با رعایت شیوه زندگی درست قادر هستند که تا سال‌های طولانی دیابت خود را با مصرف قرص کنترل کنند. در مقابل، بعضی دیگر بعد از مدت کوتاهی به انسولین نیاز پیدا می‌کنند.

دیابت بیماری مزمنی است که باید تا آخر عمر با مصرف دارو کنترل شود. بسیاری از افراد علاوه بر داروهای دیابت باید از داروهای چربی و فشارخون نیز در دفعات مکرر طی 24 ساعت استفاده کنند. حتی گاهی اوقات تعداد داروهای مصرفی این افراد به 20 قرص در روز هم می‌رسد. خوشبختانه در حال حاضر ایران از لحاظ دسترسی به داروهای دیابت در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار دارد. فقط شاید 1 یا 2 رده دارویی در کشور موجود نباشد که آنها هم ممکن است تا یک سال آینده در دسترس قرار بگیرند. البته داروهای جدید الزاما عوارض احتمالی کمتری ندارند و هر دارویی عوارض خاص خود را دارد.

داروی تازه دیابت

در بازار ایران

دکتر شهاب شاهوردی

مدیر بازاریابی مجموعه داروسازی کوبل‌دارو

سیاست‌های کلی یک مجموعه داروسازی روزآمد و کارآمد باید مبتنی بر پیشرو بودن در نوآوری و کیفیت باشد. در مجموعه ما نیز ضمن توجه به این امر، یکی از محورهای اصلی در برنامه‌ها، تقویت خط تولید محصولات خوراکی ضددیابت بوده و همیشه سعی بر این بوده است که انتخاب محصولات بر مبنای نیازهای بازار صورت گیرد.

یکی از این محصولات، داروی زیپتین با نام ژنریک سیتاگلیپتین است که برای اولین بار در ایران در داروسازی دکتر عبیدی تولید شده است. این داروی خوراکی به بیماران دیابتی کمک و از نیاز زودهنگام آنها به داروهای تزریقی پیشگیری می‌‌کند.

البته در کنار این امر، افزایش آگاهی مردم و به ویژه بیماران مبتلا به دیابت نسبت به این بیماری نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

طبق بررسی‌های انجام‌شده و آمارهای پراکنده، حدود 5 میلیون دیابتی در ایران وجود دارد و گفته می‌شود که حدود نیمی از دیابتی‌ها نیز از بیماری خود بی‌خبرند زیرا هنوز آن‌طور که باید و شاید، در مورد روش‌های غربالگری و علائم دیابت به عموم مردم اطلاع‌رسانی نشده است، بنابراین یکی از رسالت‌های پیش رو در این عرصه، آگاهی‌بخشی در خصوص علائم دیابت و آزمایش‌های غربالگری در سنین مختلف است.

به این ترتیب بیماران به موقع متوجه دیابت خود می‌شوند و با مراجعه به پزشک از بروز عوارض آن پیشگیری می‌کنند.

هفته نامه سلامت-547

«میزگرد رژیم‌درمانی» درباره روند کنترل دیابت خانم نسرین آل‌آقا با حضور دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم، دکتر علی ترکمان فوق‌تخصص جراحی زانو و دکتر حسین ایمانی متخصص تغذیه
چگونه دیابتم را کنترل کردم؟

پزشکان و متخصصان تغذیه متفق‌القول می‌گویند خط اول درمان دیابت، رژیم غذایی و فعالیت بدنی است. مهمان این هفته «میزگرد رژیم‌درمانی» نیز این موضوع را به تجربه درک کرده است. نسرین آل‌آقا، خانمی‌72 ساله با قد 162 سانتی‌متر است که با پیروی از اصول رژیم‌درمانی و 10 کیلوگرم کاهش وزن موفق شده قند خونش را بدون نیاز به انسولین‌درمانی کنترل کند. ایشان که با مراجعه به متخصص تغذیه طی 4 ماه
10 کیلوگرم وزن کم کرده و وزنش را از 75 به 65 کیلوگرم رسانده، 5 ماه است وزنش را حفظ کرده و از تجربه‌اش در این زمینه می‌گوید. در ادامه می‌توانید جزییات رژیم غذایی ایشان را از زبان خودشان و نظر متخصصان «سلامت» را درباره نقش رژیم‌درمانی در کنترل قند خون ایشان بخوانید.

ادامه مطلب...

پرسش‌های بیماران، پاسخ‌های پزشکان
6 سوالی که درباره دیابت می‌پرسند

ستاره محمد با افزایش روزافزون آمار ابتلا به اختلال‌های متابولیکی مانند دیابت، هر روز بیشتر از دیروز به تعداد بیمارانی که در مطب‌ پزشکان به انتظار می‌نشینند، افزوده می‌شود. این در حالی است که دریافت وقت ملاقات از دیابتولوژیست‌ها و متخصصان بیماری‌های غدد نیز چندان آسان نیست و حتی اگر وقت ملاقاتی نیز به‌دست آید، در مطب‌های شلوغ معمولا فرصت چندانی برای پرسش و پاسخ آزادانه وجود ندارد.

توصیه‌های روان‌شناس مرکز دیابت به والدینی که فرزندشان دیابت دارد

قند و فرزند

لیلا افشار

«وقتی شنید بچه‌اش دیابت دارد و باید انسولین تزریق کند، او را برداشت و بدون اینکه به کسی بگوید، برای گرفتن شفا راهی حرم امام رضا(ع) شد اما بچه نرسیده به حرم دچار اغمای دیابتی شد و به کما رفت...»، «پدرش نمی‌گذاشت مادر به هیچ‌کدام از اعضای خانواده‌اش بگوید دخترشان دیابت دارد و می‌گفت اگر بگویی، فردا برایش شوهر پیدا نمی‌شود...»، «به هیچ‌کس نگفته بودند بچه‌شان دیابت دارد و انسولین تزریق می‌کند. در سفر وقتی تصادف می‌کنند و پدر و مادر بیهوش می‌شوند، بچه نمی‌تواند به کسی بگوید دیابت دارد و به‌دلیل افت قند به کما می‌رود...» این اتفاق‌های تلخ افتاده‌اند؛ در دنیای واقعی، نه روی پرده سینما و نه روی صفحه تلویزیون، بلکه همین اطراف ما فقط به‌دلیل ناآگاهی و نپذیرفتن بیماری که قابل‌کنترل است. فرشته عظیمی‌پور، کارشناس ارشد روان‌شناسی مرکز دیابت چندی پیش درباره این تجربیات با ما به گفت‌وگو نشست که خواندنش حتما برای همه ما که در دنیایی زندگی می‌کنیم که دیابت مبتلایان زیادی را دارد، ضروری است. فراموش نکنیم همه ما می‌توانیم به نجات جان کودکان دیابتی و گسترش فرهنگ شناخت دیابت کمک کنیم. پس این مطلب را بخوانید؛ چه در دایره آبی دیابت بنا به هر دلیلی قرار می‌گیرید و چه نه!

بچه‌ها همه چیز را می‌فهمند

مشکل بزرگی که خیلی از ما داریم این است که بچه‌ها و درکشان را از مسائل دستکم می‌گیریم و فکر می‌کنیم وقتی اتفاقی می‌افتد، چه برای آنها و چه برای اعضای دیگر خانواده، متوجه نمی‌شوند. در صورتی که این‌طور نیست. وقتی به پدر و مادری می‌گویند فرزندشان دیابت دارد، فشار روانی زیادی به آنها وارد می‌شود. فشاری که قابل پنهان کردن نیست و بالاخره هر چقدر هم خودکنترلی داشته باشند، بخشی از آن را بروز می‌دهند. حتی ممکن است دچار افسردگی و خشم شدید شوند یا مشکلات اضطرابی پیدا کنند. ما پدر و مادرهایی داریم که هنوز بعد از گذشت 10 سال از دیابتی‌شدن فرزندشان وقتی می‌خواهند اولین جمله را درباره دیابت آنها بگویند، گریه‌شان می‌گیرد.

بچه‌ها پیش از سلامت جسم، سلامت روان می‌خواهند

اهمیت مشاوره‌های روان‌شناسی برای پدر و مادرها و بچه‌هایی که دچار دیابت می‌شوند، بسیار مهم است. اگر جسم بچه‌ها بیمار باشد اما روانشان سالم باشد، مشکلاتشان خیلی کمتر می‌شود و حتی دیابت عوارض خیلی کمتری می‌تواند برای آنها ایجاد کند اما اگر بچه‌ای کنار دیابت، عوارض روان‌شناختی مثل اضطراب، کمبود اعتمادبه‌نفس، مشکل در برقراری رابطه اجتماعی، افسردگی و... داشته باشد، مشکلاتش چند برابر می‌شود چون ما با تزریق انسولین می‌توانیم به راحتی کمبود آن را در بدن جبران کنیم اما وقتی بچه‌ای مشکلات پیچیده روان‌شناختی پیدا می‌کند، کنترل قند خونش بسیار سخت و پیچیده می‌شود.

بیماری آنها با افسردگی شما درمان نمی‌شود!

والدین افسرده و مضطرب هرگز نمی‌توانند والدین باکفایتی باشند و خوب از بچه‌ها حمایت کنند حتی اگر بچه هیچ مشکلی نداشته باشد یا حتی اگر مشکلش در حد یک سرماخوردگی باشد چون بالاخره بچه می‌فهمد اتفاقی افتاده که خوب نیست و مامان او دیگر آن مامان خوشحال و شاد سابق نیست یا پدرش آن آدم باحوصله قبلی نیست و در او احساس گناه پیدا می‌شود. آنتن‌های هیجانی بچه‌ها خیلی قوی‌تر از ماست. یک بچه ? ساله کاملا می‌فهمد حال مادرش مثل قبل نیست و ماجرا را این‌طور تعبیر می‌کند که اتفاق بدی افتاده که او مسببش بوده و عذاب می‌کشد. وقتی می‌بیند مادرش هر بار با چشم پر از اشک به او انسولین تزریق می‌کند، می‌فهمد مشکلی وجود دارد اما از رفتار مادر نمی‌تواند بفهمد از عشق زیاد به اوست که مادر گریه می‌کند. کودک فکر می‌کند کار بدی انجام داده و همین احساس گناه باعث افسردگی‌اش می‌شود و کنترل قند خونش را پیچیده و سخت می‌کند. A1C او به هم می‌ریزد. ضمن اینکه دیگر به دستورهای تغذیه‌ای و ورزشی توجه نمی‌کند و این مساله خیلی طبیعی است و شروع می‌کند به لجبازی! می‌داند نباید بستنی بخورد اما از شما بستنی می‌خواهد، غذایش را نمی‌خورد یا غذای دیگران را به زور از آنها می‌گیرد، به شما می‌گوید نمی‌خواهد ورزش کند و درس بخواند و همه اینها زنگ خطر‌های افسردگی است که باید جدی بگیریم. به همین دلیل همیشه به پدر و مادرها می‌گویم اگر احساس افسردگی می‌کنند یا اضطراب دارند، حتما پیش مشاور بروند و کمک بگیرند و بدانند اگر می‌خواهند دیابت فرزندشان کنترل شود، اول از همه باید بتوانند سلامت روان خود را حفظ کنند.

بچه‌ها را با دیابت آشنا کنیم

بعضی بچه‌های مبتلا به دیابت بوده‌اند که نمی‌خواستند به مدرسه بروند چون مورد تمسخر بچه‌ها قرار می‌گرفتند زیرا بچه‌های دیگر درباره دیابت هیچ چیز نمی‌دانند. البته نمی‌توان به بچه‌ها ایراد گرفت. حتی مواردی داشتیم که مربی ورزش هم درباره دیابت چیزی نمی‌دانست و به بچه‌ای که دیابت داشت، می‌گفت نباید ورزش کنی یا سر ساعت ورزش او را از میان بچه‌ها بیرون می‌کشید، در حالی که فقط لازم بود قبل از ورزش، قندخون این بچه را بررسی کند و اگر لازم بود، یک خوراکی به او بدهد تا بخورد و مثل بقیه ورزش کند. پدر و مادر هم به این معلم اعتراض نکرده یا برایش توضیح نداده بودند که فرزندشان می‌تواند ورزش کند. بعضی‌ها اعتراض می‌کنند و بعضی‌ها نه، چون واقعیت این است که می‌ترسند با بچه‌شان در مدرسه بدرفتاری شود.

اگر فرزندمان دیابت دارد چه‌کار کنیم؟

مشاوره گرفتن یکی از پیشنهادهای اصلی ماست. ما از پدر و مادر‌ها می‌پرسیم کودک شما چند وقت است دچار دیابت شده؟ اگر بگویند ? ماه، به آنها حق می‌دهیم چون به هر حال باید چرخه‌ای را که شامل مراحل جهت زندگی، انکار و خشم است، طی کنند تا به پذیرش برسند، اما اگر بگویند ? سال و هنوز موضوع برایشان حل نشده، آن وقت می‌گوییم حتما کمک جدی از مشاور بگیرند.

آیا باید به همه بگوییم که فرزندمان دیابت دارد؟

نه! باید به اعضای نزدیک خانواده و افرادی که به آنها اطمینان داریم، بگوییم. باید به اولیای مدرسه هم اطلاع دهیم تا کودک در خانه و مدرسه ایمن باشد. لازم نیست این موضوع را به هر کسی بگوییم و این گفتن و نگفتن باید آگاهانه باشد؛ یعنی تصمیم بگیریم به چه کسی بگوییم و به چه کسی نگوییم؛ به خاله‌ کودک بگوییم بهتر است و می‌تواند کمک بیشتری کند یا به عمه؟ آیا لزومی دارد به پدربزرگ و مادربزرگی که راه دور هستند بگوییم یا نه؟ اگر بچه زمان زیادی را با آنها می‌گذراند، باید آنها بدانند که این بچه چه مراقبت‌هایی می‌خواهد. البته پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی هم داشتیم که به خاطر نوه‌شان در کلاس شرکت می‌کردند.

لطفا شیرینی نخرید!

وقتی برای گروهی یک جعبه شیرینی می‌خرید، به فکر دیابتی‌های جمع هم باشید. متاسفانه تازگی‌ها مد شده هر حرفی که بچه‌های مهد یا مدرسه یاد می‌گیرند، به آنها گفته می‌شود یک جعبه شیرینی بردارند و ببرند مهد یا مدرسه! اما چرا شیرینی؟ چرا میوه نمی‌برند؟ چرا لقمه درست نمی‌کنند و نمی‌برند؟ و...

از اعضای اصلی خانواده چه کسی باید بداند کودک ما دیابت دارد؟

همه! برادر و خواهر‌ها هم باید بدانند و حتی باید اطلاعات دقیقی داشته باشند، در این صورت فقط یک نفر نیست که باید حواسش به همه چیز باشد. این حمایت می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد و شبکه حمایتی موج اضطراب‌ها را کم می‌کند.

نگاه روان‌شناس

دکتر ربابه نوری

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی

اگر فرزندتان دیابت دارد، بخوانید!

معمولا هنگامی که صحبت از یک بیماری مزمن می‌شود، همه توجه ما به بیمار و شدت بیماری‌اش و نوع درمان و کیفیت زندگی او معطوف می‌شود و از اینکه آن بیماری چه تاثیری بر اعضای دیگر و به‌طور کلی سیستم خانواده می‌گذارد، غافل می‌شویم. از آنجا که دیدگاه‌های جدید روان‌شناسی خانواده را به‌عنوان یک سیستم در نظر می‌گیرد که همه افراد بر هم اثر می‌گذارند، پس دیابت یک کودک در واقع تغییری در کل سیستم خانواده ایجاد می‌کند. بسیاری از والدین هنگامی که از ابتلای کودک خردسالشان به دیابت آگاه می‌شوند، دچار شوک و انکار می‌شوند. این مرحله چند روز تا چند ماه و گاهی بیشتر ادامه پیدا می‌کند. بعد از مرحله شوک و انکار والدین با احساس‌های دیگری به صورت غصه یا احساس گناه مواجه می‌شوند و گاهی ناخودآگاه، خود یا کودک را برای بیماری مقصر می‌دانند و مرتب خود یا فرزندشان را سرزنش می‌کنند در حالی که واقعا هیچ‌کس در بروز این بیماری مقصر نیست.

پذیرش و سازش

اولین قدم، پذیرش و سازش با مشکلی است که در صورت برخورد درست و داشتن آگاهی‌های لازم، امروزه خیلی راحت قابل‌کنترل است. واقعیت این است که کنترل دیابت و برخورداری از یک زندگی پر از نشاط و شادی باوجود این بیماری مزمن بیشتر از اینکه برعهده پزشکان و کلینیک‌ها باشد، برعهده والدین است. والدینی که احساس ترس، نگرانی، عصبانیت و افسردگی می‌کنند این احساس‌ها را ناخواسته به فرزندشان منتقل می‌کنند و فرزندانی بیش از حد نگران و وابسته پرورش می‌دهند. این والدین تمام کارهای وابسته به دیابت فرزند خود را شخصا انجام می‌دهند و باعث کاهش حس اعتماد به‌نفس، که یکی از پایه‌های زندگی مستقل است، خواهند شد. والدینی درست عمل می‌کنند که خود یا کودک را سرزنش نمی‌کنند چون این کار باعث بروز مشکل‌های عاطفی در کودک و در نهایت سرکشی وی خواهد شد.

تماس با انجمن دیابت

با مراکز و انجمن‌های فعال در عرصه دیابت در تماس باشید چون صحبت کردن با دیگر والدینی که وضعیت مشابهی دارند و استفاده از تجربیات آنها در این زمینه بسیار کمک‌کننده است.

تشویق و حمایت

فرزند خود را تحت حمایت قرار دهید و او را تشویق کنید که نگرانی‌هایش را بیان کند و سوال‌هایش را از شما بپرسد.

آگاهی و آموزش

با اصول کنترل دیابت آشنا شوید زیرا تا زمانی که فرزندتان توانایی لازم را برای کنترل بیماری (مثل تزریق انسولین) به دست نیاورده، باید به جای او این وظایف را برعهده بگیرید و کمک ‌کنید کودک هرچه زودتر استقلال پیدا کند و بتواند بدون کمک شما به تنهایی کنترل بیماری خود را دست بگیرد. تزریق انسولین را به کودک یاد دهید و به او کمک کنید این کار را به‌عنوان قسمتی از زندگی خود بپذیرد. چنین والدینی می‌توانند در فرزند خود این احساس را ایجاد ‌کنند که او می‌تواند تا حد زیادی از عهده حل مشکل‌هایش برآید و در نتیجه اعتماد به ‌نفس پیدا کند. خوشبختانه انسولین‌های قلمی جدید، به ‌راحتی توسط خود کودک قابل‌تزریق هستند و حتی یک کودک 5 ‌ساله هم می‌تواند آن را به خودش تزریق کند.

توجه به هشدارهای ضروری

کودک را از علائم بالا رفتن قندخون آگاه ‌کنید؛ علائمی مثل خواب‌آلودگی، بی‌حالی و بوی خاصی که از دهان بیرون می‌آید و می‌تواند نشانه فراموش کردن تزریق یا دوز ناکافی آن باشد. از طرفی، کودک مبتلا به دیابت ممکن است هنگام ورزش و فعالیت بدنی دچار افت قندخون شود که علائمش عرق سرد، رنگ‌پریدگی، گرسنگی شدید و افزایش ضربان قلب است. والدین باید به کودکشان بیاموزند درصورت بروز این علائم باید بلافاصله از یک ماده شیرین مثل آب‌قند استفاده کند.

پرهیز از هشدارهای غیرضروری

با بخورنخور‌های بی‌مورد، کام کودک را تلخ نکنید. کودک بالاخره کنجکاو است و می‌خواهد بچگی کند و دوست دارد گاهی در غذا خوردن با دوستانش شریک شود. والدین آگاه کودک را از مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی و جشن‌های مدرسه که در آن شیرینی و شکلات پخش می‌شود، منع نمی‌کنند، بلکه با مشورت با پزشک و به کمک اولیای مدرسه دوز انسولین را در جشن‌ها و مناسبت‌ها به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که قندخون کودک متعادل بماند. بچه‌های مبتلا به دیابت را از فعالیت و دویدن و سایر انواع ورزش منع نکنید زیرا آنها به بازی و ورزش نیاز دارند. تنها کاری که والدین آگاه باید انجام دهند، این است که با کمک پزشک دوز انسولین قبل از ورزش و فعالیت بدنی را به گونه‌ای (کمتر از میزان همیشگی) تنظیم کنند که کودک دچار افت قندخون نشود.

اطلاع به مسوولان مدرسه

دیابت فرزندتان را از اولیای مدرسه پنهان نکنید و برعکس، با اطلاع دادن به آنها سعی کنید در کنترل دیابت فرزندتان با معلمان و مسوولان مدرسه تعامل ‌کنید.

هفته نامه سلامت-547

دانستنی‌های انسولین؛ داروی کاهنده قند‌خون
تزریق کن و قند را بسوزان

دکتر آیدا روشن‌ضمیر

اگر به تازگی مشخص شده به دیابت نوع 2 مبتلا شده‌اید، پزشکتان حتما به شما درباره اهمیت رژیم غذایی و فعالیت بدنی در کنترل قندخون توضیح داده است اما علاوه بر اینها، گاهی برای کنترل قند خون، دارو هم لازم است. برای کنترل دیابت، داروهای خوراکی مختلفی وجود دارد که از آنها با عنوان کلی قرص‌های کاهنده قند خون یاد می‌شود. اما یکی از موثرترین و پرمصرف‌ترین داروهای کنترل دیابت، داروی تزریقی این بیماری یعنی انسولین است. در گذشته شاید انسولین، آخرین راهکار درمانی برای بیماران دیابتی به‌حساب می‌آمد اما امروزه مزایای استفاده از آن در درمان دیابت مشخص شده و به همین دلیل، پزشک ممکن است زودتر تزریق انسولین را به بیمارش توصیه کند. گاهی نیز پزشک صلاح می‌بیند بیمار هم داروی خوراکی دیابت و هم انسولین تزریقی را استفاده کند.

چه انسولینی بزنیم؟

انتخاب نوع انسولین به تصمیم پزشک و شرایط بیمار بستگی دارد اما معمولا پزشک تزریق انسولین را با زمان غذا خوردن بیمار هماهنگ می‌کند. انسولین باید زمانی کارش را شروع کند که غذا می‌خواهد جذب شود. بنابراین انواع سریع‌الاثر 15 دقیقه قبل از غذا و گاهی هم بلافاصله بعد از غذا تزریق می‌شود. انواع کوتاه‌‌اثر، 30 تا 60 دقیقه قبل از غذا و متوسط‌الاثر، 1 ساعت قبل از غذا تزریق می‌شود. انواع مخلوط، با توجه به نوع محلول، حدود 10 تا 30 دقیقه قبل از غذا تزریق می‌شود. اما تزریق انواع طولانی‌اثر ربطی به زمان وعده غذایی ندارد. گاهی انسولین طولانی‌اثر، با یک نوع انسولین کوتاه‌اثر همراه می‌شود که البته باز هم به نظر پزشک بستگی دارد. گاهی نیز نوع طولانی‌اثر را همراه با داروی خوراکی (قرص دیابت) همراه می‌کنند.

انسولین رگولار (R)

جزو کوتاه‌اثر‌هاست، شفاف است و بین بیماران به انسولین آبکی (کریستال) معروف است. از آنجا که 60-30 دقیقه بعد از تزریق، اثر آن شروع می‌شود، بهتر است تزریق آن، 30 دقیقه قبل از غذا باشد. اگر فرد بعد از تزریق آن غذا نخورد، دچار افت قندخون می‌شود.

انسولین NPH

جزو متوسط‌‌الاثرهاست و رنگ شیری و کدری دارد. از آنجا که سریع‌اثر نمی‌کند، لازم نیست حتما قبل از غذا تزریق شود. این انسولین برای تامین نیاز بلندمدت مناسب است. شروع اثر آن حدود 2 ساعت بعد از تزریق است و گاهی همراه قرص‌های خوراکی دیابت استفاده می‌شود. مثلا پزشک در طول روز، قرص دیابت و هنگام شب (قبل از خواب) انسولین تزریقی را توصیه می‌کند.

انسولین لیسپرو(H)

سریع‌الاثر است و برای کنترل افزایش ناگهانی قند بعد از غذا خوب عمل می‌کند. رنگ آن مانند رگولار، شفاف است. می‌توان آن را 15 دقیقه قبل از غذا یا بلافاصله بعد از غذا تزریق کرد و خطر افت قندخون با آن کمتر است. گاهی بهترین نتیجه را ترکیب لیسپرو همراه با یک انسولین متوسط‌الاثر (NPH) می‌دهد.

گلارژین

انسولین نسبتا جدیدی است که جذب آهسته دارد و سطح آن در طول 24 ساعت تقریبا ثابت می‌ماند و یک‌بار تزریق آن در روز کافی است.

انواع انسولین

انسولین انواع زیادی دارد اما همه آنها به شکل تزریقی هستند. انواع آن را براساس سرعت شروع اثر و مدت دوام طبقه‌بندی می‌کنند.

سریع‌الاثر

کوتاه‌اثر

متوسط‌الاثر

طولانی‌اثر

مخلوط

پزشک تشخیص می‌دهد کدام نوع انسولین برای بیمار مناسب است.

انتخاب نوع انسولین

انتخاب نوع انسولین برای بیمار به عوامل مختلفی بستگی دارد:

پاسخ بدن به انسولین که در افراد مختلف متفاوت است.

شیوه زندگی (مصرف الکل، نوع تغذیه، ورزش و...)

سن بیمار

اینکه بیمار چند وقت یکبار قند خونش را کنترل می‌کند.

نکته‌های انسولین

هنگام تزریق فقط از سرنگ‌های مخصوص تزریق انسولین استفاده شود.

هر سرنگ را تا 20 بار می‌توان استفاده کرد تا حدی که سر سوزن آن کند نشده باشد.

استفاده از سرنگ مشترک ممنوع است چون احتمال انتقال آلودگی وجود دارد.

شیشه‌های انسولین (ویال) در حال مصرف را می‌توان در دمای اتاق نگه‌داشت اما ویال‌های بازنشده را باید در یخچال (نه جایخی یا فریزر) گذاشت.

هر شیشه (ویال) انسولین حاوی 10 سی‌سی انسولین 100 واحدی یعنی هر شیشه 1000 واحد انسولین دارد.

از تکان دادن زیاد شیشه انسولین خودداری کنید.

به تاریخ انقضای روی شیشه انسولین دقت کنید.

قبل از مصرف، کنترل کنید داخل شیشه انسولین ذرات خارجی وجود نداشته باشد.

انسولین کریستال باید کاملا شفاف و یکدست باشد. انسولین NPH نیز بعد از یک تکان ملایم باید یکدست و شیری باشد.

انسولین را جلوی نور مستقیم خورشید، گرما و سرما قرار ندهید.

تزریق انسولین سرد دردناک‌تر است. بهتر است 20 دقیقه قبل از تزریق، آن را از یخچال خارج کنید.

تزریق انسولین زیرجلدی است، یعنی نه خیلی عمیق نه خیلی سطحی! در محل تزریق با انگشت خود چین پوستی ایجاد کنید تا مانع تزریق عضلانی آن شوید.

سوزن را داخل ویال و سرنگ را از هوا خارج کنید. آمپول را وارونه کنید و انسولین را به آرامی درون سرنگ بکشید. چند ضربه ملایم به سرنگ بزنید تا حباب نداشته باشد.

سوزن را با زاویه 90 درجه مستقیم وارد پوست کنید.

برای ترزیق، شکم بهترین محل است چون جذب در آنجا از همه جا بیشتر است. بعد از تزریق، محل را کمی مالش دهید.

بهتر است محل تزریق هر بار کمی تغییر کند و در یک نقطه ثابت نباشد (هر بار 2 سانتی‌متر با محل قبلی فاصله داشته باشد.)

گاهی به جای سرنگ و سوزن از قلم‌های انسولین برای تزریق استفاده می‌شود. استفاده از آن ساده‌تر است اما قیمت زیادی دارد.

پمپ انسولین نیز دستگاهی است که عملکردش شبیه لوزالمعده است. در این دستگاه، انسولین به میزان مورد نیاز با سوزن زیر پوست شکم به‌طور مداوم تزریق می‌شود، اما قیمت این دستگاه بسیار زیاد است.

انسولین استنشاقی به بازار آمد

آفرزا (Afrezza)، انسولین استنشاقی سریع‌الاثر است که از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا برای انسولین درمانی بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 مورد تایید قرار گرفته است. هم‌اکنون آفرزا تنها انسولین استنشاقی موجود در بازار محسوب می‌شود و محصول مشابه آنکه قبلا وارد بازار شده بود، دیگر در بازار دارویی موجود نیست. به دلیل خطر ابتلا به برونکواسپاسم حاد، آزمون اسپیرومتری قبل از شروع درمان باید انجام شود. شایع‌ترین عوارض جانبی ناشی از مصرف آفرزا عبارتند از‌ هایپوگلیسمی (افت قند خون)، سرفه، دردگلو یا تحریک گلو و سردرد.

پروژه انسولین استنشاقی از سال 1924 میلادی مورد مطالعه بوده است. اولین پودر خشک انسولین که اگزوبرا (Exubera) نام داشت، در سال 2006 میلادی مورد تایید قرار گرفت. هرچند شرکت تولید‌کننده به دلیل فروش اندک آن در سال بعد، دست به جمع‌آوری این محصول زد. اسپری اگزوبرا در مقایسه با اسپری‌های متداول و مورد استفاده برای درمان آسم، به مراتب بزرگ‌تر بود و نیاز داشت که بیمار هر 6 ماه یکبار برای آزمون اسپیرومتری به مطب پزشک مراجعه کند. به علاوه، هزینه اگزوبرا در مقایسه با انسولین زیرجلدی موجود در بازار به مراتب بیشتر بود. در سال 2014 میلادی، آفرزا که انسولین استنشاقی است، تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا را اخذ کرد و هم‌اکنون تنها انسولین استنشاقی موجود در بازار محسوب می‌شود.

آفرزا، یک انسولین سریع‌الاثر است که برای کنترل بهتر قندخون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 1و 2 تجویز می‌شود. این دارو برای تجویز در گروه کودکان تاییدیه ندارد. آفرزا انسولین رگولار انسانی است؛ زمانی که توسط بافت ریه جذب شده و عمل کند، مشابه سایر اشکال انسولین رگولار انسانی است. آفرزا از تکنولوژی منحصر به فرد انتقال دارو با نام تکنوسفر بهره می‌برد که امکان انتقال انسولین از طریق ریه‌ها را میسر می‌سازد. این سیستم انتقال دارو، با تشکیل کریستال‌های فوماریل دی کتوپیپرازین انجام می‌شود. این مولکول‌ها ابعاد 2 تا 3 میکرومتری دارند. به دنبال استنشاق، انسولین تکنوسفر به سرعت وارد بافت ریه می‌شود. در pH فیزیولوژیک، انسولین از خلال اپیتلیوم ریوی وارد جریان خون می‌شود. انسولین تکنوسفر طی 15 دقیقه به حداکثر غلظت خود رسیده و در مقایسه با انسولین زیرجلدی سریع‌تر از بدن حذف می‌شود.

انسولین خوراکی در راه است

تزریق، به‌طور کلی، کاری سخت، ترسناک، دردناک و وقت‌گیر است، به‌خصوص برای افراد مسن و کودکان مبتلا به دیابت. طی ده‌ها سالی که از ساخته شدن انسولین گذشته، کارخانه‌های زیادی سعی کرده‌اند انسولین خوراکی بسازند اما هنوز این کار انجام نشده چون انسولین، مولکول پروتئینی خاصی است که به‌وسیله آنزیم‌های معده از بین می‌رود و حتی اگر بتوان کاری کرد در معده از بین نرود، این مولکول به دلیل اندازه بزرگی که دارد، نمی‌تواند از دیواره روده بگذرد و وارد خون شود.

یک کارخانه‌ داروسازی، طراحی خاصی برای مولکول انسولین انجام داده؛ یک لایه محافظ ضداسید اطراف انسولین ساخته که آن را در برابر آنزیم‌های معده محافظت می‌کند. یک کارخانه‌ داروسازی در هند نیز موفق به ساخت انسولین خوراکی در سال 2012 شد.

این انسولین در کنترل قندخون حیوانات آزمایشگاهی موفق بود اما هزینه ساخت این دارو بسیار زیاد بود و در نتیجه تولید تجاری آن به صرفه نبود.

این محققان به تازگی شیوه ارزان‌تری برای ساخت انسولین خوراکی یافته‌اند؛ قراردادن انسولین در کیسه‌های کوچکی از چربی و اتصال آن به اسید فولیک برای بهبود ورود دارو به خون. این چربی‌ها ارزان‌قیمت هستند و انسولین را در برابر آنزیم‌های معده حفظ می‌کنند درنتیجه انسولین وارد روده کوچک می‌شود.

در روده کوچک هم اسید فولیک به انتقال آن به خون کمک می‌کند. این روش در موش‌ها اثرگذاری مناسبی داشته و قندخون را به اندازه انسولین تزریقی کاهش داده اما هنوز مرحله آزمایش روی داوطلبان انسانی باقی‌مانده است.

محققان بسیاری در سراسر دنیا در حال تلاش برای ساخت انسولین خوراکی هستند. در ایران نیز محققان دانشگاه صنعتی اصفهان در طرحی پژوهشی در حال یافتن راهی هستند. آنها انسولین را با پلیمرهای‌زیستی پوشش دادند که در معده از بین نرود.

این دارو روی موش‌های آزمایشگاهی آثار خوبی داشته اما هنوز به مرحله بعدی نرسیده است.

هفته نامه سلامت-547

20 نکته درباره فعالیت بدنی در دیابت

ورزش کن و قند را بسوزان

یکی از اجزای اصلی پازل کنترل قند خون، داشتن برنامه ورزشی منظم است. در افراد پیش‌دیابتی، فعالیت بدنی همراه با رژیم غذایی راه اصلی پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2 است.

3 مرحله درست انجام فعالیت بدنی عبارتند از: گرم کردن، ورزش و سرد کردن. به‌طور طبیعی هر فعالیت بدنی باید با گرم کردن آغاز شود. حین گرم کردن، دمای عضلات و در نتیجه نیرو و شتاب بدن افزایش می‌یابد و همچنین خون و اکسیژن بیشتری در دسترس عضلات قرار می‌گیرد. گرم کردن، عضلات را برای منقبض شدن آماده و در نتیجه از آسیب‌دیدگی هنگام ورزش جلوگیری می‌کند. زمان گرم کردن برای یک ورزشکار مبتدی، حداقل 10 دقیقه است و باید شامل فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، بالا و پایین پریدن‌های آرام و حرکات چرخشی باشد.

در شروع ورزش به ترتیب نوع، شدت، مدت زمان و تعداد دفعات انجام فعالیت بدنی اهمیت دارد. برای افراد دیابتی نوع 2 انجام فعالیت‌های بدنی هوازی با شدت متوسط به مدت 150 دقیقه در هفته، توصیه می‌شود.

ادامه مطلب...

23 آبان، روز جهانی دیابت

دکتر اسدا... رجب

رئیس انجمن دیابت ایران

23 آبان روز جهانی دیابت است؛ بیماری‌ای که آمار ابتلا به آن در ایران رو به افزایش است. بررسی‌های انجام‌شده در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم نشان داده که 14 درصد از جمعیت بالای 20 سال ایران به دیابت مبتلا هستند. بیش از 19 درصد افراد نیز در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. بنابراین می‌توان گفت حدود 30 درصد از جمعیت کلانشهرهای ایران مبتلا به دیابت یا در معرض خطر آن هستند.

سن شیوع دیابت در ایران و جهان نیز کاهش‌یافته و دلیلش تغییر شیوه زندگی، تغذیه نامناسب، کاهش فعالیت بدنی و استرس‌های مداوم است. در این میان، ضرورت فرهنگسازی در برخی عرصه‌ها به وضوح حس می‌شود. برای مثال، بیشتر افراد در جشن‌ها فقط عادت به مصرف کیک و شیرینی دارند، در حالی که باید بدانند شادی جنبه‌های دیگری هم دارد. از سوی دیگر، صرفا اعتقاد به اینکه پیشگیری بهتر از درمان است، کفایت نمی‌کند.

ما زمانی می‌توانیم بگوییم در راه پیشگیری قدم برداشته‌ایم که شیوع دیابت را کاهش داده باشیم. پیشروی در این راه عزم‌ جدی می‌خواهد و همه باید با همکاری در این مسیر گام بردارند.

خوشبختانه طی 2 سال گذشته بیمه‌ها هزینه بسیاری از داروهای دیابت را پوشش داده‌اند و امروزه همه افراد جامعه می‌توانند تحت بیمه سلامت ایرانیان قرار بگیرند و از مزایای خدمات درمانی آن بهره‌مند شوند. تقریبا تمام هزینه‌ها با این بیمه رایگان تمام می‌شوند و ما از این موضوع بسیار خوشحال هستیم اما هزینه ابزارهای اندازه‌گیری قندخون مثل نوارهای تست‌قند و همچنین ابزارهای تزریق انسولین هنوز تحت پوشش بیمه‌های بزرگ قرار نگرفته‌ است. این در حالی است که هر نوار تست قندخون حدود هزار تومان هزینه دارد و یک فرد مبتلا به دیابت نوع1 باید روزانه حداقل 4 بار قند خود را اندازه بگیرد، بنابراین ماهانه به حداقل 120 عدد نوار تست قند نیاز پیدا می‌کند.

امیدوارم سایر بیمه‌ها نیز این هزینه‌ها را تحت پوشش خود قرار دهند و این مساله به پیشگیری از بروز عوارض دیابت و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.

هفته نامه سلامت-547