هشدار رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیطزیست و رئیس کمیته محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر
مهدیه آقازمانی
یکی از منابع آلودهکننده هوا که این روزها مسئولان محیطزیست نسبت به آن هشدار دادهاند، بخارات بنزین است که تاثیرات آن را خطرناکتر از سایر آلایندههای آلودهکننده هوا ذکر کردهاند. این در حالی است که در سال 85، وزارت نفت مکلف شد طرح جمعآوری بخارات بنزین را در جایگاههای سوخت، تانکرهای نفتی و... اجرایی کند، اما این طرح در اولویت برنامههای وزارت نفت قرار نگرفت و انگار این مصوبه جدی گرفته نشده است. در آستانه شروع فصل آلودگی هوا، نگرانیها از تاثیرات همهجانبه آلودگی قوت گرفته و از همه مهمتر تاثیر بخارات بنزین است که خاصیت سرطانزایی آن به اثبات رسیده است.
رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیطزیست در همایش ملی جایگاهداران سوخت و فراوردههای نفتی با اشاره به عرضه بنزین در سال 92 از آمارهای تکاندهندهای پرده برداشت: «در سال 92 بیش از 4 میلیارد و 487 میلیون لیتر بنزین در استان تهران عرضه شده که از این میزان سهم آلایندههای تبخیری بنزینی 8653 تن بوده و بهطور متوسط روزانه بیش از 24 تن آلاینده تبخیری بنزین در سطح شهر تهران منتشر میشود. بیش از نیمی از دلایل انتشار این آلایندهها مربوط به مخازن زیرزمینی جایگاههای سوخت است.»
آنگونه که رجبی بیان کرده بود، اگر طرح جمعآوری بخارات بنزین اجرایی شود، در جایگاههای سوخت، حجم انتشار آلایندههای تبخیری بنزین از 4810 تن در سال به 713 تن کاهش مییابد. این در حالی است که بخارات بنزین تاثیرات مخربتری نسبت به سایر آلایندههای آلودهکننده هوا بر سلامت شهروندان به جای میگذارد.
محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش آلودگی هوای تهران در گفتوگو با «سلامت»، یکی از عوامل آلودهکننده هوا را بخارات بنزین عنوان کرد و توضیح داد: «بخارات بنزین از
3 راه وارد هوا میشود؛ اول، انبارهای نگهداری بنزین یا تانکرهایی که بنزین را در آن نگهداری میکنند. دوم جایگاههای عرضه بنزین و سوم خود خودروها.» این کارشناس محیطزیست با اشاره به طرح جمعآوری بخارات بنزین، ادامه میدهد: «ما بر اساس مصوبه دولت وزارت نفت را موظف کردیم تا بخارات بنزین را جمعآوری کند. این مصوبه با عنوان طرح «کهاب» قابلپیگیری است و بر اساس یک عملیات فیزیکی روی مخازن تجهیزاتی نصب میشود که بخارات بنزین را جمع میکند. در مورد جمعآوری بخارات بنزین از روی مخازن پیشرفت خوبی داشتیم ولی در جمعآوری بخارات بنزین در جایگاههای سوخت وضعیت مناسبی نداریم.»
هر خودرو در سال، 60 لیتر بنزین سوخته وارد هوا میکند
رستگاری عامل سوم تولید بخار بنزین را خودرو ذکر میکند و توضیح میدهد: «قطعه کنیستر که روی خودروها نصب شده از
2 جهت اهمیت دارد؛ اول اینکه بخارات بنزین را جمع میکنند و تبدیل به مایع کرده و دوباره بنزین سوخته میشود و دوم اینکه کربن را از بخارات بنزین جدا میکند. در واقع، با فعالیت این قطعه روی ماشین 2 تا 3 باک بنزین صرفهجویی میشود.»
به گفته این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیطزیست، هر ماشین در سال 60 لیتر بنزین سوخته وارد هوا میکند که با این حجم خودرو، تصور کنید چه آلودگیای وارد هوای تهران میشود. قطعه کنیستری که قرار است بخارات بنزین ناشی از آلودگی خودروها را کم کند، عمری دارد و باید بعد از مدتی تعویض شود. معاون نظارت و پایش آلودگی هوای تهران تعویض کنیستر را یک اقدام مهم برای کاهش آلودگی هوا میداند و میگوید: «باید به مردم آموزش دهیم و فرهنگسازی کنیم تا به موقع قطعه کنیستر خودرویشان را تعویض کنند چون قیمت تعویض این قطعه از پر کردن یک باک بنزین هم کمتر است. بنابراین هزینه زیادی ایجاد نمیکند و مردم باید در این زمینه مطلع باشند.»
جایگاه سوخت باید مجهز شود
رستگاری، یکی از اقدامهای انجامشده برای کاهش بخارات بنزین را الزام برخی نقاط شهرداری برای تعویض قطعه کنیستر در تاکسیها عنوان کرد: «در شهر ملارد هزار تاکسی پراید قطعه کنیستر را تعویض کردند اما جایگاهدارها نیز باید دستگاهی روی مخازنشان نصب کنند تا بخارهای بنزین را جمع و تبدیل به مایع کند و حتی بخشی از ورود بخارات بنزین به نازلها برمیگردد به گونهای که سر برخی از نازلها به صورتی طراحی شده که هنگام ورود به باک کاملا داخل باک میرود و دیگر بنزین بیرون نمیریزد. همه جایگاههای سوخت این نازلها را ندارند و باید هم نازلها و هم مخازنشان به تجهیزات روز مجهز شوند.»
میتوان بخارات بنزین را جمعآوری کرد
رئیس کمیته محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر ضررهای اقتصادی هدررفت بنزین که میتواند بخارات بنزین تولید کند را نیز قابل توجه دانست: «در سال 92، 106 میلیارد لیتر بنزین هدر رفته به صورتی که 268 میلیارد تومان ضرر ناشی از هدررفت بنزین به انواع مختلف است، در حالی که به راحتی میتوان جلوی این هدررفت را گرفت.» حقانی با انتقاد از اجرایی نشدن طرح کهاب برای کاهش بخارات بنزین به «سلامت» میگوید: از سال 85 سازمان حفاظت محیطزیست، طرح جمعآوری بخارات بنزین را به دولت داده و بر اساس آن وزارت نفت مکلف شده بخارات بنزین را جمعآوری کند، اما این طرح تاکنون اجرایی نشده است. در حالی که این کار ساده و آسان است و با یکسوم هزینه ناشی از هدررفت بنزین میتوان این طرح را اجرایی کرد و از هدررفت بنزین در
927 انبار نفت و 3400 جایگاه سوخت و
10 هزار نفتکش در کشور جلوگیری کرد.» وی از بررسی راهکارهای کاهش بخارات بنزین در دستور کار کمیته محیطزیست شورای شهر خبر داد.
تاثیر بخار بنزین بر سلامت شهروندان و محیطزیست
در تهران روزانه 12میلیون لیتر بنزین مصرف میشود که 54 هزار لیتر آن از بین میرود، در حالی که میتواند قابل بازیافت باشد. جالب است بدانید از این میزان هدررفت بنزین 36 هزار متر مکعب بخار بنزین حاصل هدررفتن بنزین در جو است. این میزان هدررفت بنزین تاثیرات اقتصادی و زیستمحیطی و بهداشتی زیادی را به همراه دارد.
محمد حقانی، رئیس کمیته محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با تاکید بر ضرورت برنامهریزی برای کاهش آثار همهجانبه بخارات بنزین در مورد تاثیرات زیستمحیطی بخارات بنزین به «سلامت» میگوید: «ایجاد پدیده مهدود، کاهش دید، وارونگی هوا، تولید ذرات ریز در هوا، ایجاد بارانهای اسیدی و سیلآسا و فرسایش خاک از جمله آثار افزایش بخارات بنزین در هواست. همچنین بخارات بنزین میتواند لایه ازون را تخریب و گرمایش زمین را زیاد کند.»
رئیس کمیته محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر در ادامه به آثار کوتاهمدت و درازمدت بخارات بنزین بر سلامت شهروندان نیز اشاره میکند: «بخارات بنزین باعث تحریک چشم، گلو و بینی میشود و سردرد و گیجی ایجاد میکند و میتواند برای کوتاهمدت باعث از دست دادن حافظه نیز شود. علاوه بر این، تاثیرات کوتاهمدت بخارات بنزین آثار مزمن در طولانیمدت ایجاد میکند. به طور مثال اثر سرطانزایی در درازمدت ایجاد میکند و باعث جهش ژنتیکی میشود به گونهای که باعث تولد نوزادان ناقص میشود. از سوی دیگر، بخارات بنزین بر سیستم تنفسی نیز تاثیرات مخربی دارد و اثر سرطانزایی آن بر پوست هم خطرناک است.»