با توجه به بحران جمعیت، تولید محصولات تراریخته راه‌حلی برای بهبود وضعیت تولید است اما مطالعات زیادی در دنیا انجام شده که تاثیر محصولات تراریخته را روی حیوانات بررسی می‌کند.
این تحقیقات نشان می‌دهد غذاهای تراریخته مشکلات کبدی، کلیوی، پانکراس و حتی ناباروری ایجاد می‌کنند و می‌تواند باعث بروز سرطان شود. نتایج یکی از این مطالعات که روی موش‌ها انجام شده بود، نشان می‌داد نوزاد موش‌هایی که محصولات تراریخته مصرف کرده بودند بعد از 3 هفته از تولدش از بین می‌رفتند.
همچنین مطالعات دیگری روی میزان باروری موش‌ها انجام شد که نشان می‌داد، تغییراتی در بیضه موش‌های نر ایجاد شده و تخمدان‌های ماده‌ها تغییر کرده‌اند و در مقایسه با گروه کنترل، نسل سوم موش‌هایی که محصولات تراریخته مصرف کرده بودند، نابارور و عقیم بودند. مطالعات جدیدتر نیز حاکی از این واقعیت هستند که بیماری سلیاک و بیماری‌های خودایمن در حیواناتی که محصولات تراریخته خورده بودند، معضل دیگر محصولات دستکاری‌شده است اما پرسش مهم این است که این تحقیقات روی حیوانات انجام شده و معلوم نیست چه تاثیری روی سلامت انسان داشته باشد.
در کشور ما هیچ تحقیقی در مورد تاثیرات محصولات دستکاری‌شده روی اکوسیستم انجام نشده و مخاطراتی که ما بیان می‌کنیم، از نتایج تحقیقاتی است که در کشورهای دیگر انجام شده است. در سایت سازمان بهداشت جهانی به آلودگی ژنی در اثر کشت محصولات تراریخته اشاره شده است.
در انتقال صفات از موجودی به موجود دیگر 2 اتفاق می‌افتد؛ یا انتقال عمودی رخ می‌دهد، یعنی از پدر و مادر منتقل می‌شود یا به صورت افقی از طریق میکروارگانیسم‌هایی که از یک خانواده هستند، مثلا از خانواده برنج دستکاری‌شده، بین آنهایی که دستکاری نشده‌اند، منتقل می‌شود.
در مکزیک و انگلیس روی این قضیه بررسی‌های متعددی انجام شده است. به‌طور مثال در کشور انگلیس برخی مزارع کلم قمری اصلاح ژنی شدند. بعد از مدتی هنگام گرده‌افشانی ژن‌های دستکاری‌شده به مزارعی که کلم قمری‌های معمولی در آنجا کشت می‌شد، می‌رفتند و آنها را آلوده می‌کردند و تنوع ژنی را تغییر می‌دادند. به این اتفاق «آلودگی ژنی» گفته می‌شود. تصور کنید قصد داریم برخی گیاهان مثلا برنج را نسبت به آفات مقاوم کنیم.
برای این کار ژنی که آفات را از بین می‌برد درمی‌آوریم و به برنج می‌دهیم. برنج این قابلیت را پیدا می‌کند که همانند کارخانه سم عمل کند و حشراتی را که روی آن می‌نشینند از بین ببرد. در این شرایط ژن انتقال پیدا کرده ولی این پدیده از این نظر مخاطره‌آمیز است که ما نمی‌دانیم و نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که در انتقال ژنی چه خصوصیات یا ژن‌های دیگر گیاهان نیز تغییر می‌کند. در هر صورت ثابت شده تغییر ژنی می‌تواند مقاومت گیاهان را نسبت به محیط تغییر دهد. به همین دلیل در بسیاری از کشورهای دنیا برای اینکه خودشان را درگیر اما و اگرها نکنند، کشت این محصولات را متوقف می‌کنند.
در کشور سوئیس، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های اصلاح ژنتیکی وجود دارد ولی فقط این محصولات را صادر و ادعا می‌کند مخاطرات این محصولات هنوز مشخص نیست. ما در حال حاضر سیستم نظام‌مند تحقیقاتی نداریم که مزرعه و بازار را کنترل کند و مخاطرات محصولات را بسنجد، در حالی که کشورهای عضو اتحادیه اروپا مدام در حال تحقیق و بررسی محصولات تراریخته موجود در بازار هستند.
دکتر داوود حیات‌غیب
دکترای تخصصی محیط‌زیست و معاون دفتر پژوهش و توسعه فناوری سازمان حفاظت محیط‌زیست
در تمام دنیا مصرف محصولات تراریخته یا دستکاری ژنتیک شده با اما و اگرهایی همراه است و همواره منتقدان پر و پا قرصی دارد که معتقدند مضرات این محصولات بیش از فواید آن است. در کشور ما هنوز نه بررسی قابل‌استنادی در مورد محصولات تراریخته انجام شده و نه تحقیقی که روشن کند بالاخره این محصولات چه فواید و مضراتی دارد. هرچند بیشتر محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی که در کشور ما وجود دارند وارداتی‌اند ولی اخیرا بحث‌هایی در مجلس مطرح شده مبنی بر گسترش تولید این محصولات در کشور. سازمان غذا و دارو به‌عنوان متولی اصلی شناسایی و کنترل محصولات تراریخته، هم محصولات وارداتی و هم تولید داخل را بررسی می‌کند و بعد به آنها مجوز ورود به بازار را می‌دهد. در حقیقت، کمیته ایمنی زیستی مسوول مستقیم تایید محصولات تراریخته است. دبیر این کمیته ادعا می‌کند هیچ محصول دستکاری‌شده ژنتیک و یا اصلاح ژنتیک‌شده‌ای برای تولید در ایران مجوز نگرفته و همه محصولات وارداتی هستند. در مورد چندوچون بررسی این محصولات و چالش‌های آن با دکتر مهرناز خیراندیش، دبیر کمیته ایمنی زیستی وزارت بهداشت، گفت‌وگو کرده‌ایم.
هشدار کارشناسان درباره تولید انبوه محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی
در سال‌های اخیر با پیشرفت علم و تکنولوژی، موضوع موجودات و محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) مطرح شده است. در حوزه کشاورزی نیز متخصصان با دستکاری ژنتیکی بذرهای گیاهی به دنبال تولید گیاهانی مقاوم به آفات و تغییرات آب و هوایی با راندمان بالا هستند. هر چند ممکن است کلیت موضوع مفید به نظر برسد، اما در کنار آن نباید نسبت به خطرات احتمالی ناشی از دستکاری‌های ژنتیکی گیاهان غفلت کرد.
تاکنون بسیاری از کشورهای دنیا از جمله تعداد قابل‌توجهی از کشورهای اروپایی و کشورهای پیشرفته جهان از قبیل سوئیس، آلمان، اتریش، ژاپن، فرانسه، ایتالیا، روسیه، نیوزلند، هلند، لهستان، اسلوونی، کرواسی، مجارستان، صربستان، لوکزامبورگ، یونان و ایرلند شمالی به‌دلیل خطرات بالقوه و احتمالی محصولات کشاورزی تراریخته، تولید آنها را ممنوع کرده و قوانین بسیار سختگیرانه‌ای را در خصوص واردات و مصرف آنها تا زمان آشکارشدن کامل نتایج تحقیقات جامع علمی وضع کرده‌اند.
در اتحادیه اروپا ضمن ممنوعیت کامل کشت این محصولات، ورود محصولات بالای 1درصد تراریختگی کاملا ممنوع بوده و کمتر از این مقدار هم نیازمند برچسب‌گذاری است. در این بین برخی از کشورها از جمله آمریکا به دلایل نامشخصی نسبت به تولید انبوه برخی از محصولات کشاورزی تراریخته اقدام کرده که البته می‌تواند ناشی از اهداف استعماری آنها نیز باشد به‌خصوص که کاشت محصولات تراریخته در سایر کشورها (برزیل، آرژانتین، هندوستان و...) تحت لیسانس شرکت‌های آمریکایی است و این کشورها تنها نقش کارنده محصولات تراریخته را دارند و نقشی در فناوری آن ندارند.
در کشور ما نیز در ماه‌های اخیر، موضوع تولید محصولات تراریخته و طرح در برنامه ششم توسعه به شدت در رسانه‌ها و بین حامیان و منتقدان تولید این محصولات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است ولی به‌دلیل درجه بالای اهمیت موضوع و تاثیر مستقیم محصولات کشاورزی بر سلامت مردم و محیط‌زیست انتظار می‌رود تا پیش از اقدام به تولید انبوه محصولات تراریخته در کشور با برنامه‌ریزی مناسب و هدفمند نسبت به بررسی جامع اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت این محصولات به‌خصوص در دوره‌های بین نسلی اقدام و نتایج آن به صورت مستند در مراجع علمی معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر شود.
مجموعه مستند تلویزیونی شریان-قسمت هفتم
امروزه با پیشرفت دانش بشری، دستیابی به فناوری های جدید پزشکی هم مانند دیگر عرصه های توسعه صنعتی پا به عرصه های تجاری گذاشته است.
نگاه تجاری به این مهم، پزشکی را از این هدف مهم و ماهیت اصلی خود یعنی پیشگیری و درمان دور کرده است.
مجموعه مستند «شریان» این هفته به این موضوع اختصاص خواهد داشت؛ طی گفت وگو با برخی پزشکان و مسئولان بهداشتی و درمانی سابق و حال حاضر، این مسئله موشکافی می شود.
مجموعه مستند تلویزیونی شریان-قسمت ششم
مجموعه «شریان» که تاکنون پنج قسمت آن از شبکه افق پخش شده به موضوع طب سنتی ایرانی و جایگاه آن در دانش پزشکی جهان می پردازد.
در ششمین قسمت هم بحث نظام سلامت و توسعه آن در ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
این امر طی سال های گذشته گرفتار سوء مدیریت هایی شده، سیاست هایی که به جای پیشگیری از بیماری ها، به دنبال افزایش هر چه بیشتر تخت های بیمارستانی و مراکز تصویربرداری بوده است.
بر اساس نتایج آخرین تحقیقات صورت گرفته، آفت کش هایی که در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند، آنتی بیوتیک ها و مواردی از این دست، بیش از آنکه به درمان بیماری ها کمک کنند به گسترش امراضی همچون سرطان می انجامند و این در حالی است که سیاست های بهداشتی، کمتر در راستای حذف اینگونه موارد بوده و بیشتر بر افزایش امکانات درمانی متمرکز بوده است.
کارشناسان طرف گفت وگو در این برنامه در مورد این سیاست ها و تاثیرات آن بر روی سلامت اجتماع به بیان مطالبی می پردازند.
در این قسمت با فاطمه رخشانی معاون سابق بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، محمد آیتی معاون فرهنگی و امور دانشجویی وزارت بهداشت و محمد دریایی متخصص علوم زیستی، گیاهان دارویی و طب سنتی گفت وگو شده است.
مجموعه مستند تلویزیونی شریان-قسمت پنجم
فست فودها بخش مهمی از سبد غذایی مردمان امروز را تشکیل می دهند، غذاهایی با نمک، شکر و چربی بالا که همه می دانند مضر است ولی باز هم مصرف بالایی دارد.
موادی پر قند و چربی که می توانند به سرعت بر روی سلامتی فرد تاثیر بگذارند و بیماری های بسیاری را سبب شوند در فست فودها به وفور یافت می شوند و همین امر سبب بروز چاقی در بسیاری از کودکان و نوجوانان که مصرف کننده اصلی این غذاها هستند می شود.
چاقی از جمله مشکلاتی است که گریبان بشر امروز را گرفته و عامل بسیاری از چاقی های مزمن هم عادات غیر صحیح غذایی است؛ در این قسمت از مستند «شریان» قرار است به این مسئله یعنی استفاده روزافزون از فست فودها و غذاهایی با ارزش غذایی کم اشاره شود، آلودگی های غذایی از دیگر مباحثی است که در این برنامه مورد توجه قرار می گیرد.
فاطمه رخشانی معاون سابق بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، محسن ناصری مدیر گروه طب سنتی اسلامی ایرانی دانشگاه شاهد، محمود خداپرست معاون طب سنتی وزارت بهداشت و مریم حسینی مدیر انجمن تغذیه طبیعی تهران از جمله کارشناسانی هستند که در این قسمت حضور دارند.
مجموعه مستند تلویزیونی شریان-قسمت چهارم
پزشکی علمی است که در طول تاریخ و در جوامع مختلف، توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده زیرا دانشی بوده که با جان انسان ها در ارتباط بوده و پزشکان، می توانستند با نجات جان بیماران، هم اقدامی در راستای حفظ بشر بردارند و هم به ثروت و جایگاه اجتماعی مهمی دست یابند.
طب سنتی ایرانی و اسلامی نیز همواره یکی از شاخه های مهم پزشکی در سطح جهانی به شمار می رفته، دانشی برآمده از تجربه ای غنی و متناسب با ساختار طبیعی بدن انسان و فارغ از هرگونه تاثیرگذاری مصنوعی که موجب عوارض و ناکارآمدی هایی شود.
با همه این احوال،طب سنتی ایرانی طی 200 سال گذشته تا حدودی به دست فراموشی سپرده شد تا اینکه در دو دهه گذشته، باز هم مورد توجه قرار گرفت و دوران احیای آن آغاز شده است؛ ذکر یک نکته در این بین حائز اهمیت است که هر چند طب سنتی ایرانی خود دانشی پیشرفته به شمار می رود ولی این دلیلی بر ارتباط گسترده میان اطبای ایرانی با پزشکان سایر ممالک و فرهنگ ها نبوده و در مواردی، شاهد اشتراکاتی میان آنها هستیم.
مستند «شریان» که به طب سنتی ایرانی می پردازد در چهارمین قسمت شامل گفت وگو با پزشکان و اساتید طب سنتی همچون سمانه محبتی پزشک طب سنتی اسلامی ایرانی و حسن اکبری متخصص آسیب شناسی و همچنین گفتارهایی در مورد ارتباط میان طب سنتی ایران با دیگر کشورهاست.
گزارش هایی نیز از مصرف بی رویه داروهای شیمیایی توسط ایرانیان و مردم دیگر کشورها و آثار و عوارض آنها ارائه خواهد شد.
مجموعه مستند تلویزیونی شریان-قسمت سوّم
مخالفت با طب سنتی ایرانی و شرقی در غرب از سده 16 میلادی از طریق شخصی به نام پاراسلوس شروع شد، او کتاب قانون ابن سینا را در آتش سوزاند و عنوان کرد حکمای شرقی هیچ دانشی ندارند.
مخالفت ها با طب سنتی ایرانی و اسلامی اما محدود به غرب نشد بلکه حتی برخی در داخل کشور نیز با این دانش مخالف بودند؛ حکومت های ایرانی غرب زده شده بودند به طوری که سردمداران قاجار، آموزش طب سنتی را ممنوع اعلام کردند و با آن به مخالفت پرداختند.
مجموعه «شریان» طی گفت وگو با برخی پزشکان و همچنین مدیران حوزه های طب سنتی، سعی دارد مخاطبان را با دانش پزشکی قدیمی ایرانی آشنا کند تا به این سرمایه عظیم علمی خود آگاهی یابند.
ایرانیان در گذشته های دور، پیش و پس از ورود اسلام دارای دانش پزشکی منحصر به خود بوده اند و حتی بعضی مورخین، آنچه در یونان به عنوان طب سنتی قلمداد می شود را حاصل آموزه های ایرانی ها به یونانیان دانسته اند.
همچنین این مستند بر آن است با تکیه بر یافته های جدید در مورد طب سنتی ایرانی، بازتعریفی از حوزه سلامت و بهداشت عمومی با تکیه بر آموزه های کهن داشته باشد.
مجموعه مستند تلویزیونی شریان- قسمت دوم
ایرانی ها در طول تاریخ علم طب را به صورتی تعریف کرده بودند که امروز از آن به عنوان پزشکی یاد می شود و حتی در علم ادبیات و لغت نیز می توان به ریشه های آن رسید، کلمه پزشک از واژه «بجشک» یا «به جشکی» به معنای بهتر زندگی کردن می آید.
بر اساس شواهد تاریخی می توان ادعا کرد ایرانیان اصول طب را به یونیان تعلیم داده بودند زیرا طب در ایران زمین دارای قدمتی چند هزار ساله بوده و مورخان بسیاری در کتاب هایشان نوشته اند در ایران باستان وضعیت طب پیشرفته تر از آشور بوده است.
مجموعه مستند «شریان» می کوشد طی گفت وگو با پزشکان و فعالان طب سنتی و همچنین استناد به تصاویر و کتب قدیمی به تاریخچه پزشکی در ایران و اسلام بپردازد.
دکتر محمد مهدی اصفهانی رئیس مرکز تحقیقات علوم قرآن، حدیث و طب، دکتر محسن ناصری مدیر گروه طب سنتی اسلامی ایرانی در دانشگاه شاهد، دکتر رضا منتظر محقق، نویسنده و مدرس طب اسلامی ایرانی و دکتر مهدی فهیمی موسس مرکز بین المللی طب سنتی اسلامی ایرانیان ماد از جمله افرادی هستند که در این برنامه با آنها در مورد پزشکی قدیم در ایران و در دوران اسلامی گفت وگو شده است.
سعید کاظمی نویسنده، تهیه کننده و و نادر طالب زاده هم مشاور هنری و ناظر کیفی این مجموعه بوده اند.
