متاسفانه طی18 ماهی که زنان از مرخصی 6 ماهه زایمان استفاده کردهاند، حدود 47 هزار زن از محیط کاراخراج شدهاند
مهدیه آقازمانی
فواید تغذیه با شیر مادر بر کسی پوشیده نیست و تمام تحقیقات ملی و جهانی نیز آثار مثبت شیر مادر بر سلامت مادر و کودک را تایید میکنند. در این بین اما موانعی وجود دارد که برخی از مادران را مجبور میکند کودکشان را کمتر از 2 سال با شیر خود تغذیه کنند. در کشور ما تنها 51 درصد مادران تا 2 سال به فرزندانشان شیر میدهند که این رقم طی سالهای اخیر به 55 درصد رسیده است. مشکل اصلی که در این زمینه وجود دارد، نبودن حمایتهای قانونی از زنان شاغل برای شیردهی است؛ مشکلی که با افزایش زمان مرخصی زایمان نیز نتوانست کمکی به زنان شاغل کند. این قضیه آنقدر اهمیت دارد که شعار امسال هفته جهانی شیر مادر به حمایت از زنان شاغل اختصاص دارد. وزارت بهداشت نیز با برگزاری همایشی بر اهمیت تغذیه با شیر مادر و ضرورت حمایت از مادران شاغل تاکید کرده است؛ همایشی که گزارش آن را در ادامه خواهید خواند.
تغذیه با شیر مادر باعث جلوگیری از مرگ میلیونها کودک و بیماری هزاران فرد در بزرگسالی میشود. شیر مادر نعمتی است که به همه مادران داده شده و باید قدر این نعمت را بدانیم. دکتر علیاکبر سیاری، معاون بهداشتی در همایش کشوری تغذیه با شیر مادران که با حضور مسئولان وزارت بهداشت و نماینده یونیسف برگزار شد ابتدا با بیان این مطلب به فرهنگسازی در زمینه تغذیه با شیر مادر اشاره کرد: «ما توانستهایم در زمینه فرهنگسازی تغذیه انحصاری نوزادان در 6 ماه اول با شیر مادر موفق عمل کنیم و اینک جامعه پزشکی، مردم و مادران پذیرفتهاند که تغذیه با شیر مادر در 6ماه اول صددرصد کفایت تغذیه شیرخوار را میکند. این کار سادهای نبود. ما باید هم مادر را توانمند کنیم، هم حمایت محیطی برایش فراهم کنیم و هم کارکنان بهداشتی را آموزش دهیم. قدم سوم نیز بیمارستانهای ما هستند که باید دوستدار شیر مادر باشند. اجرای این کار نیز به راحتی امکانپذیر نیست.»
کودکی که از شیر مادر تغذیه میکند، کمتر دچار دیابت نوع 1 میشود
معاون بهداشتی وزارت بهداشت در ادامه صحبتهایش در مورد تاثیرات مثبت تغذیه با شیر مادر توضیح داد: «نوزادی که از شیر مادر تغذیه میکند بهره هوشی بهتری دارد. همچنین شیر مادر از بروز بیماریهای تنفسی، ادراری و دستگاه گوارش تا حد زیادی پیشگیری میکند. کودکی که از شیر مادر تغذیه میکند، کمتر دچار دیابت نوع 1 و سلیاک میشود. امروز 36 میلیون نفر در دنیا به علت 4 بیماری سکته قلبی و مغزی، سرطان، دیابت، بیماریهای مزمن تنفسی و آسم فوت میکنند. تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 6ماه باعث میشود نوزاد در بزرگسالی کمتر دچار فشارخون شود.»
دکتر سیاری علاوه بر بیان این تاثیرات به نقش تغذیه با شیر مادر در کاهش بیماریهای غیرواگیر نیز اشاره کرد: «در ایران 10 میلیون نفر دچار فشارخون هستند که 50 درصد آنها از بیماری خود اطلاع ندارند. 83 هزار مرگ از 302 هزار مرگ ثبتشده مربوط به فشارخون است. 5 میلیون نفر نیز دچار دیابت هستند و این سیر ادامه دارد. تغذیه نوزاد با شیر مادر در پیشگیری از دیابت نوع 1 و 2 موثر است.»
به گفته معاون بهداشتی وزارت بهداشت، تغذیه با شیر مادر همچنین در زمینه پیشگیری از سرطان پستان، رحم و تخمدان موثر است.
بخش خصوصی در زمینه بهداشت فعال نیست
نتایج بررسیهای گسترده در دنیا نشان داده کاهش
مرگ و میر نوزادان کار سادهای نیست اما عامل مهمی که نقش اول را در کاهش مرگ و میر نوزادان دارد، تغذیه با شیر مادر است؛ بهطوری که حتی تغذیه نوزاد با شیر مادر در ساعتها و روزهای اول نیز در کاهش
مرگ و میر و تکامل نوزاد نقش اساسی دارد. تغذیه نوزاد با شیر مادر در ساعت اول حدود 23 درصد مرگ و میر نوزادان را کاهش میدهد.
دکتر علیرضا مرندی، رئیس کمیته کشوری تغذیه با شیر مادر، ضمن بیان این مطلب، با انتقاد از فعالیت بخش خصوصی در زمینه ترویج تغذیه با شیر مادر گفت: «متاسفانه بخش خصوصی توجه زیادی به آموزش در جهت ترویج تغذیه با شیر مادر ندارد و مشکل ما این است که نظارت درستی صورت نمیگیرد. از سوی دیگر، باید هزینه دریافت خدمات بهداشتی را کاهش دهیم، اگر قرار است این خدمات بهداشتی را بخش خصوصی ارائه دهد، باید آنها را تحت پوشش بیمه قرار دهیم و مطمئن باشیم بیمه حتی بدون فرانشیز این خدمات را پوشش میدهد.»
باورهای نادرست درباره شیر مادر
دکتر مرندی با بیان اینکه کارخانههای تولید شیر خشک تبلیغات بسیار گستردهای دارند و به عناوین مختلف مادران را از شیر دادن دور میکنند، توضیح داد: «برخی تبلیغات ادعا میکنند باید شیر مادر را بهدلیل زردی گرفتن نوزاد ترک کرد. این در حالی است که براساس تحقیقات شیر مادر برای هیچ نوزادی با هر درجه از زردی نباید قطع شود. جدیدا باوری که افراد غیرحرفهای به مادران القا میکنند، این است که به مادران میگویند چون بچه گریه میکند، نباید شیر مادر را بخورد و مادر نیز نباید لبنیات مصرف کند، در حالی که با وجود شیوع کمبود کلسیم شدید در کشور و مشکلات ناشی از آن بهخصوص میان زنان این ادعا کاملا نادرست است. از طرفی، شیر مادر با نخوردن لبنیات خشک میشود و مادر کمکم مجبور است از شیر خشک استفاده کند. متاسفانه اطلاعات درست و نادرست هم در صداوسیما و هم سایتهای مختلف ارائه میشود. که مادران را از روند شیردهی دور میکند.»
سزارین و نیاز به بخش مراقبت ویژه نوزادان
در حاشیه این همایش، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی، سزارین را عاملی برای ایجاد اختلال در شیردهی دانست و گفت: «به مادران القا کردیم سزارین کار خوبی است، اما اگر اینطور بود، کشورهای صنعتی نیز به میزان زیاد این کار را انجام میدادند. در زایمان سزارین توانایی تماس اولیه نوزاد با مادر وجود ندارد و بدتر اینکه گاهی سزارین آنقدر زود انجام میشود که نوزادان را دچار مشکلات تنفسی میکند و به همین دلیل نیاز ما به تخت NICU در بخش نوزادان افزایش یافته و این کار میتواند علاوه بر اینکه نوزاد را از شیر مادر محروم میکند، فشارهای روانی برای مادر ایجاد کند. حتی برخی از این نوزادان بهدلیل مشکلات تنفسی از بین میروند، بنابراین کاهش سزارین نیاز به NICU را نیز کاهش میدهد.»
آرامش مادر و افزایش شیردهی
سیاری در حاشیه همایش کشوری بزرگداشت هفته جهانی تغذیه با شیر مادر و پرورش کودک به راههای اطمینان مادران از کفایت شیر خود اشاره کرد:
«چند روش وجود دارد که مادر اطمینان پیدا کند شیرش برای نوزاد کافی است یا خیر. یک نوزاد در 3 ماهه اول باید روزی 20 گرم اضافه وزن داشته باشد و در سال اول 3 برابر وزن زمان تولد افزایش وزن داشته باشد. در سال دوم نیز ماهانه 200 یا 300 گرم افزایش وزن برای نوزاد مناسب است. کودکی که شیر مادر برایش به قدر کافی باشد، بعد از شیر خوردن میخوابد. همچنین کودک باید روزانه حداقل 6 پوشک مصرف کند. مدت شیردادن نیز بین 5 تا 20 دقیقه است و اگر بچهای یک ساعت شیر میخورد احتمال دارد شیر مادر کم باشد.» به گفته معاون بهداشتی، مکیدن نوزاد، تغذیه مناسب مادر و استراحت و آرامش وی در افزایش شیر مادر موثر است.
مرخصی 9 ماهه زایمان به کجا رسید؟
تلفیق بین وظایف خانوادگی و اجتماعی زنان و ایجاد توازن میان کار و زندگی آنان که بخشی از آن تلفیق کار و شیردهی زنان است، به حمایت نیاز دارد و متاسفانه مجموعه راهکارهایی که در سالیان گذشته در این خصوص ارائهشده، موفق به ایجاد توازن و تعادل لازم بین نقشهای چندگانه زنان نشده است. معاون امور زنان و خانواده رئیسجمهور در ابتدای حرفهایش با اشاره به این نقش مادران در مورد قانون 9 ماه مرخصی زایمان برای زنان شاغل گفت: «پیگیری اجرای این کار بیشترین وقت و انرژی معاونت ما را گرفت. در این 2 سال باوجود تصویب این قانون و متعاقب آن تصویب مصوبه مرخصی 2 هفتهای پدران، برخی دستگاهها از اجرای آن سر باز زدند، بهگونهای که در 18 ماهی که زنان از مرخصی 6 ماهه زایمان استفاده کردهاند، حدود 47 هزار زن از محیط کاراخراج شدند.»
شهیندخت ملاوردی افزود: «پس به نظر میرسد قانون تصویبی جوانب کافی را برای الزام به اجرای آن در نظر نگرفته و نتوانستیم راهکاری برای تضمین امنیت شغلی زنان در نظر بگیریم و مشوقهای لازم را برای کارفرمایان بهویژه در بخش خصوصی ایجاد کنیم.»
معاون رئیسجمهور در امور زنان و خانواده در ادامه از پیشنهاد بازگشت مهدکودکها به ادارهها یا کنار ادارهها خبر داد: «این موضوع چند سالی است برچیده شده اما اجرای دوباره آن میتواند در ادارههایی که مرخصی زایمان 9 ماهه را رعایت نمیکنند و 6 ماه را اجرا میکنند باعث شود مادر با خیال راحت کنار فرزندش باشد و بتواند مسئولیت مادری و اجتماعی خود را انجام دهد.»