اخلاق پزشکی
دکتر حمیدرضا نمازی
عضو گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
فاجعه منا که به پرکشیدن بسیاری از حاجیان انجامید از بسیاری جهات قابل بررسی و درنگ است. در این مجال و مقال بنا بر تحلیل علت این ماجرای تلخ نیست اما به نظر می‌رسد بتوان از نظرگاه اخلاق پزشکی این ماجرا را کاوید و به بحث گذاشت. چند نکته در این خصوص قابل‌تامل است:
1) حوزه سلامت در هر کشوری در مقام ارائه خدمت، باید بی‌طرف و انسان‌مدار باشد. حضور و واکنش حوزه سلامت عربستان به این فاجعه، کمرنگ، منفعلانه و سیاسی بود، چنانکه احساس می‌شد پروای سیاست، زبان سلامت را در آنجا الکن کرده است.
2) احترام به بدن و جسد درگذشتگان در هر جامعه، نشان از لحاظ کرامت انسانی در آن جامعه دارد. شاید این آموزه اخلاق پزشکی، باید از سطح دروس دانشجویان طب فراتر رود و به تمام کتب درسی راه پیدا کند که حرمتی افزون‌تر از پیش، جسد انسان را لازم است. ماجراهایی که در مواجهه با اجساد درگذشتگان منا پیش آمد، نشان از فرهنگ پایین حرمت‌گذاری به آدمیان دارد.
3) حوزه سلامت موظف است کار خودش را انجام دهد و کاستی‌ها را به حساب قضا و قدر نگذارد. هنر بزرگی است که آدم‌ها کار خود را خود انجام دهند و کار خدا را به خدا بسپارند. دلیل‌تراشی‌هایی از این قبیل، بیش از توجه به خواست الهی، مسئولیت‌پذیری انسانی را مخدوش میکند.
4) مدیریت بحران، مهم‌ترین جلوه حوزه سلامت در مواردی از این قبیل است. مهم‌تر از حل و فصل عجولانه بحران، لحاظ اخلاق در مدیریت بحران است. به تعبیری، باید در مدیریت بحران، ملاحظاتی اخلاقی مانند حریم، احترام، انصاف، عدم قضاوت، مرگ آرام و خوش و نوع‌دوستی حداکثری را در نظر داشت. اخلاق در مدیریت بحران گم‌شده سعودی‌ها در فاجعه منا بود.
5) حواسمان باشد خیلی وقت‌ها، اخلاق پزشکی، معیار و محک دقیقی از کرامت انسان‌ها در جوامع است.
دستگاهی شبیه به نی به نام Life Straw که قادر است 99/99 درصد از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌های موجود در آب‌های آلوده را فیلتر کند، توسط یک شرکت سوئیسی طراحی و در کشور کنیا مورد استفاده قرار گرفته است. به گفته این شرکت سوئیسی، این نی قادر است تا هزار لیتر آب را (که میانگین مقدار آب شرب مورد نیاز یک نفر در سال است) تصفیه کند.
البته این نی انواع مختلفی دارد که نوعی از آن، نی تصفیه‌کننده آب خانواده است و می‌تواند تا 18 هزار لیتر آب را برای 3 تا 5 سال تصفیه کند. امروزه در جهان 884 میلیون نفر به آب سالم دسترسی ندارند که با اختراع این نی می‌توانند از هر گودال و برکه‌ای آب بنوشند. به علاوه، در سال‌های 2010 و 2011 این نی در زلزله هائیتی، سیل پاکستان و سیل تایلند توزیع شد و مورد استفاده آسیب‌دیدگان نیز قرار گرفت.
