چگونه احتمال ابتلا به بیماریهای واگیر را در ازدحام مکانهای زیارتی کاهش دهیم؟
زیارت و سلامت
دکتر مسعود مردانی
متخصص بیماریهای عفونی
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
در آستانه نیمه شعبان هستیم و نیمه شعبان نیز مانند سایر مناسبتهای مذهبی باعث افزایش مراجعه مردم به بیشتر مکانهای مذهبی میشود. از منظر سلامت باید گفت که بهطور کلی همه مکانهای مذهبی و زیارتی که از نظر جمعیتی پرتردد هستند، از نظر انتقال بیماری، جزو موارد پرخطر محسوب میشوند چرا که ازدحام جمعیت در یک مکان میتواند با چالشهای بهداشتی همراه باشد و احتمال سرایت بیماریهای واگیر را بین زائران افزایش دهد؛ بیماریهایی که ممکن است در برخی موارد حتی تهدیدکننده حیات باشند. این همان نکتهای است که در سالهای گذشته در مورد مراسم حج (مثلا در زمان شیوع بیماری «مرس») تذکر داده شد.
در آستانه نیمه شعبان هستیم و نیمه شعبان نیز مانند سایر مناسبتهای مذهبی باعث افزایش مراجعه مردم به بیشتر مکانهای مذهبی میشود. از منظر سلامت باید گفت که بهطور کلی همه مکانهای مذهبی و زیارتی که از نظر جمعیتی پرتردد هستند، از نظر انتقال بیماری، جزو موارد پرخطر محسوب میشوند چرا که ازدحام جمعیت در یک مکان میتواند با چالشهای بهداشتی همراه باشد و احتمال سرایت بیماریهای واگیر را بین زائران افزایش دهد؛ بیماریهایی که ممکن است در برخی موارد حتی تهدیدکننده حیات باشند. این همان نکتهای است که در سالهای گذشته در مورد مراسم حج (مثلا در زمان شیوع بیماری «مرس») تذکر داده شد.
احتمال انتقال عفونت تنفسی
در هر مکانی میکروبهای خاصی وجود دارد. میکروبهایی که در جمعیت وجود دارند متنوع هستند و خیلی سریع منتقل میشوند.
عمده عفونتهای منتقله در مکانهای شلوغ مانند اماکن مذهبی داخل و خارج کشور از نوع تنفسی دستگاه فوقانی است. این عفونتها یا ویروسیاند یا باکتریایی. آنفلوانزا و سرماخوردگی شایعترین عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی هستند. بعضی از افراد هم دچار عفونتهای باکتریایی از نوع پنوموکوک میشوند که دستگاه تنفسی تحتانی را درگیر میکند.
آغاز عفونت بدون علامت بالینی
یکی از راههای ورود عفونت به ریه، ورود عامل میکروبی به ناحیه دهان و حلق است. وقتی فرد میکروب را میبلعد، عامل میکروبی را وارد ریهها میکند که شایعترین علت پنومونی است. اگر میکروب روی ضریح وجود داشته باشد، با تماس دست وارد دهان میشود و ظرف مدت چند ساعت تا چند روز علائم بیماری آغاز خواهد شد. متاسفانه این افراد در چند روز اولی که علامت چندانی ندارند، در مراسم نماز و مجامع زیارتی شرکت میکنند و بیماری را به دیگران انتقال میدهند.
دست و روبوسی، ممنوع!
بین بیشتر هموطنان ما مرسوم است که وقتی فرد آشنایی را در این اماکن یا جاهای دیگر میبینند، با او دست میدهند یا روبوسی میکنند که اینکار عفونت را به راحتی به فرد سالم انتقال میدهد. مطالعات مختلف درباره انتقال بیماری از اماکن زیارتی خارج یا داخل کشور نشان داده خیلی از زائران در طول مدت زیارت چند نفری در اتاق کوچکی بیتوته میکنند و بهداشت فردیشان رعایت نمیشود. تجمع در محیطهای کوچک گاهی باعث میشود حتی یک کاروان دچار بیماری شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟
میکروب خیلی سریعتر وارد ریه افرادی میشوند که:
- خردسال یا سالمند هستند.
- ضعف سیستم ایمنی دارند.
- مبتلا به دیابتاند.
- دچار اختلال در سطح هوشیاریاند.
- سکته مغزی کردهاند.
- اختلال در بلع دارند.
این افراد بیشتر از دیگران احتمال دارد که در چنین مکانهای پرازدحامی به سینهپهلو (ذاتالریه یا پنومونی) مبتلا میشوند.
احتمال ابتلا به عفونتگوارشی
عفونت گوارشی بیماری شایع دیگری است که در بعضی از زائران دیده میشود. این عفونت «اسهال مسافرتی» نام دارد. بعضی از زائران بعد از ورود به اماکن زیارتی، متوجه میشوند وضعیت اجابت مزاجشان تغییر کرده و ممکن است دلپیچه مختصر یا حالت تهوع نیز داشته باشند. ثابت شده هرکسی که به جایی سفر کند که از نظر بهداشتی سطح پایینتری داشته باشد، احتمال دارد به بیماریهای گوارشی مانند اسهال مبتلا شود. اگر سفرهای زیارتی در هوای گرم باشد، احتمال مسمومیت غذایی بیشتر است چون فسادپذیری مواد غذایی زیاد است پس چنانچه در فصل گرم به اماکن زیارتی سفر میکنید، از خوردن غذاهایی که دستفروشان میفروشند، خودداری کنید. غذاها باید تازه تهیه شده باشد و غذاهایی مانند سالاد الویه، سوسیس و کالباس فسادپذیری بالایی دارند. احتمال ابتلا به عفونتهای انگلی هم وجود دارد. انگلها معمولا در سرویسهای بهداشتی وجود دارند. اگر فردی به شیر دستشویی دست بزند و موقع خروج دستها را با آب و صابون نشوید، احتمال ابتلا به عفونت انگلی در او بالاست. زائران با سن بالا که مبتلا به بیماری دیابت یا قلبی- عروقی و... هستند، خیلی بیشتر از افراد معمولی باید به بهداشت فردی و غذای خود توجه کنند. بیماری در این افراد بسیار شدیدتر از افراد سالم بروز میکند.
چگونه از گرمازدگی زائران پیشگیری کنیم؟
دکتر افشین امینی
نگاه متخصص طب اورژانس
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
باتوجه به اینکه ماه مبارک رمضان نزدیک است و در فصل گرم سال نیز هستیم و مردم بیشتر به اماکن مذهبی سر میزنند، باید گفت احتمال گرمازدگی زائران وجود دارد بهخصوص وقتی که تعداد آنها زیاد است و کمبود فضا هم وجود دارد و ممکن است افراد مدت زیادی را زیر آفتاب یا در ازدحام بمانند. برای جلوگیری از گرمازدگی، افرادی که سن بالایی دارند یا از بیماری خاصی رنج میبرند، باید با خود چتری همراه داشته باشند تا مانع برخورد مستقیم نور آفتاب با بدن شوند. همچنین از لباسهایی به رنگ روشن و منفذدار (لباس نخی) استفاده کنند و در صورت گرمازدگی سریع فرد گرمازده، به مکان خنک منتقل شود. در برخی از اماکن مذهبی ویلچر وجود دارد که آن را در اختیار سالمندان یا افراد بیمار قرار میدهند تا راحتتر بتوانند مسیر را طی کنند و انرژی کمتری مصرف کنند. افرادی که داروی خاص مصرف میکنند نیز باید قبل از سفر به اماکن مذهبی، درباره دوز مصرفی دارو با پزشکشان مشورت کنند.
کدام زائران بیشتر در خطرند؟
دکتر حمید عمادی
نگاه متخصص بیماریهای عفونی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
کدام زائران بیشتر در خطرند؟
عفونتهایی که در مکه بیشتر دیده میشوند، عمدتا شامل عفونت با آدنوویروسها و عفونتهای کلامیدیایی هستند که معمولا چندان خطرناک نیستند و قابلدرمانند ولی در سالهای اخیر، عفونتهایی شایع شده که سروصدای زیادی ایجاد کرده است؛ از جمله بیماری «مرس» که به نظر میرسید ویروس آن از طریق خفاش به شتر و از شتر به انسان منتقل شده است.این عفونت همچنان در عربستان شیوع دارد ولی در آنجا نیز گسترش زیادی پیدا نکرد. بهطور کلی 700 نفر در دنیا و 3-2 نفر هم از ایران به این بیماری مبتلا شدند. این عفونت خطرناک است و ممکن است باعث نارسایی کلیه و حتی مرگ بیمار شود ولی این بدان معنا نیست که هر کسی به عربستان برود، به این عفونت مبتلا میشود.
در حال حاضر زائری در عربستان نداریم ولی اگر هم داشته باشیم زیاد نگران این بیماری نیستیم. اما در حج تمتع افراد زیادی از کشورهای دنیا در یک نقطه جمع میشوند و در نتیجه احتمال اینکه با تنوع بیشتری از ویروسها مواجه باشیم، بیشتر است.
بهطور کلی بیشتر این ویروسها تهدیدکننده انسان نیستند و فقط کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، سالمند یا دچار بیماریهای زمینهای هستند، باید بیشتر از خود مراقبت کنند چون یک آنفلوانزای ساده نیز میتواند مشکلی جدی برای این افراد ایجاد کند.