پرسش: واکسن ضدسرماخوردگی را از چه سنی میتوان تزریق کرد؟ آیا عارضه‌ای هم دارد؟
پاسخ دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
ما واکسن ضدسرماخوردگی نداریم. واکسن مورد نظر شما حتما واکسن آنفلوآنزاست. آنفلوآنزا باعث ایجاد عفونت‌های تنفسی می‌شود. واکسن آنفلوآنزا را میتوان از 6 ماهگی به بعد تزریق کرد اما تزریق این واکسن برای کودکان زیر 6 ماه توصیه نمی‌شود.
کودکان زیر 6 سال باید واکسن آنفلوآنزا را به شکل یک‌دوم ویال اما در 2 دوز با فاصله 1 ماه تزریق کنند، اما برای افراد 6 سال به بالا این کار لازم نیست. واکسن آنفلوآنزا عوارض خاص جدی ندارد و بیشتر ممکن است به‌صورت قرمزی، گرمی و سفتی در محل تزریق و یک شب تب کردن باشد که معمولا این عوارض بعد از تزریق همه واکسن‌ها طبیعی هستند.
افرادی که نسبت به مصرف تخم‌مرغ حساسیت خیلی شدیدی دارند و با خوردن تخم‌مرغ غش می‌کنند نباید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند زیرا این واکسن در تخم‌مرغ کشت می‌شود. عارضه نادر واکسن آنفلوآنزا (یک در هر 10 هزار واکسن) نشانگان گیلن‌باره است که در آن سیستم ایمنی بدن به سیستم عصبی حمله می‌کند و باعث ضعف و مشکلات حسی در فرد می‌شود.
احتمال دارد برخی افراد به‌خصوص کودکان بعد از ابتلا به آنفلوآنزا به آن مبتلا شوند و بیمار حتی در آی‌سی‌یو بستری شود. البته احتمال بروز بیماری گیلن‌باره بعد از ابتلا به آنفلوآنزا بسیار بیشتر از احتمال ابتلای آن بعد از واکسن آنفلوآنزاست، بنابراین نمی‌توان به صرف اینکه واکسن ممکن است باعث عارضه شود از تزریق آن صرف‌نظر کرد زیرا عوارض خود بیماری به مراتب بیشتر خواهد بود.
«آنفلوآنزا در ایران وحشی شده است!» این هشداری بود که در نیمه آذرماه از سوی وزیر بهداشت اعلام شد. دکتر سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی با اشاره به انتشار این بیماری در کرمان گفت: «متاسفانه تا کنون در کرمان 22 نفر به دلیل ابتلا به آنفلوآنزا فوت کرده‌اند و متاسفانه این آمار صحیح است. البته افراد صرفا به دلیل بیماری آنفلوآنزا فوت نمی‌کنند، بلکه حتما بیماری‌های زمینه‌ای دیگری نیز داشته‌اند...»
پس از وزیر بهداشت، نوبت به علیرضا رزم‌حسینی، استاندار کرمان بود که در روز دانشجو، 16 آذر، با اعلام وضعیت زرد به خاطر شیوع بیماری آنفلوآنزا در کرمان عنوان کند که: «به همین دلیل، مدارس تمام مقاطع تحصیلی و مهدکودک‌های استان کرمان در روزهای 17 و 18 آذر تعطیل است.»
بار دیگر فوت چند تن از هموطنان ما در استان کرمان به علت ابتلا به آنفلوانزای خوکی طی یک ماه گذشته خبرساز شد. هرگاه آنفلوانزا منجر به فوت می‌شود، زنگ‌های خطر برای سیستم بهداشتی کشورها به صدا درمی‌آید تا زودتر نوع ویروس را تشخیص دهند و بتوانند ارتباط ویروس با انسان‌ها را قطع کنند. ویروس‌های آنفلوانزا معمولا در افراد سالم کشنده نیستند و خطر متوجه کسانی است که از نظر ایمنی ضعیف هستند. تعداد این افراد در جوامع کم نیست و اگر جلوی شیوع ویروس گرفته نشود، شاهد مرگ و میر قابل توجهی در جمعیت کشورها خواهیم بود.
ویروس آنفلوانزای جدیدی طی چند سال اخیر در پرنده‌ها دیده شد. این ویروس قابلیت انتقال به انسان را داشت و افرادی که در تماس با پرنده‌ها بودند به ویروس آلوده شدند. سپس تغییرهایی در ساختار ویروس‌ها ایجاد شد که انتقال ویروس از انسان به انسان دیگر را امکان‌پذیر کرد و باعث شد بیماری جدید و جدی آنفلوانزای پرندگان در دنیا مطرح شود.
آنفلوانزا بیماری ویروسی است که علائم آن بسیار شدیدتر از سرماخوردگی است. این بیماری اغلب با تب بالای 8/37 همراه است. بیماران دچار کوفتگی عضلانی، خستگی مفرط، خشکی و درد گلو و درد بدن میشوند. افراد جوان و سالم معمولا دوره بیماری را بدون مشکل طی می‌کنند ولی اگر آنفلوانزا با عفونت باکتریایی همراه شود شرایط بیمار بسیار دشوار خواهد شد. عفونت‌های باکتریایی اغلب به دستگاه تنفسی تحتانی حمله می‌کنند و باعث عفونت ریه میشوند. عفونت ریه خطرناک است. این بیماران به سختی نفس می‌کشند، سرفه می‌کنند و ممکن است خلط خونی داشته باشند. در چنین مواقعی بیمار باید در بیمارستان بستری و درمان با آنتی‌بیوتیک آغاز شود. بیماران برای کاهش سردرد و دردهای عضلانی می‌توانند از مسکن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوبروفن استفاده کنند.
هر سال قبل از آمدن فصل سرد و زیاد شدن بیماری‌های ویژه این فصل، توصیه‌هایی مبنی بر تزریق واکسن آنفلوانزا برای گروه‌های در معرض خطر و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند مانند سالمندان و کودکان داشتیم، اما گویا مدتی است در فضای مجازی بحث‌هایی در مورد عوارض واکسن آنفلوانزا مطرح شده و حتی شنیدم افرادی از طریق به‌اشتراک‌گذاری شرح‌حال فرزندان خود که پس از تزریق واکسن دچار عوارض جانبی خاص شده‌اند، باعث شده‌اند متقاضیان تزریق واکسن دچار سردرگمی و دلهره شوند. بسیاری از والدین مانده‌اند بین نگرانی از عوارضی که تزریق نکردن واکسن برای بچه‌ها دارد و این متن‌هایی که صحتش معلوم نیست.
تحقیقات جدید دانشمندان نشان می‌دهد بسیاری از افراد براساس تجربه‌های شخصی خود برای دریافت یا عدم دریافت واکسن آنفلوانزا تصمیم می‌گیرند و تنها عامل مهم در این زمینه مربوط به تبلیغات نیست. تحقیقی که توسط دانشگاه جورجیا انجام شد، نشان داده که راهکار مناسب برای متقاعدکردن افراد برای دریافت واکسیناسیون آنفلوانزای سالانه بسیار فراتر از پیام‌های هوشمندانه و اطلاعیه‌های خدمات عمومی است. این تحقیق که به سرپرستی گلن نواک انجام گرفت، به تشریح موانع و محرک‌های دخیل در تصمیم‌گیری‌های مردم مبنی بر دریافت واکسن آنفلوانزا می‌پردازد. نواک می‌گوید: «یکی از یافته‌های بسیار مهم این تحقیق این است که تجربه شخصی افرادی که سالیانه این واکسیناسیون را انجام می‌دهند و کسانی که دریافت‌کننده این واکسن نیستند، در این تصمیم‌گیری بسیار مهم تلقی می‌شود. من فکر می‌کنم بسیار مهم است که به خاطر داشته باشیم غلبه بر تجربه‌های شخصی افراد بسیار سخت است. در بسیاری از مواقع باور بر این است که میتوان با آموزش دادن یا متقاعد کردن افراد، آنها را به انجام واکسیناسیون ترغیب کرد، اما همیشه این چنین نیست. گاهی برای ایجاد این نوع تمایلات در افراد نیازمند تولیدهای بهتر یا تجربه‌های شخصی جدید و متفاوت‌تری هستیم.»
نواک در ادامه بیان کرد: «در کل این تحقیق به این نتیجه رسید که نیاز است مردم به آنفلوانزا به عنوان یک بیماری بسیار جدی نگاه کنند تا مورد واکسیناسیون قرار بگیرند.» این تیم تحقیقاتی همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که تفاسیر نادرستی مانند اعتقاد به اینکه این واکسیناسیون منجر به آنفلوانزا می‌شود، هنوز هم باقی مانده و گاهی ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی به این تفاسیر نادرست دامن می‌زنند. یکی از یافته‌های بسیار عجیب این تحقیق در زمینه برداشت‌های کارکنان مراکز مراقبتی و دیدگاه آنها نسبت به بیماری آنفلوانزا بود.
نواک در این‌باره گفت: «برخی از کارکنان مراکز مراقبتی می‌دانند که ممکن است به آنفلوانزا مبتلا شوند، اما نمی‌دانند که می‌توانند باعث انتقال آنفلوانزا شوند. آنها تنها به بیماران به چشم یک تهدید نگاه می‌کنند و خودشان را درنظر نمی‌گیرند و همین امر باعث ایجاد مانعی برای دریافت واکسن آنفلوانزا توسط آنها شده است.»
توصیه‌های سازمان دامپزشکی کشور در پی انتشار اخبار و شایعاتی مبنی بر ورود آنفلوانزای مرغی به ایران
دو سه هفته‌ای می‌شود که اخبار جسته گریخته‌ای از ورود آنفلوانزای مرغی در شمال کشور به گوش می‌رسد ولی مقامات رسمی این اخبار را چند روزی تایید نکردند تا اینکه سازمان دامپزشکی با ارسال بیانیه‌ای آن را تایید کرد. آنفلوانزای مرغی یا آنفلوانزای پرندگان یک بیماری ویروسی خطرناک است که از مرغ یا پرنده زنده می‌تواند به انسان سرایت کند. نگرانی دیگری که وجود دارد، انتقال این ویروس به سایر استان‌هاست زیرا اخبار و شایعات متناقضی از مشاهده مواردی از ابتلا به آنفلوانزای مرغی در برخی نقاط کشور منتشر شده است. در چند روز گذشته، استاندار کرج در اخبار ساعت 18:30 تلویزیون گفت مردم کرج تا اطلاع ثانویه مرغ زنده نخرند. نکته قابل‌تامل اینجاست که اطلاع‌رسانی در این زمینه هنوز شفاف نیست و سازمان دامپزشکی توضیحات بیشتری در مورد شیوع آنفلوانزای پرندگان و راه‌های انتقال آن نمی‌دهد و فقط به انتشار بیانیه‌ای در این خصوص بسنده کرده است. در اطلاعیه سازمان دامپزشکی آمده است: «در پی دریافت گزارش تلفات غیرعادی طیور بومی (مرغ و اردک) در یک روستای استان مازندران، کارشناسان سازمان دامپزشکی کشور با حضور در محل و اعمال ضوابط بهداشتی و قرنطینه‌ای به‌منظور جلوگیری از گسترش آلودگی، برای انجام نمونه‌برداری‌های لازم و معدوم‌سازی طیور مبتلا و تلف شده به شیوه بهداشتی، اقدام کردند و عملیات پاکسازی و ضدعفونی انجام گرفت.»
