مخاطرات سفرهای خوابآلوده در گفتوگو با دکتر خسرو صادقنیت فلوشیپ اختلالات خواب
جاده فریاد میزنه: نیــا!
سمیه مقصودعلی
طبق آمار رسمی و گزارشهایی که هر سال از سوی اداره راهنمایی و رانندگی کشور اعلام میشود، در طول سفرهای نوروزی به دلایل متعددی که مهمترین آن خوابآلودگی است، تعداد تصادفهای مرگبار به شدت افزایش مییابد. در ایام تعطیل افراد مایلند از حداقل زمان، حداکثر استفاده را ببرند و به دلیل ترافیکی که به اوج خود میرسد، استفاده از ساعات شب برای شروع سفر یا ادامه آن افزایش مییابد. همین موضوع احتمال خوابآلودگی و تصادفهای ناشی از آن را افزایش میدهد. در «سفر و سلامت» این هفته در گفتوگویی با دکتر خسرو صادقنیت، دبیر انجمن و متخصص طب کار، فلوشیپ اختلالات خواب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد خوابآلودگی و تاثیر آن بر تصادفهای مرگبار و نحوه پیشگیری از آن پرسیدهایم.
سلامت: آیا خوابآلودگی واقعا میتواند منجر به تصادف شود؟
بله، عملکرد مغز فردی که خوابآلوده است برای 15-10 ثانیه مختل میشود. در این شرایط در حالی که فرد چشمانش باز است به خواب میرود و اگر با مشکل یا مانعی مواجه شود، نمیتواند هیچ عکسالعملی نشان دهد. این مساله میتواند منجر به تصادفهای مرگباری شود.
سلامت: بیشتر افراد بهخصوص در فصول گرم سال یا در روزهایی که ترافیک به اوج خود میرسد ترجیح میدهند شبها سفر کنند. برای پیشگیری از بروز خوابآلودگی و تصادف چه میتوانیم بکنیم؟
زمانهای اوج خوابآلودگی را باید بشناسیم و حتیالمقدور در این ساعات رانندگی نکنیم. اوج خوابآلودگی از ساعت12-11 شب شروع میشود و در ساعت 2-1 به اوج خود میرسد و تا 5-4 صبح ادامه دارد. بعد ازساعت 5 تا 8 صبح روندی رو به کاهش دارد و 8 صبح به حداقل خود میرسد. در این زمان حتی اگر راننده شب قبل نخوابیده باشد احساس خوابآلودگی نمیکند. یکی دیگر از ساعتهای اوج خوابآلودگی که بیشتر افراد آن را جدی نمیگیرند ساعت 1 تا 4 بعدازظهر است. این خوابآلودگی به شدت خوابآلودگی نیمهشب نیست اما میتواند باعث تصادفهای مرگباری شود. آمار نشان داده میزان تصادفها در این ساعات بیشتر و متفاوت از ساعات دیگر است.
سلامت: اگر مجبور باشیم رانندگی کنیم، آیا راهی هست که بتوان خوابآلودگی را کم یا برطرف کرد؟
به هر حال باید خوابآلودگی را جدی بگیریم و اتومبیل را متوقف کنیم اما اگر مجبوریم رانندگی کنیم رعایت چند نکته به کاهش حس خوابآلودگی کمک میکند. اگر میخواهید شب سفر کنید حتما شب قبل از سفر بهطور کامل و عصر قبل از حرکت، حداقل یک ربع بخوابید. در طول مسیر هر یک ساعت در طول شب و هر یک ساعت و نیم در طول روز توقف کنید و چرتی بزنید. اگر نمیخواهید چشمانتان را ببندید قدم بزنید، صورتتان را بشویید و چای و قهوهای بنوشید. این کار به بیدار ماندن و رانندگی همراه با هوشیاری بیشتر کمک میکند.
سلامت: پایین دادن شیشه برای اینکه باد خنک به صورت بخورد یا خوردن آجیل و تنقلات یا گوش دادن به موسیقی خوابآلودگی را برطرف نمیکند؟
خیر، این باورهای اشتباه مردم است.
سلامت: چه کسانی بیشتر در معرض خوابآلودگی حین رانندگی هستند و باید بیشتر مراقب باشند؟
کسانی که در طول خواب خروپف میکنند یا بدخواب هستند، بیشتر از سایرین ممکن است دچار خوابآلودگی شوند. افراد شیفتکار یا کسانی که به دلیل سفرهای طولانی به شرق و غرب زمین ساعت بیولوژیک بدنشان به هم میریزد نیز بیش از معمول در خطر خوابآلودگی و تصادفات ناشی از آن قرار دارند.
سلامت: ممکن است خوابآلودگی گاهی در ساعتهایی غیر از ساعتهای اوج خوابآلودگی هم بروز کند؟
بله، گاهی خوابآلودگی ناشی از مشکلات دیگری است که باید مراقب آنها هم باشیم. مثلا توصیه اکید داریم هرگز با شروع سفر داروی تازهای مصرف نکنید. باید مطمئن شوید دارویی که میخورید اثر خوابآلودگی ندارد. داروهای اعصاب، آنتیهیستامینها، داروهای زخممعده، شربت سرفه و... به منظور درمان اختلالات خواب استفاده نمیشوند اما خوابآلودگی از اثرات سوء آنهاست.
سلامت: علائم خوابآلودگی چیست؟
مهمترین علائمی که خود فرد یا دیگران میتوانند متوجه آن شوند، سنگین شدن پلکها، خمیازه کشیدنهای مکرر، احساس خستگی و کسالت و تحریکپذیری، به یاد نیاوردن مسافتی که طی میشود و عدم تمرکز حین رانندگی و انحراف به چپ یا راست است. با دیدن هر یک از این علائم، فرد در معرض خوابآلودگی و تصادف قرار دارد و بهترین کار توقف و استراحت است. حتی اگر راننده خود متوجه علائم نیست همراهان راننده باید توجه کنند و به راننده تذکر دهند و فرصتی را برای استراحت مهیا کنند.