اپیدمیولوژی یک بیماری خونریزیدهنده در ایران و جهان
دکتررضا پاکزاد، اپیدمیولوژیست
بیماری تب خونریزیدهنده کریمهکنگو یا CCHF یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که ویروسی از خانواده اربو ویروس‌ها آن را ایجاد می‌کند و معمولا در حیوانات اهلی و وحشی علائم واضحی ندارد ولی در انسان‌ها باعث بیماری وخیمی می‌شود که ممکن است منجر به مرگ بیمار شود. این بیماری اولین‌بار در ناحیه غرب کریمه شوروی سابق در سال 1944 توصیف شد و در سال 1956 ویروسی از خون بیماری در کنگو جدا شد که اولین مورد ویروس کنگو نام گرفت. در سال 1969 بررسی کلاس آنتی‌ژنی شباهت بین موارد کریمه‌ای و کنگویی را نشان داد، بنابراین نام ویروس تب خونریزیدهنده کریمه کنگو مورد قبول قرار گرفت. این بیماری معمولا توسط گزش کنه ناقل ویروس به انسان منتقل می‌شود به همین دلیل در روستا‌ها و جاهایی که ذبح حیوانات به‌صورت غیر بهداشتی انجام می‌شود فراوان دیده می‌شود.
این بیماری همچنین در شرایط خاصی ممکن است باعث همه‌گیری داخل بیمارستان شود به‌طوری که بیمار طی مدتی که در بیمارستان بستری است به شدت برای دیگران آلوده‌کننده است به همین دلیل برای فرد مبتلا به تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در بیمارستان جداسازی‌های شدیدی اعمال می‌کنند. از اولین کسانی که این بیماری را کامل توضیح داده‌اند می‌توان به جرجانی، حکیم و دانشمند ایرانی اشاره کرد که در کتاب ذخیره خوارزمشاه که حدود سال 1110 میلادی نوشته شده شرح کاملی از علائم بیماری شامل خون در ادرار، خونریزی از مقعد، استفراغ خونی، خلط خونی، خونریزی در حفره شکم و خونریزی از لثه‌ها اشاره کرده و گفته‌است که احتمالا توسط کنه به آنان منتقل می‌شود.
این بیماری معمولا در حیوانات فقط همراه با تب است ولی در صورت خون‌خواری کنه از حیوانات، کنه نیز برای تمام عمر آلوده می‌شود و عفونت در انسان پس از گزش کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست نیز ایجاد می‌شود. خطر انتقال بیماری در انسان طی ذبح حیوان آلوده یا دوره کوتاهی پس از ذبح حیوان آلوده وجود دارد. باید توجه کرد تماس با خون و بافت بیماران به‌خصوص در مرحله خونریزی یا انجام هرگونه اعمالی که منجر به تماس انسان با خون، بزاق، ادرار و استفراغ آنها شود باعث انتقال بیماری می‌شود.
شروع بیماری ناگهانی است و همراه با تب، لرز، دردهای شدید عضلانی، سردرد، تهوع و درد اپیگاستر و کمر است. مرحله خونریزیدهنده از روز سوم تا پنجم بیماری شروع می‌شود و خود را با خونریزی‌های سطحی، خونریزی بینی، خلط خونی، استفراغ خونی، دفع خون در ادرار و مدفوع نشان می‌دهد. در بیمارانی که بهبود می‌یابند، دمای بدن ظرف روزهای دهم تا بیستم کاهش می‌یابد و خونریزی متوقف می‌شود. اگرچه دوران نقاهت می‌تواند تا 4 هفته یا بیشتر طول بکشد. مرگ به‌علت خونریزی شدید و ایست قلبی از روز هفتم تا نهم پس از شروع بیماری رخ می‌دهد.
میزان مرگ‌ومیر گزارش‌شده از تب خونریزی دهنده کریمه کنگو تا 30 درصد در برخی مطالعات گزارش شده‌است. افرادی که بیشترین خطر را برای ابتلا به بیماری دارند شامل دامداران، کشاورزان، کارگران کشتارگاه، دامپزشکان و کارکنان بهداشتی و درمانی است. شیوع فصلی بیماری به این ترتیب است که در فصول گرم سال یعنی از میانه بهار تا اواسط پاییز که بیشترین احتمال حضور کنه‌های ناقل در طبیعت وجود دارد، پرخطرترین زمان سال برای ابتلا به تب خونریزی دهنده کریمه کنگو است.
در تقویم سلامت، بیست‌ویکم اردیبهشت به اتفاقی اشاره دارد که در کنار مطرح کردن جنبه‌های اخلاقی طب و روحیه ایثارگرانه گروه کثیری از پزشکان این کشور، نام یک بیماری را نیز به شکل پررنگی مطرح می‌کند؛ بیماری تب کریمهکنگو. موضوع از 30 فروردین ماه 91 آغاز شد؛ وقتی یکی از کارگران بخش «کله‌پاک‌کنی» در کشتارگاه مشهد حین فعالیت دست خود را می‌برد و پس از آن در مرکز خانه بهداشت کارگری دستش را پانسمان می‌کند.
مدتی بعد به دنبال بدتر شدن حال عمومی این بیمار در تاریخ 13 اردیبهشت، او مجددا به بیمارستان امام رضا(ع) مراجعه می‌کند و اولین نفری که در این بیمارستان با بیمار تماس پیدا می‌کند، دانشجویی به‌نام «امیر کیخسروی» است که از بیمار شرح حال می‌گیرد و او را معاینه می‌کند. دو روز بعد، علائم بیماری تب کریمهکنگو همراه افت پلاکت و تب در این دانشجو ظاهر می‌شود و او به دنبال این اتفاق در بیمارستان امام رضا(ع) بستری می‌شود. اما از آنجا که این دانشجو دارای بیماری زمینه‌ای «فاویسم» بوده، به درمان‌های متداول جواب نمی‌دهد و متاسفانه در 21 اردیبهشت ماه به‌دنبال ابتلا به همین بیماری از دنیا می‌رود.
هشدار معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره تب‌کریمه کنگو
گوشتی که مهر دامپزشکی ندارد، نخرید
مهدیه آقازمانی
در پی اعلام وزارت بهداشت در مورد فوت یک نفر به‌دلیل بیماری تب کریمه کنگو در استان‌های شمالی کشور، نگرانی در مورد شیوع آن قوت گرفت. بنابر اعلام وزارت بهداشت، از ابتدای سال تاکنون 9مورد ابتلا به تب کریمه کنگو مشاهده شده و 3 نفر به‌دلیل این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. بیماری تب کریمه کنگو یک بیماری خطرناک مشترک انسان و حیوان است و با وجود اینکه در چند سال اخیر موارد ابتلا به آن در کشور نسبت به گذشته کمتر شده، از آنجاکه می‌تواند کشنده باشد، پیشگیری از شیوع آن اهمیت زیادی دارد.
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «سلامت» آخرین وضعیت این بیماری را تشریح کرده است.
به آگاهی هم‌میهنان محترم می‌رساند باتوجه به افزایش احتمال شیوع بیماری تب کریمه کنگو در فصول گرم سال، همزمان با فصل فعالیت مخزن بیماری (کنه‌ها)، ضروری است گروه‌های در معرض خطر شامل دامداران، کارکنان کشتارگاه‌ها، قصابان، کشاورزان و به‌خصوص روستاییان و عشایر که به نحوی با دام سر و کار دارند، با جلوگیری از این رفتارهای مخاطره‌آمیز مراقب سلامت خود باشند:
