بیماری‌های مفصلی در هر سنی سراغمان می‌آیند ولی بعضی از آنها بیشتر تمایل دارند در مفاصل سالمندان جا خوش کنند و مشکلاتی برایشان ایجاد کنند. در «سالمندان» این هفته به چند بیماری مفصلی شایع اشاره می‌کنیم و شما را با راه‌های مقابله با آنها آشنا خواهیم کرد. شکایت عمده‌ای که از سالمندان شنیده میشود، دردهای مفصلی یا همان آرتروز و ساییدگی مفاصل است. در این بیماری غضروف کم‌کم ساییده میشود و فاصله مفصلی کمتر و درد آغاز خواهدشد. شایع‌ترین ناحیه‌ای که علامت‌دار میشود، زانوهاست. امروزه کمتر فرد مسنی را مشاهده می‌کنیم که از درد زانو شکایت نکند. زانوها در سن بالا به دلیل ساییدگی مکرر بخشی از مفصل به‌تدریج تغییر شکل پیدا می‌کنند و به حالت پرانتزی درمی‌آیند. در نتیجه راه رفتن و نشست و برخاست بیمار دشوار میشود و گاهی هم صدایی مانند تق‌تق از زانوها شنیده خواهدشد. بعضی بیماران نیز دچار آرتروز انگشتان دست می‌شوند. البته آرتروز انگشتان درد زیادی ندارد و بیماران نیز شکایت چندانی نمی‌کنند. در بیماری آرتروز اغلب با سفتی مفاصل هنگام صبح و بیدار شدن از خواب مواجه هستیم. در آرتروز انگشتان نیز بیمار دچار سفتی در انگشتان دست است و به مرور بند انگشتان دچار تورم و کجی میشود. آرتروز در ناحیه ستون فقرات و گردن نیز وجود دارد. این افراد نیز نمی‌توانند خوب حرکت کنند و معمولا درد کمر و گردن دارند که با فشار آوردن روی مهره‌ها تشدید میشود. ادامه مطلب...
پرسش: ملون‌های موجود در بازار چه خواصی دارند؟ مصرف این میوه به چه افرادی توصیه نمی‌شود؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیأتعلمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
مطالعات نشان می‌دهند ملون و هم‌خانواده‌های آن به علت دارا بودن یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی به نام زاکسانتین به پیشگیری از تخریب لکه زرد در چشم کمک می‌کند.
این بیماری از مهم‌ترین بیماری‌های چشم در دوره سالمندی است. دوم اینکه ملون سرشار از ویتامین C و بتاکاروتن است و خطر بروز آسم در افرادی که مقدار کافی بتاکاروتن و ویتامین C دریافت می‌کنند، کمتر است.
همچنین فیبر، پتاسیم و کولین موجود در ملون و گرمک به کاهش فشارخون کمک می‌کنند. دریافت پتاسیم کافی همچنین با کاهش خطر سکته، تشکیل سنگ‌های کلیوی و حفظ تراکم استخوان‌ها همراه است.
لازم به ذکر است دریافت بتاکاروتن که در مواد غذایی مانند ملون یافت میشود به کاهش خطر سرطان کولون و پروستات نیز کمک می‌کند. همچنین ملون به‌عنوان یک ملین شناخته میشود. با این حال، بهتر است مصرف ملون در افراد مبتلا به نارسایی کلیوی به علت پتاسیم بالای آن محدود شود. همچنین افراد مبتلا به دیابت نباید در مصرف این میوه زیاده‌روی کنند.
آیا مصرف سماق اوره خون را پایین میآورد؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیأتعلمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی:
برخی مطالعات نشان می‌دهند سماق می‌تواند تبدیل گزانتین به اسیداوریک را در بدن مهار کند. گزانتین یکی از ترکیبات واسطه‌ای است که در مسیر تبدیل پورینها به اسید اوریک ایجاد میشود، بنابراین مصرف سماق ممکن است به کاهش اسید اوریک کمک کند.
بهترین زمان استفاده از گل گاوزبان چه وقتی است؟ بهتر است چه موادی به آن اضافه شود؟ آیا باید آن را دم کرد یا باید جوشاند؟
پاسخ دکتر محمدحسین صالحی‌سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
گل‌گاوزبان یک دمنوش آرامبخش است بنابراین بهترین زمان برای مصرف آن در ساعات پایانی شب و قبل از خواب است. برای اینکه قدرت اثر دارویی گل‌گاوزبان افزایش پیدا کند به آن لیموعمانی اضافه می‌کنند. اضافه کردن لیموعمانی که واریته‌ای از لیمو است، رنگ دمنوش گل‌گاوزبان را قرمز و خوش‌رنگ و آن را خوش‌طعم‌تر می‌کند. از قدیم در ایران گل‌گاوزبان را با لیموعمانی مصرف می‌کرده‌اند. ضمن اینکه لیموعمانی هم به تنهایی آثار ضداسترس و آرامبخشی دارد.
در نتیجه ترکیب این 2 با هم اثرشان را تقویت می‌کند. البته دانه‌های سیاهرنگی داخل لیموعمانی وجود دارد که به شدت تلخ هستند. این دانه‌ها حتما باید بعد از شکستن لیموعمانی از داخل آن خارج شوند تا دمنوش گل‌گاوزبان را تلخ نکنند. با توجه به اینکه طبع گل‌گاوزبان و لیموعمانی هر 2 سرد است، معمولا مقداری نبات هم به‌عنوان مصلح به آنها اضافه می‌کنند تا طبیعت دمنوش خنثی شود. نکته دیگر اینکه، رنگ دمنوش گل‌گاوزبان مربوط به ترکیبات آنتوسیانین آن است.
آنتوسیانین‌ها با حرارت زیاد می‌شکنند و بی‌رنگ و بی‌خاصیت می‌شوند، بنابراین به هیچ‌وجه نباید گل‌گاوزبان را روی حرارت مستقیم قرار داد تا به مرحله جوش برسد بلکه باید آب جوش را روی گل‌گاوزبان ریخت و سپس قوری را در حرارت غیرمستقیم روی کتری یا سماور با شعله کم دم کرد. زمان دم کشیدن معمولا 20 دقیقه است.
بهترین نوشیدنی برای وعدههای افطار و سحر چیست تا بتواند از عطش طی روز جلوگیری کند؟
پاسخ دکتر محمدحسین صالحی‌سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
بعضی از دانه‌های گیاهی از جمله خاکشیر و تخم شربتی و تهیه شربت از آنها بهترین نوشیدنی وعدههای افطار و سحر برای رفع عطش و پیشگیری از کم‌آب شدن بدن است. این دانه‌ها دارای لایه‌ای متشکل از قندهای سنگین و مخصوص به نام موسیلاژ هستند که البته دیده نمی‌شوند. وقتی این دانه‌ها در آب قرار می‌گیرند، لایه موسیلاژ چند برابر وزن دانه، آب در خود جذب می‌کند و بسیار حجیم میشود. در نتیجه اگر این دانه‌ها را چند ساعتی در آب بریزید و بعد آنها را استفاده کنید به‌عنوان انبار آب در بدن عمل خواهند کرد. این دانه‌ها از قدیم در طب سنتی ما بسیار مورد توجه بوده‌اند و نه‌تنها در ماه رمضان که در فصول گرم سال یا در شرایطی که تعریق بدن بالا می‌رود، بسیار مفید هستند.
برای تهیه شربت می‌توانید حدود 15-10 گرم معادل یک قاشق غذاخوری کاملا پر از تخم‌شربتی یا خاکشیر را داخل پارچ آب بریزید و اجازه بدهید چند ساعتی خیس بخورند. برای خوش‌خوراک شدن یا شیرین شدن آب می‌توانید 2 قاشق غذاخوری شکر هم به آن اضافه کنید. پس از مدتی دانه‌ها به‌تدریج آب را به خود جذب می‌کنند و متورم می‌شوند و لایه موسیلاژ آنها به راحتی با چشم دیده میشود. وقتی دانه‌های حجیم‌شده با آب خورده می‌شوند مقدار زیادی آب را با خود وارد بدن می‌کنند. در نتیجه وقتی آب بدن کم میشود سراغ آنها می‌رود و از آب انباشته‌شده در آنها استفاده می‌کند زیرا این دانه‌ها تا 24 ساعت در بدن باقی می‌مانند و می‌توانند برای پیشگیری از کم‌آب شدن بدن مفید باشند.
می‌گویند ترکیبات پلی‌فنولیک موجود در انگور قرمز باعث کاهش فشارخون میشود. آیا مصرف مرتب این میوه و آب آن را به افراد فشارخونی توصیه می‌کنید؟
پاسخ دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
پلی‌فنول‌ها ترکیبات خوب و مفیدی برای بدن هستند اما ما در درجه اول انرژی مواد غذایی مختلف که بعد از مصرف آنها به بدن می‌رسد را در نظر می‌گیریم. اگر قرار باشد فردی مرتب آب انگور یا میوه انگور بخورد، به امید اینکه پلی‌‌فنول به بدنش برسد و بعد انرژی دریافتی آنها را در رژیم غذایی خود لحاظ نکند، پس از مدتی دچار اضافه وزن و چاقی خواهد شد. همین مساله می‌تواند میزان خطر ابتلا به فشارخون و بیماری‌های قلبی را بالا ببرد، مگر اینکه انرژی حاصل از مصرف آب انگور یا انگور را جایگزین ماده دیگری در رژیم غذاییتان بکنید تا انرژی دریافتی روزتان بیشتر از انرژی مورد نیازتان نشود.
خیلی‌ها لیموترش را با پوست خرد می‌کنند. آیا برای نگهداری این لیموها از واکس استفاده می‌کنند؟ در صورت استفاده، خوردن پوست لیمو چه مضراتی دارد؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیأتعلمی دانشگاه تربیت مدرس:
به لیموهای ریزی که بیشتر در کشور خودمان کشت می‌شوند معمولا واکس نمی‌زنند. این میوه‌ها پس از رسیدن، سریع چیده و وارد بازار عرضه می‌شوند و خیلی سریع هم به فروش می‌رسند و خوردن پوست نازک آنها منعی ندارد، اما برای لیموهای درشت‌تر معمولا موادی استفاده میشود که رنگ و لعاب میوه را حفظ کند و آنها را زیباتر نشان دهد. لیموهای درشت پوست ضخیمی دارند و برای مصرف مناسب نیستند زیرا باعث نفخ و گاهی دل‌درد در مصرف‌کننده خواهند شد.
پرسش: در این فصل گلابی جنگلی به بازار میآید. این میوه چه خواصی دارد؟ آیا مصرف آن برای افراد دچار یبوست توصیه میشود؟
پاسخ دکتر عباس یداللهی، متخصص بیوتکنولوژی و اصلاح درختان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس:
گلابی جنگلی یا خوج تا حد زیادی خواص و فواید گلابی معمولی را دارد. ضمن اینکه گلابی‌های جنگلی سمپاشی نمی‌شوند و میوه آنها تقریبا ارگانیک است. گلابی جنگلی نیز مانند گلابی معمولی یک میوه ملین است و برای افرادی که یبوست دارند بسیار مناسب است.
من بسکتبالیست هستم و خیلی زیاد ورزش می‌کنم. یک روز در میان 10 کیلومتر می‌دوم و به جز آن بسیار اهل ورزش هستم اما مشکلم این است که همیشه احساس خواب‌آلودگی و خستگی می‌کنم و بدنم خیلی کوفته است. این مساله بسیار من‌را عصبی کرده است. لطفا راهنمایی کنید. چه باید بکنم؟
پاسخ دکتر احمد باقری‌مقدم، متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیأتعلمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
اشاره نکرده‌اید که روزی چند ساعت ورزش می‌کنید و منظورتان از ورزش زیاد، چقدر است. شایع‌ترین علت علائم و نشانه‌هایی که به آن اشاره می‌کنید به «نشانگان بیش‌تمرینی» مربوط میشود. برخی افراد مانند شما بعد از ورزش سخت و طولانی به بدنشان استراحت کافی نمی‌دهند و به اصطلاح ریکاوری کافی ندارند.
در واقع شدت تمرینات ورزشی آنها بیشتر از حد طبیعی است، بنابراین تعادل انرژی و هورمونی در بدنشان به هم می‌ریزد. در نتیجه هر چه تلاش بیشتری انجام می‌دهند توان ورزشی و عملکردی‌شان بیشتر افت می‌کند. افرادی که به این نشانگان مبتلا می‌شوند ممکن است علائمی مانند اختلال اشتها، افزایش ضربان قلب در حالت استراحت، اختلال خواب، تورم مچ پا، علائم اضطرابی و افسردگی و... را نیز تجربه کنند.
توصیه میشود در برنامه تمرینی‌تان بازنگری داشته باشید و یک دوره ریکاوری اولیه مناسب را بگذرانید و سپس برنامه‌های تمرینی‌تان را با رعایت سقف مجاز تمرینات که بهتر است مربی یا متخصص پزشکی ورزشی برایتان تعیین کند، همراه با دوره‌های لازم ریکاوری شروع کنید.
ضمن اینکه باید یک بازنگری هم در رژیم غذاییتان داشته باشید. اگر با انجام این کارها علائم بهبود پیدا نکرد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تحت درمان دارویی قرار بگیرید. بد نیست بدانید ریکاوری شامل استراحت، ماساژ، آرام‌سازی و تغذیه مناسب است. فردی که در روز 5-4 ساعت تمرین می‌کند، باید حتما برای انجام تمرینات مجدد ریکاوری شود تا توان از دست رفته‌اش بازگردد. اگر اجازه این کار را به بدن ندهید و تمرینات بعدی را شروع کنید، بدن وارد چرخه معیوبی میشود که در نهایت با افت عملکرد ورزشی و اختلالات متعدد مواجه خواهد شد. به عنوان مثال باید بعد از هر بار تمرین برای تامین انرژی دوباره یک غذای مناسب حاوی کربوهیدرات و پروتئین بخورید.
ضمن اینکه ممکن است با توجه به علائم و نشانه‌هایی که در حال حاضر دارید، لازم باشد از برخی مکمل‌ها هم استفاده کنید بنابراین بهتر است با متخصص تغذیه نیز مشورت کنید. نکته دیگر اینکه باید آب فراوانی بنوشید زیرا حین ورزش بدنتان آب و املاح زیادی از دست داده و این مساله می‌تواند باعث بی‌حالی و ضعف‌تان شود. مصرف آب به‌خصوص در تابستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فاصله بین تمرینات ورزشی را هم رعایت کنید تا بدنتان فرصت ترمیم داشته باشد. ضمنا به اندازه کافی و به‌موقع بخوابید. این کار باعث ترشح هورمون‌های رشد میشود و به ترمیم و رشد عضلاتتان کمک می‌کند.
پرسش: بیشتر اوقات از ته حلقم بوی بدی بیرون میآید. با استفاده از خوشبوکننده و دهانشویه این حالت را از بین می‌برم اما اثرش موقتی است. فکر می‌کردم به دندان‌هایم مربوط باشد اما با مراجعه به دندان‌پزشک و بررسی‌ها مشخص شد که تمام دندان‌هایم سالم هستند. راه‌حل چیست و اینکه اصلا باید به چه متخصصی مراجعه کنم؟
پاسخ دکتر بابک ساعدی، متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:
عوامل متعددی برای بوی بد دهان وجود دارد و اینکه شما ابتدا به دندان‌پزشک مراجعه کرده‌اید، کار بسیار درستی بوده چون اولین اقدام برای بررسی بوی بد دهان مراجعه به دندان‌پزشک، به‌خصوص متخصص لثه، است. پوسیدگی دندان به‌ندرت باعث ایجاد بوی بد دهان میشود و عفونت‌های مزمن لثه بیشتر می‌توانند این مشکل را ایجاد کنند. منشاء دیگر ایجاد بوی بد دهان، لوزه‌ها هستند. بزرگی و وجود خلل و فرج در لوزه‌ها باعث میشود باقیمانده غذا وارد حفره‌های لوزه شوند، در آنجا گیر کنند و عفونت کنند. بیشتر اوقات، افراد خودشان می‌توانند دانه‌های سفیدرنگی را در انتهای حلق و روی لوزه‌شان ببینند. در این موارد ابتدا درمان دارویی انجام میشود و در صورتی که مشکل حل نشود، برداشتن لوزه‌ها توصیه میشود. علت دیگر ایجاد بوی بد دهان مشکلات پرزهای زبان به‌خصوص قاعده زبان است. به همین دلیل هم گفته میشود وقتی مسواک می‌زنید، مسواک را آرام روی سطح زبانتان هم بکشید تا آلودگی‌های روی آن تمیز شود. سینوس‌ها هم در صورتی که به شکل مزمن دچار عفونت شوند و ترشحاتشان را پشت حلق بریزند، می‌توانند باعث ایجاد بوی بد دهان شوند. علاوه بر آنچه ذکر شد علل نادری هم در حوزه گوش و حلق و بینی وجود دارند که باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شوند و متخصص هنگام معاینه این علل را بررسی خواهد کرد.
