هشدار کارشناسان درباره تولید انبوه محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی
در سال‌های اخیر با پیشرفت علم و تکنولوژی، موضوع موجودات و محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) مطرح شده است. در حوزه کشاورزی نیز متخصصان با دستکاری ژنتیکی بذرهای گیاهی به دنبال تولید گیاهانی مقاوم به آفات و تغییرات آب و هوایی با راندمان بالا هستند. هر چند ممکن است کلیت موضوع مفید به نظر برسد، اما در کنار آن نباید نسبت به خطرات احتمالی ناشی از دستکاری‌های ژنتیکی گیاهان غفلت کرد.
تاکنون بسیاری از کشورهای دنیا از جمله تعداد قابل‌توجهی از کشورهای اروپایی و کشورهای پیشرفته جهان از قبیل سوئیس، آلمان، اتریش، ژاپن، فرانسه، ایتالیا، روسیه، نیوزلند، هلند، لهستان، اسلوونی، کرواسی، مجارستان، صربستان، لوکزامبورگ، یونان و ایرلند شمالی به‌دلیل خطرات بالقوه و احتمالی محصولات کشاورزی تراریخته، تولید آنها را ممنوع کرده و قوانین بسیار سختگیرانه‌ای را در خصوص واردات و مصرف آنها تا زمان آشکارشدن کامل نتایج تحقیقات جامع علمی وضع کرده‌اند.
در اتحادیه اروپا ضمن ممنوعیت کامل کشت این محصولات، ورود محصولات بالای 1درصد تراریختگی کاملا ممنوع بوده و کمتر از این مقدار هم نیازمند برچسب‌گذاری است. در این بین برخی از کشورها از جمله آمریکا به دلایل نامشخصی نسبت به تولید انبوه برخی از محصولات کشاورزی تراریخته اقدام کرده که البته می‌تواند ناشی از اهداف استعماری آنها نیز باشد به‌خصوص که کاشت محصولات تراریخته در سایر کشورها (برزیل، آرژانتین، هندوستان و...) تحت لیسانس شرکت‌های آمریکایی است و این کشورها تنها نقش کارنده محصولات تراریخته را دارند و نقشی در فناوری آن ندارند.
در کشور ما نیز در ماه‌های اخیر، موضوع تولید محصولات تراریخته و طرح در برنامه ششم توسعه به شدت در رسانه‌ها و بین حامیان و منتقدان تولید این محصولات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است ولی به‌دلیل درجه بالای اهمیت موضوع و تاثیر مستقیم محصولات کشاورزی بر سلامت مردم و محیط‌زیست انتظار می‌رود تا پیش از اقدام به تولید انبوه محصولات تراریخته در کشور با برنامه‌ریزی مناسب و هدفمند نسبت به بررسی جامع اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت این محصولات به‌خصوص در دوره‌های بین نسلی اقدام و نتایج آن به صورت مستند در مراجع علمی معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر شود.
جامعه امروز ما به یک جامعه مصرف‌گرا تبدیل شده و مردم مانند گذشته برای داشتن رفاه بیشتر رنج زیادی را متحمل نمی‌شوند و همه چیز به راحتی در دسترس همگان است. در این بین، خواسته‌های کودکان امروز مانند کودکان دیروز نیست، بلکه آنها خواسته‌هایی از والدین خود دارند که شاید باورش هم سخت باشد. آیا واقعا در دسترس بودن همه چیز برای کودکان مفید است یا نه؟ با دکتر محمد مهدی لبیبی، جامعه‌شناس، درباره اینکه چگونه به کودکانمان بیاموزیم قدر داشته‌هایشان را بدانند، گفت‌وگو کرده‌ایم.
1) اگر والدین وقتی برای گفت‌وگو و صحبت نداشته باشند، چطور می‌توان انتظار داشت، فرزندان خود را تربیت کنند و ارزش‌ها و اعتقادات خود و اصول زندگی را به فرزندانشان بیاموزند؟ لازم نیست برای فرزندان سخنرانی کرد بلکه کافی است در مورد اتفاقاتی که می‌افتد یا موقعیت‌هایی که در زندگی ایجاد می‌شود با آنها صحبت کنید. این صحبت می‌تواند در اوقات خانوادگی باشد مانند قبل یا بعد از شام، بعد از تماشای یک فیلم و صحبت در مورد آن، زمان رفت و آمدهای معمول و... مهم است موضوعاتی را انتخاب کنید که برای فرزندان هم جالب و جذاب باشد و به آنها نیز فرصت حرف زدن بدهید. شنیدن دیدگاه‌ها و نظرات فرزندان به شما کمک می‌کند با ذهنیت آنها و دیدگاه‌هایشان بیشتر آشنا شوید و بدانید چگونه به موضوعات می‌نگرند.
2) رابطه‌ای که 2 طرف کارهای مشترکی انجام می‌دهند، برای هر 2 طرف جذاب است و به افزایش صمیمیت بین والدین و فرزندان بسیار کمک می‌کند. فعالیت مشترک می‌تواند درون منزل انجام شود؛ مانند تماشای فیلمی که هم برای والدین و هم فرزندان جالب است، تماشای مسابقه فوتبال، انجام بازی مشخصی مانند منچ یا ماروپله (برای کودکان)، ماشین بازی، عروسک بازی یا انجام یک سرگرمی با همدیگر یا فعالیتی باشد که بیرون از منزل انجام می‌شود مانند فوتبال بازی کردن، انجام خریدهای معمول خانه، رفتن به پارک یا موزه، کوهپیمایی یا پیاده‌روی با همدیگر و...
3) نکته آخر اینکه گاهی والدین، بنا به درخواست فرزندان، برای آنها وقت می‌گذارند و کاری را با هم انجام می‌دهند ولی مرتب از اینکه وقتشان را صرف چنین کارهایی کرده‌اند، ابراز ناراحتی می‌کنند. گاهی اوقات، مکرر به ساعت خود نگاه می‌کنند که آن کار چه زمانی تمام می‌شود، یا مرتب با تلفن همراه خود صحبت یا با نرم‌افزارهای روی تلفن همراه خود بازی می‌کنند، در حالی که وانمود می‌کنند به مثلا فیلمی که پخش می‌شود هم توجه دارند. مهم است والدین نشان بدهند از انجام فعالیت مشترک یا گفت‌وگو با فرزندانشان لذت می‌برند و از وقتی که می‌گذارند، راضی هستند. فرزندان باید بدانند والدین به این اوقات مشترک به چشم اوقات تلف‌شده نمی‌نگرند. به یاد داشته باشید، فرزندان بسیار خوب موضوعات را می‌فهمند و درک می‌کنند. مهم نیست وانمود کنید یا نکنید زیرا آنها به خوبی متوجه عمل شما می‌شوند. پرداختن به فعالیت مشترک با فرزندان، با ترشرویی، عصبانیت، اوقات‌تلخی، ایرادگیری، تمسخر، مسلما به رشد آنها کمک نخواهد کرد.
فرزندان نیاز دارند با والدین خود در ارتباط باشند. ارتباط با فرزندان راهی است که والدین نه‌تنها می‌توانند ارزش‌ها و اعتقادات خود را به فرزندانشان منتقل کنند، بلکه احساس امنیت و ایمنی در آنها ایجاد خواهند کرد. نیاز به امنیت و ایمنی دومین نیاز اساسی انسان‌ها بعد از نیازهای فیزیولوژیک (مانند نیاز به غذا، هوا و مراقبت‌های بهداشتی) است. علاوه بر این، چنین ارتباطی نیاز فرزندان به عشق، احترام و توجه را نیز تامین می‌کند. به همین دلیل است که ارتباط با والدین نقش بسیار مهم و اساسی در رشد سلامت روان فرزندان دارد.
از بین رفتن رویه دندان به‌خصوص اگر دندانهای جلویی هم باشد، نمای بدی در زیبایی فرد ایجاد می‌کند. برای جایگزین کردن دندانهای از دست رفته بیمارانی که ریشه هنوز داخل لثه باقیمانده، 2 روش وجود دارد؛ روش اول ارتودنسی است.
قبل از این کار حتما باید ریشه دندان عصب‌کشی شود. اگر ریشه زیر لثه باشد، 2 کار انجام می‌شود؛ در صورتی که ارتفاع لثه کم باشد باید با جراحی، لثه را کمی بالاتر برد تا ریشه کمی مشخص شود و بتوان روکش را روی آن تعبیه کرد، ولی اگر لثه ارتفاع مناسبی داشته باشد به‌تدریج و با روشی خاص ریشه را خارج می‌کنند.
وقتی ریشه دندان پایین‌تر می‌آید به راحتی می‌توان روکش را روی ریشه قرار داد. روکش روی قسمتی از ریشه باقیمانده سوار می‌شود. طول مدت درمان 4-3 ماه است. اگر دندان شکسته‌شده، دندانهای جلویی بیمار باشد، از نظر زیبایی زمان خندیدن یا صحبت کردن برای او مشکل ایجاد می‌کند. به همین دلیل از روکش‌های موقت استفاده می‌کنند تا فضای خالی ناحیه را پرکند.
روش دوم، استفاده از ایمپلنت است ولی برای گذاشتن ایمپلنت ریشه دندان باید خارج شود. روش ایمپلنت نسبت به روکش‌گذاری سریع‌تر است. برای هر بیمار با توجه به شرایط دندان تصمیم گرفته می‌شود. اگر ریشه مناسب باشد، بهتر است از روکش استفاده شود ولی اگر ریشه مناسب نباشد، کشیدن ریشه و ایمپلنت روش بهتری است. هزینه ارتودنسی و عصب‌کشی کمی گران‌تر از ایمپلنت است.
دکتر سید مهدی هاشمی
متخصص ارتودنسی
بعضی از بیماران هنگام مراجعه به دندان‌پزشک از این شکایت دارند که دندان‌هایشان با کوچک‌ترین فشار هنگام جویدن غذای سفت تکه‌تکه و خرد می‌شوند. نمونه‌اش یکی از خوانندگان «سلامت» هستند که به گفته خودشان، بدون اینکه از قبل مشکلی داشته باشند، 9 دندان جلویی را در سن 35 سالگی و در مدت زمان کمی، از دست دادهاند.
آرش می‌گوید: «چند بار موقع غذا خوردن صدای ناگهانی شکستگی دندانم به گوش رسید. وقتی در آینه نگاه کردم، با دندان خردشده مواجه شدم. به دندان‌پزشک مراجعه کردم و او گفت احتمالا از قبل دندان دچار پوسیدگی بوده و شما متوجه نشده‌اید. در صورتی که از همان دوران کودکی بهداشت دهان و دندانم را رعایت می‌کردم و دندان پوسیده نداشتم. یکی از پسرعموهایم هم مشکلی مشابه من دارد.» آرش می‌خواهد بداند چرا دندان‌هایش پوک هستند و علت خرد شدن ناگهانی آنها چیست؟ آیا احتمال اینکه دندانهای دیگر هم به‌طور ناگهانی خرد شوند، وجود دارد.
به همین بهانه پای صحبت‌های دکتر پویا اصلانی، متخصص پروتزهای دندانی و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی قم نشسته‌ایم.
شرکت‌های تولیدکننده دهانشویه در تبلیغات خود ادعا می‌کنند دهانشویه‌های تولید آنها می‌تواند هالیتوزیس (بوی بد دهان) را درمان کند. منشاء دهانی شایع‌ترین علت بوی بد دهان است اما بوی بد دهان همیشه علت دهانی ندارد و گاهی به خارج از دهان مربوط است. مثلا سینوزیت، التهاب لوزه‌ها، مشکلات گوارشی و مشکلات ریوی یا برخی بیماری‌ها مانند دیابت، بیماری‌های متابولیک، مشکلات کبدی یا کلیوی، سرطان و... هم می‌توانند عامل بوی بد دهان باشند.
سیگار و دخانیات هم از دیگر عوامل ایجاد‌کننده بوی بد دهان هستند.حقیقت این است که برعکس آنچه باور عمومی است، بیشتر دهانشویه‌ها نه‌تنها به درمان بوی بد دهان کمکی نمی‌کنند بلکه بیشتر حتی باعث بوی بد دهان هم می‌شوند! بیشتر دهانشویه‌ها حاوی الکل بالایی هستند.
الکل مخاط دهان را خشک می‌کند. وقتی بزاق دهان خشک شود و ترشح بزاق کاهش پیدا کند، فلور میکروبی باکتری‌های دهان به هم می‌ریزد و باکتری‌هایی که ممکن است بوی بد دهان را تولید کنند، می‌توانند غالب شوند. بزاق عامل بسیار مهمی در کاهش و رفع بوی بد دهان است.
حتی دهانشویه‌های بدون الکل هم با تغییر فلور میکروبی دهان می‌توانند عامل بوی بد دهان باشند. دهانشویه‌ها جایگزین نخ دندان نیستند. مسواک و نخ دندان، اصول پایه بهداشت دهانی هستند و جایگزینی ندارند.مسواک زدن پشت زبان در ناحیه خلفی، به‌خصوص با مسواک‌های مخصوص، کمک زیادی به رفع بوی بد دهان با منشاء داخل دهان می‌کند.
دکتر علی مرسلی
متخصص درمان ریشه دندان
در جنگ جهانی دوم به آن بیماری رانندگان جیپ هم می‌گفتند زیرا این بیماری بیشتر در مردان جوانی دیده می‌شد که ساعت‌های متوالی روی صندلی جیپ می‌نشستند. نام اصلی و علمی این بیماری سینوس یا کیست پیلونیدال (مویی) است. کیستی که حاوی مو است و در انتهای تحتانی ستون فقرات تشکیل می‌شود و می‌تواند راه رفتن و نشستن بیمار را با مشکل مواجه کند. دکتر حسین طباطبایی، متخصص بیماری‌های پوست و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، بیشتر دراین‌باره توضیح می‌دهد.
روز جمعیت امسال هم گذشت و کارشناسان و صاحبنظران متعددی راهکارها و راه‌حل‌های مختلفی در زمینه افزایش جمعیت و بالارفتن نرخ تولد ارائه دادند. امروزه بحث جمعیت در کشور ما و بسیاری از کشورهای دنیا به مساله مهمی تبدیل شده و کاهش نرخ تولد و مسن‌شدن جمعیت، نگرانی‌هایی را برای نسل‌های بعد به دنبال دارد. هر چند اوایل انقلاب، روند افزایش جمعیت به نوعی ادامه داشت اما مسوولان به دلیل نبود زیرساخت‌ها و سرعت رشدی که جمعیت داشت، احساس خطر کردند و به این نتیجه رسیدند که باید جلوی افزایش جمعیت را بگیرند. به همین دلیل با روش‌های متفاوتی برای کنترل جمعیت اقدام کردند. در آن زمان نرخ رشد جمعیت، 3/8 بود و اگر آن روند ادامه پیدا می‌کرد جمعیت ما هر 20 سال تقریبا 2 برابر می‌شد که این مساله هم قطعا تبعات خاص خودش را داشت. حالا پرسشی که پیش می‌آید این است که آیا سیاست‌های کنترل جمعیت و برنامه‌های تنظیم خانواده به تنهایی باعث کاهش نرخ رشد جمعیت شده یا عوامل دیگری هم در آن دخالت داشته است؟ چرا امروزه باوجود تشویق به افزایش جمعیت و تمهیداتی که در این زمینه فراهم شده است، همچنان نرخ رشد افزایش جمعیت کشورمان زیر 2 است؟ چه مشکلاتی بر سر این راه قرار دارد و ما تا به حال چه کرده‌ایم؟ اینها پرسش‌هایی است که کارشناسان به آنها پاسخ دادهاند.
امروزه اصطلاحی به نام پزشکی جایگزین یا طب یکپارچه‌نگر زیاد مطرح می‌شود؛ طبی که بر راه‌هایی جز درمان دارویی متمرکز است. در این عرصه، یکی از مواردی که ثابت شده در بهبود شرایط جسمانی و روانی بیماران موثر است، باورهای نیرومند مذهبی و معنوی است. البته در تحقیقات این عرصه، این باورها مختص به دین خاصی نیستند و همه ادیان را شامل می‌شوند. تحقیقات زیادی نیز در این باره انجام شده است، مثلا در کشور آمریکا احتمال اینکه افرادی که به کلیسا می‌روند بتوانند الکل را ترک کنند، بیشتر از سایر الکلی‌هایی است که اعتقادات مذهبی ندارند. باور به نقش مذهب و معنویت در بهبود بیماری‌های جسمی و روانی فقط یک تئوری نیست. حتی در عمل دیده شده است که امید به زندگی و احتمال بهبود آن دسته از بیماران مبتلا به سرطان که اعتقادات مذهبی قوی‌تر دارند، بیشتر است. یکی از مهم‌ترین آثاری که اعتقادات مذهبی و معنوی در روان انسان‌ها دارد، افزایش آرامش و کاهش تنش است. احساس وصل شدن به قدرت برتر کائنات باعث ایجاد آرامش در فرد می‌شود و همین آرامش می‌تواند اضطراب، خشم و افسردگی او را کاهش دهد. در دین اسلام مراسم زیبا و روحبخشی در ماه مبارک رمضان تحت عنوان روزهداری وجود دارد که باعث تقویت اعتقادات مذهبی می‌شود. در این ماه، بیشتر مردم بیش از پیش احترام یکدیگر را نگه می‌دارند، کمتر پرخاش می‌کنند، آرام‌ترند و بیشتر به امور نیک و عبادت می‌پردازند. چنین مراسمی که یک ماه طول بکشد و همه افراد جامعه را به خوبی درگیر خود کند، در ادیان و جاهای دیگر دنیا کمتر دیده می‌شود. این ماه فرصت خوبی است تا سلامت روان خود را ارتقا بخشیم و از یاس و ناامیدی دور شویم.
دکتر حامد محمدی‌کنگرانی
روان‌پزشک و عضو کمیته رسانه انجمن روان‌پزشکان ایران
