گزارش اول
هفته گذشته در تهران همایشی برگزار شد که میزان شیوع دیابت را در کشور بررسی میکرد. دکتر علیرضا استقامتی در این همایش از ابتلای 9 میلیون ایرانی به دیابت تا 15 سال آینده خبر داده بود. این در حالی است که در سال 89 در راستای فاز دوم برنامه کشوری دیابت، 440 هزار نفر از افراد بالای 30 سال در 6 کلانشهر بزرگ کشور مورد ارزیابی قرار گرفتند که در آنها عوامل خطر بیماریهای غیرواگیری مانند دیابت بررسی شده بود. دکتر شهین یاراحمدی، رئیس اداره غدد و متابولیسم وزارت بهداشت در گفتوگو با «سلامت» در مورد نتایج این بررسی توضیح میدهد: «در مطالعات ما مشخص شد 13 درصد افراد بالای 30 سال دچار بیماری دیابت هستند و 13 درصد نیز وضعیت پردیابت دارند یعنی قند خون ناشتای آنها 100 تا 125 است و اگر قندشان کنترل نشود، به دیابت مبتلا میشوند. همچنین 14 درصد کلسترول بالا و 11 درصد فشار خون بالا داشته و 37 درصد دچار اضافه وزن بودند (BMI آنها بین 25 تا 5/27 بود). ضمنا 20 درصد چاق بودند و تنها 35 درصد از افراد سالم بودند، بقیه 1 یا 2 علامت خطر بیماری دیابت را داشتند.»
پرسش: بین شکر، قند و نبات در وزن های یکسان برای شیرین کردن نوشیدنی ها، مصرف کدام یک کالری و قند بیشتری به بدن می رساند؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علومپزشکی ایران:
نوع قند موجود در شکر، قند و نبات مثل هم است و هر 3 آنها از گلوکز تشکیل شدهاند. هر چند ممکن است از نظر شیمیایی تغییرهایی در آنها ایجاد شده باشد اما مصرف آنها در اندازههای یکسان، تقریبا یک میزان قند و کالری وارد بدن میکند.
از این رو، توصیه میشود از مصرف زیاد این خوراکیها بپرهیزید و مثلا با یک استکان چای بیش از 2 تا 3 گرم قند، شکر یا نبات استفاده نکنید.
آیا گروه حبوبات، از نخود گرفته تا انواع لوبیا، از نظر خواص، میزان قند، نشاسته و پروتئین با یکدیگر تفاوت دارند؟ آیا افرادی که قصد کاهش وزن دارند، می توانند از همه آنها استفاده کنند؟
پاسخ دکتر سوده رازقی، متخصص تغذیه و عضو هیاتعلمی دانشگاه علومپزشکی شهیدبهشتی:
حبوبات گروهی از سبزیجات بسیار کمچرب و غنی از آهن، فولات و پتاسیم هستند و علاوه بر نشاسته، مقادیر قابلتوجهی پروتئین و فیبر دارند.
نشاسته موجود در حبوبات آهسته هضم و جذب می شود و در نتیجه نسبت به بسیاری از مواد غذایی موجود در گروه نان و غلات مانند نان لواش و برنج سفید، کمتر روی قند خون اثر میگذارد.
در واقع، نشاسته پس از هضم در دستگاه گوارش به صورت قند در بدن جذب می شود. پاسخ بدن به ورود قند از دستگاه گوارش به خون، ترشح انسولین است. انسولین قند را به بافتهایی مانند عضلات هدایت می کند. به این ترتیب، قند برای تولید انرژی در سلول مقصد مانند سلولهای عضلانی، مورد استفاده قرار میگیرد.
هر چقدر هضم نشاسته کندتر باشد، قند آهسته تر وارد جریان خون می شود، بنابراین باعث افزایش ناگهانی یا افت شدید قند خون نمی شود و حبوبات از این خاصیت فوق العاده برخوردارند.
بنابراین مصرف حبوبات به بیماران مبتلا به دیابت یا کسانی که عدم تحمل گلوکز دارند پیشنهاد می شود.
همانطور که اشاره شد حبوبات حاوی پروتئین هم هستند ولی پروتئین حبوبات کامل نیست.
به این معنی که پروتئین حبوبات چند نوع از اسید آمینه های مورد نیاز بدن را به مقدار کافی تامین نمی کند بنابراین بهتر است حبوبات در ترکیب با غلات به صورت عدس پلو، ماش پلو، آش و... یا با لبنیاتی مثل کشک یا ماست مصرف شود.
همچنین گنجاندن آجیل ها و دانه های روغنی در برنامه غذایی روزانه به کسانی که قصد دارند حبوبات را بیشتر مصرف کنند پیشنهاد می شود.
حبوبات در کنار آجیل ها نیز به پروتئین کامل تبدیل می شوند.
حبوبات مختلف از نظر سرعت هضم و جذب، همچنین مقدار و نوع پروتئین تفاوتهایی با یکدیگر دارند. برای مثال سویا جزو خانواده حبوبات محسوب میشود ولی برخلاف سایر حبوبات یک پروتئین کامل است. جوانه حبوبات نیز پروتئین زیادی دارد. برای مثال 100 گرم جوانه ماش یا عدس حاوی 1/13 گرم پروتئین است. در حالی که هر 100 گرم لپه، لوبیا یا عدس 9-8 گرم پروتئین دارند. میان حبوبات،
نخود کندترین هضم و جذب و بنابراین کمترین اثر را روی قند خون دارد و پس از نخود، عدس، لوبیا قرمز، لوبیا چیتی، ماش و لوبیا سفید در جایگاه های بعد قرار دارند.
متخصصان تغذیه اعلام کردهاند رژیمی که در آن کربوهیدراتها کمتر باشند، بهتر و موثرتر از رژیمی است که در آن چربیها حذف یا کم شوند؛ یعنی اگر در رژیم غذاییتان به میزان کافی پروتئین و چربی باشد، برخلاف تصور عمومی راحتتر وزن کم میکنید. متخصصان نتایج این تحقیق را در مجله امریکن مدیکال منتشر کردهاند و ضمنا توصیه کردهاند که این روش رژیم گرفتن بیشتر برای افرادی مناسب است که وزنشان بیش از حد زیاد است یا در اصطلاح تغذیه چاقی مفرط دارند. این مدل رژیم در یک گروه 248 نفره داوطلب خانم در مقایسه با سایر رژیمها به مدت 12 ماه امتحان شد. افرادی که این رژیم را رعایت کرده بودند به میزان 2 برابر سایز، وزن کم کردند و خطر بیماریهای متابولیکی در آنها کمتر شده بود.
منبع: santeaz
اگر عادت دارید بعد از شام جلوی تلویزیون یا کامپیوتر بنشینید، بهتر است آن را با یک عادت درست جایگزین کنید و 15 دقیقه قدم بزنید. کارشناسان عقیده دارند، دست کم 100 قدم پیاده روی بعد از شام وضعیت سلامت عمومی تان را بهتر می کند که شامل هضم بهتر غذا، سوزاندن کالری، کنترل بهتر قند خون و تری گلیسرید در بدن می شود.در این مطلب برای تان می گوییم که چطور یک پیاده روی 15 دقیقه ای بعد از شام می تواند به سلامت تان کمک کرده و از بروز مشکلات گوناگون جلوگیری کند.
فرآیند هضم غذا سریعا" بعد ازخوردن شروع می شود و شیره و آنزیم های معده که مسئول گوارش هستند در همین زمان فعال می شوند. اگر فرد پس از خوردن شام قدم بزند، فرایند ترشح آنزیم ها برای هضم بهتر بیشتر خواهد شد. در نتیجه از بسیاری از بیماری ها و مشکلات شکمی مانند ترش کردن معده یا بد هضمی که اغلب افراد از آن شاکی هستند، جلوگیری می شود.
بررسیهای جدید نشان میدهند که مصرف نوشابههای قندی سالانه باعث مرگ حدود 184 هزار نفر در سراسر جهان میشود.
برای رسیدن به این نتیجه، محققان اطلاعات مربوط به مطالعات متعدد درباره رژیمهای غذایی در سراسر جهان و نیز مطالعات گسترده آیندهنگر درباره تاثیر نوشابههای قندی بر شاخص توده بدنی، دیابت نوع 2 و تاثیر شاخص توده بدنی بر بیماریهای قلبی- عروقی، دیابت و انواع سرطانها را در یک مجموعه گرد آورده و بررسی کردند. آنها از اطلاعات استخراجشده مربوط به مصرف نوشابههای قندی در 62 بررسی ملی رژیم غذایی شامل 600 هزار نفر از 51 کشور دنیا در بین سالهای 2010-1980 استفاده کردند.
معیار محققان برای اثبات علت دقیق مرگ، «بار جهانی بیماریها، جراحات و عوامل خطر» منتشر شده در سال 2010 است، تحلیلی بینالمللی که هر سال به روز میشود.
دادههای جهانی حاکی از آن است که مصرف نوشابههای قندی سالانه باعث 133 هزار مورد مرگ بر اثر ابتلا به دیابت، 5 هزار مورد مرگ بر اثر بیماریهای قلبی-عروقی و 6450 مورد مرگ بر اثر سرطان میشود.
البته مرگهایی که با نوشابههای قندی در ارتباط هستند، از نظر میزان و درصد در همه کشورها یکسان نیستند، از کمتر از یک درصد در بین افراد بالاتر از 65 سال در ژاپن تا 30 درصد در افراد زیر 45 سال در مکزیک در ایالات متحده سالانه حدود 25 هزار مورد مرگ بر اثر مصرف نوشابههای قندی گزارش شده است.
دکتر داریوش مظفریان، سرپرست گروه تحقیق از دانشکده علوم تغذیهای و سیاستگذاری تاف، میگوید: «نیازی به نوشیدن این نوع نوشابهها نیست. آنها سالانه باعث وقوع دهها هزار مرگ در سراسر جهان میشوند و ما باید این نوشابهها را از منابع غذایی خود حذف کنیم.»
پرسش: از نظر خواص، گیلاس با آلبالو چه تفاوتی باهم دارند و خوردن آن برای چه کسانی مفید است و به چه کسانی توصیه نمیشود؟
پاسخ دکتر محمدحسین انتظاری، متخصص تغذیه و مدیرگروه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
گیلاس و آلبالو هر دو از یک خانواده هستند و فرق چندانی با هم ندارند. این دو میوه جزو میوههای رنگی و سرشار از آنتیاکسیدان هستند، بنابراین مصرف آنها باتوجه به عوامل خطر فراوانی که در محیط اطرافمان وجود دارد، مانند مصرف غذاهای صنعتی، آلودگی هوا و... برای سلامت بدن بسیار مفید است.
این میوهها منع مصرف خاصی ندارند به جز افرادی که نسبت به آنها حساسیت دارند، سایر افراد میتوانند از آنها استفاده کنند؛ حتی کسانی که قند دارند هم میتوانند روزانه یک لیوان آلبالو و گیلاس بخورند. البته کسانی که مشکلات گوارشی دارند، باید سعی کنند از انواع بسیار رسیده گیلاس و آلبالو که رنگی تقریبا تیره دارند، استفاده کنند و از مصرف انواع کال آن بپرهیزند.
در صورتی که مصرف میوه رسیده هم باعث ناراحتیهای گوارشی شد، چارهای نیست جز اینکه میوه را بپزند و بخورند.
هرچند با پختن میوهها ویتامین C آنها از بین میرود اما سایر موادمغذی از جمله پتاسیم، فیبر و... همچنان باقی میماند و برای بدن مفید است.
نکتهای که در مورد مصرف آلبالو وجود دارد، این است که بسیاری از افراد آن را با نمک میخورند. درحالی که استفاده از نمک با هر نوع میوه و سبزی حتی خیار و گوجه منع میشود. زیرا میوهها منبع خوبی از پتاسیم هستند و وجود پتاسیم برای پیشگیزی از بروز بیماریهای قلبی - عروقی و فشارخون مفید است اما وقتی میوه را با نمک میخورید، مقدار زیادی سدیم وارد بدنتان میکنید و تعادل بین سدیم و پتاسیم بدن را به هم میریزید. به همین دلیل خود را در معرض ابتلا به بیماریهای
قلبی - عروقی و فشارخون قرار میدهید، بنابراین مصرف میوهای که باید ضامن سلامتتان باشد، همراه با مقدار زیادی نمک باعث بیماریتان خواهد شد.
پرسش: آیا خوردن قهوه های فوری کم چربی که ترکیبهای تشکیل دهنده آنها روغن گیاهی نارگیل است، برای کسی که کلسترول بالا دارد، مضر است؟
پاسخ دکتر محمدحسن انتظاری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:
بهطور کلی محصولات غذایی آماده معمولا یا شیرین هستند یا چربی بالایی دارند. حتی در محصولاتی هم که کم چرب نامیده می شوند، از چربی های خاصی که در ظاهر دیده نمی شوند، استفاده میکنند. روغن نارگیل از نظر خاصیت چاقکنندگی یا بالابردن چربیخون جزو بدترین روغن هاست ولی حالت چربکنندگی را که بسیاری از چربی ها در غذا ایجاد میکنند، ندارد. مصرف قهوه یا محصولات دیگری مانند کاکائو و چای به تنهایی و بدون افزودن هیچ ماده دیگری برای افرادی که چربیخون بالایی دارند، مشکلی ایجاد نمی کند. آنچه مضر است، چربی یا قند و شکری است که به قهوه، شیرکاکائوهای صنعتی، انواع کاکائو و... می زنند.
هفته نامه سلامت-شماره525- صفحه با خوانندگان
پرسش: توت سفید از نظر موادمغذی و خواص، با توت های دیگر چه فرقی دارد؟ برای چه کسی خوردن این میوه مناسب است و به چه کسی توصیه نمی شود؟
پاسخ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران:
خواص تغذیه ای توت سفید با سایر توتها تقریبا یکسان است اما با توجه به اینکه رنگدانه میوه ها بیشتر حاوی ترکیبهای فلاونوییدی هستند و ترکیبهای آنتیاکسیدانی قابلتوجهی هم دارند، ترکیبهای آنتیاکسیدانی توت سیاه و سایر توت های رنگی بسیار بیشتر از توت سفید است.
نکته مهم این است که قندهای ساده موجود در توت سفید کاملا رسیده، بسیار زیاد است. توت سفید را ترجیحا با معده خالی مصرف نکنید. بهترین زمان مصرف میوه های شیرین بعد از غذاست.
ضمن اینکه کل مقدار دریافتی میوه های شیرین بهدلیل فروکتوز یا قند ساده بالایی که دارند، باید حساب شده و معین باشد تا بیش از نیاز مصرف نشوند.
افرادی که مشکل اضافه وزن و چاقی دارند یا دچار قندخون بالا هستند، باید در مصرف میوه های شیرین احتیاط کنند. سایر افرادی که مشکلات متابولیک ندارند، می توانند میوه های شیرین مانند خرما، توت، کشمش و ...را به مقدار کم پس از صرف غذای اصلی یا میان وعده میل کنند.
علاوه بر اینها، هیچگاه شیرینی ها و میوه های شیرین را با معده خالی و در حالی که گرسنه هستید، مصرف نکنید زیرا در این شرایط سرعت افزایش قندخون بسیار بالا می رود و پاسخ طبیعی بدن، ترشح مقدار زیادی انسولین است. این حالت باعث می شود بروز احساس گرسنگی به دفعات بیشتر شود و روی دریافت بیش از حد غذا در طولانی مدت اثر بگذارد.
هفته نامه سلامت-شماره525- صفحه با خوانندگان