نگاه متخصص تغذیه
دکتر مجید حاجیفرجی
رئیس انستیتو تحقیقات تغذیهای و صنایع غذایی کشور
هر سال با ورود به ماههای محرم و صفر، شمار زیادی از هموطنان ما اقدام به طبخ و پخش غذای نذری میکنند که اگر چند نکته ساده و مهم را در تهیه غذای نذری خود رعایت نکنند، ممکن است سلامت عزاداران حسینی را به خطر بیندازند. از طرف دیگر، افرادی که با غذاهای نذری اطعام میشوند نیز باید چند نکته را در مورد این غذاها به خاطر بسپارند. در این یادداشت به تشریح برخی از مهمترین توصیهها برای آنهایی که نذری میپزند و نذری دریافت میکنند، میپردازم:
دکتر حسین رستگار
مدیرکل آزمایشگاههای مرجع کنترل غذا و دارو و رئیس مرکز تحقیقات آزمایشگاهی غذا و دارو در سازمان غذا و دارو
چندی پیش، خبری مبنیبر عدم سمزدایی و انگلزدایی از لیوانهای کاغذی یکبار مصرف منتشر شده و در ادامه خبر آمده بود که به دلیل همین آلودگیها، استفاده از لیوانهای پلاستیکی بر انواع کاغذی آنها برتری دارد.
این درحالی است که چنین موضوعی تنها درحد یک ادعاست و تا اثبات آن نباید اذهان عمومی را با پخش چنین خبرهایی مشوش کرد.
بهطور کلی، لیوانهای یکبار مصرف با جنسهای مختلف کاغذی، فومی، گیاهی یا پلاستیکی (پلیمری شفاف یا شیریرنگ) در بازار وجود دارند و بین این محصولات، ما باید ابتدا به کیفیت مواد اولیه مورد استفاده در لیوانها توجه داشته باشیم و بدانیم اگر هر کدام از این لیوانها دارای استاندارد و تاییدیه سازمان غذا و دارو باشند، میتوان به سلامت و ایمنی آنها اعتماد کرد و علاوه بر تمام نوشیدنیهای سرد، نوشیدنیهای گرم را هم در برخی از آنها مصرف کرد.
خریداران و مصرفکنندگان این لیوانها باید هنگام خرید به بستهبندی اصلی این محصولات توجه کنند و بدانند محصولات و برندهای مورد تایید ما، همانهایی هستند که علاوه بر مهر استاندارد، مهر و نشان سازمان غذا و دارو را هم دارند. بد نیست بدانید امکان مهاجرت ترکیبهای شیمیایی موجود در لیوانهای یکبار مصرف غیراستاندارد یا آنهایی که تاییدیه سازمان غذا و دارو را ندارند، به بافت نوشیدنی وجود دارد. در این صورت، سلامت ما هم با استفاده از چنین محصولاتی بیشتر به خطر خواهد افتاد.
بین محصولات مختلف، ما ابتدا استفاده از لیوانهای گیاهی، سپس کاغذی، فومی و در نهایت، پلاستیکی را برای نذریهای نوشیدنی مناسبتی و گرم، توصیه میکنیم. ما میتوانیم در تمام لیوانهای یکبار مصرف استاندارد (حتی پلاستیکیها) نوشیدنی گرم بریزیم و مطمئن باشیم که میزان ترکیبات شیمیایی رهاشده از بافت لیوان و مهاجرت آن به نوشیدنی ما کمتر از حد استاندارد خواهد بود اما از آنجا که این ترکیبات در حداقل ممکن از لیوانهای گیاهی و کاغذی جدا میشوند، توصیه ما استفاده از این محصولات برای نوشیدنیهای گرم است.
ماه محرم نزدیک است. با توجه به افزایش تقاضای ظروف یکبار مصرف در این ایام، توصیه رییس اتحادیه پلاستیک و نایلون به مردم استفاده از لیوانهای یکبارمصرف پلاستیکی به جای کاغذی به دلیل بیماری زا بودن آنهاست. این در حالی است که طی چهار، پنج سال اخیر با توصیههای صورت گرفته مصرف لیوانها و ظروف یکبار مصرف کاغذی به جای پلاستیکی افزایش یافته است.
سید رحیم مقیمی اصل در گفتوگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: با توجه به ایام سوگواری و فرا رسیدن ایام عزاداری امام حسین (ع) و افزایش مصرف ظروف یکبار مصرف به مردم توصیه می کنم که از خرید لیوانهای یکبارمصرف کاغذی خودداری کنند و مایعات گرم را در لیوان های کاغذی مصرف نکنند. در صورت استفاده از این لیوان ها حتما باید مایعات به صورت سرد مصرف شود.
وی با بیان اینکه مضر بودن این لیوان ها به ویژه در مکان های شرجی مثل آبادان افزایش یافته است گفت: شهرداری اعلام کرده که در مناطق 22گانه تهران از لیوانهای یکبار مصرف کاغذی استفاده شود ولی من این موضوع را به شدت رد میکنم.
با وزیر بهداشت هم ملاقات کرده و مضر بودن لیوان های یکبارمصرف کاغذی را به اثبات رساندم و وزارت بهداشت نیز این موضوع را تایید کرد.
مقیمی اصل با بیان اینکه لیوان های کاغذی حاوی باکتری خطرناکی است که مصرف آنها موجب بیماری های داخلی و زخم دهان میشود تاکید کرد: اگر این لیوان ها سم زدایی و انگل زدایی شود بهتر از لیوان های پلیمری است ولی چون مواد سم زدایی در کشور ما گران است بنابراین این کار صورت نمیگیرد و این لیوان ها با قیمت ارزانی فروخته میشود.
رییس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پلاستیک و نایلون به خریداران توصیه کرد که در زمان خرید حتما باید به برند و حروفی که در انتهای ظروف حک شده دقت کنند و از هر مغازهای خرید نکنند.
-------------------------------------------------------
نقد:
معاون اداره کل نظارت بر فراورده های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو ؛
تولید و واردات ظروف یکبار مصرف تحت نظارت مسئولین فنی معتبر است
معاون اداره کل نظارت بر فراورده های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو به برخی اظهار نظر های غیر کارشناسی پاسخ داد: تولید و واردات ظروف یکبار مصرف تحت نظارت مسئولین فنی معتبر است.
به کزارش "وب دا "، دکتر سهیل اسکندری در واکنش به برخی اظهار نظر ها و هشدار ها نسبت به آلودگی لیوانهای کاغذی یکبار مصرف در رابطه با ظروف پلاستیکی و کاغذی اظهار داشت: تمامی محصولات سلامت محور از جمله ظروف یکبار مصرف پلیمری و کاغذی، در صورت داشتن پروانه بهداشتی ساخت و یا ورود معتبر و تحت نظارت مسئولین فنی قابل عرضه و مصرف هستند.
وی اضافه کرد: سازمان غذا و دارو در خصوص مضرات ظروف کاغذی و یا عدم مصرف آنها هیچگونه اطلاعیه ای صادر نکرده است .
معاون اداره کل نظارت بر فراورده های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو با تشکیک در موارد مطرح شده درباره سم و انگل زدائی این ظروف و نیز غیر علمی دانستن این مطالب تاکید کرد: نشر اظهار نظرات تائید نشده آنهم به نام اصلی سلامت که همان وزارت بهداشت میباشد نه تنها سودی ندارد بلکه تشویش اذهان عمومی ، تضعیف جایگاه متولی گردیده و سلب اعتماد مردم را در پی دارد.
این مقام مسئول در سازمان غذا و دارو در پایان سخنانش به مصرف کنندگان توصیه کرد: در هنگام خرید ظروف یکبار مصرف اعم از پلیمری و کاغذی ضمن کسب اطمینان ازداشتن شماره پروانه های بهداشتی ،مواد غذائی داغ را در ظروف یکبار مصرف پلیمری استفاده نکنند و در صورت لزوم منتظر باشند تا دمای ماده غذائی، تا حد امکان کاهش یافته وسپس اقدام به سرو غذا و یا نوشیدنی نمایند.
پرسش: شنیده ام ظروف یکبار مصرف کاغذی نباید در تماس با خوراکی های داغ قرار بگیرند زیرا از نظر سرطانزایی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و پلیمری بدتر هستند. این موضوع صحت دارد؟
پاسخ دکتر آراسب دباغ مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی:
ظروف یکبار مصرف پلاستیکی حاوی ترکیبهای پلیمری هستند که در صورت تماس با مواد غذایی یا مایعات داغ از خود منومر آزاد میکنند. منومرها مشکوک به سرطانزایی و ایجاد افسردگی هستند و در صورت مصرف طولانیمدت خطرناک خواهند بود اما ظروف یکبار مصرف کاغذی یا سلولزی این ترکیبها را ندارند و در تماس با مواد غذایی یا مایعات داغ مشکلی پیدا نمیکنند. البته به شرط اینکه نوع مرغوب آنها را بخرید و استفاده کنید زیرا انواع نامرغوبشان با ریختن مواد غذایی خاصی بوی نامطبوعی (شبیه به بوی نفت) میگیرند و برای مصرف کننده زیانبار خواهندبود.
پرسش: تجربه نشان داده است ظروفی که با روغن مایع چرب شده اند، سخت تر تمیز میشوند، در حالی که ظروف چرب شده با روغن جامد را راحت تر میتوان شست. همیشه این موضوع باعث نگرانی من است که آیا روغن های مایع مصرفی، در عروق هم رسوب میکنند و در بافتهای بدن باقی میمانند یا نه؟ لطفا بیشتر توضیح دهید.
پاسخ دکتر کوروش جعفریان، متخصص تغذیه و عضو هیاتعلمی دانشگاه علومپزشکی تهران:
برخی افراد نگاه عامیانهای به مسائل علمی دارند. روغن مایع و روغن جامد از لحاظ ترکیب شیمیایی و بیوشیمیایی با هم تفاوت دارند. روغن جامد بیشتر از اسیدهای چرب اشباع و روغن مایع از اسیدهای چرب اشباعنشده تشکیل شدهاند. به همین دلیل ترکیبهای روغن مایع ضمن اینکه کمتر در رگها رسوب میکند، در بدن راحتتر تجزیه و مصرف میشود. مطالعات متعددی نشان داده مصرف روغنهای جامد خطر افزایش کلسترول خون را بالا میبرد. آنچه بهعنوان رسوب میشناسیم، عمدتا کلسترول است نه خود چربی. در واقع کلسترولهایی که اکسید شدهاند، وارد لایه زیرین عروق میشود و در آنجا رسوب میکند و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش میدهد. نتایج تحقیقات همچنین بیانگر این است که هر گاه دریافت روغنهای جامد کم و به جای آنها از روغن مایع استفاده شود، میزان کلسترول خون کاهش پیدا خواهد کرد.
آنچه شما گفتهاید یک باور نادرست است که به هیچوجه جنبه علمی ندارد. مثلا در گذشته باور بسیاری از افراد این بود که اگر فردی قلم گاو یا گوسفند مصرف کند، استخوان هایش استحکام بیشتری پیدا خواهد کرد یا اگر کسی چشم گوسفند بخورد، بر قوت بیناییاش افزوده خواهد شد. همه اینها باورهای قدیمی و ابتدایی هستند. البته هنوز هم عدهای برای منافع مالی خود از پایین بودن سطح دانش برخی افراد استفاده میکنند و آنها را در جامعه رواج میدهند. تشبیه شما مثل آن است که بگوییم گریس راحتتر از روغن پاک میشود پس گریس ماده مفیدی برای بدن است!
بدون هیچ شک و شبهه ای مطالعات گسترده در این زمینه نشان میدهد مصرف روغن های جامد برای سلامت افراد خطر دارد.