وسواس در هر سن و سال و از هر نوعی که باشد، آزاردهنده است و از نظر روانی و جسمی فرد مبتلا را دچار مشکل می‌کند. منظورم از وسواس، وسواس فکری یا عملی مکرر است که به بیمار رنج و عذاب قابل‌ملاحظه‌ای تحمیل می‌کند؛ به‌گونه‌ای که روند زندگی فرد و روابطش مختل شود. شروع وسواس معمولا از 20 سالگی است و فقط 15 درصد افراد بعد از 35 سالگی به وسواس مبتلا می‌شوند. شروع وسواس در سالمندی بسیار نادر است اما آنچه اهمیت دارد، این است که جنس وسواس در سالمندی با بقیه سنین تفاوت دارد چون در سالمندی به‌دلیل تحلیل عضلات و کم شدن توان خود فرد تبعات وسواس می‌تواند بدتر بروز پیدا کند.

جنس وسواس در سالمندان تفاوت دارد
       شیوع وسواس در سالمندی تنها یک درصد است ولی الگوی آن با وسواسی که در سنین جوانی بروز پیدا می‌کند، متفاوت است. بیشتر سالمندانی که دچار وسواس هستند، عمدتا وسواس شستشو و ترس از گناه دارند. از آنجایی که وسواس از سنین جوانی آغاز می‌شود، اگر سالمندی دچار وسواس است، قاعدتا باید شکل خفیف آن را از قبل داشته باشد. البته اگر تازه وسواس در فرد سالمند ظاهر شده، به این دلیل است که ممکن است اتفاقی در زندگی‌اش افتاده باشد که تحملش برایش سخت بوده و یکباره دچار وسواس شده است. همچنین ممکن است فرد از دوره جوانی وسواس داشته ولی خیلی جدی نبوده است ولی در سالمندی به صورت تشدیدیافته بروز پیدا می‌کند. علاوه بر اینها، اگر در دوره سالمندی شاهد ابتلا به وسواس باشیم، می‌توانیم با کمی جستجو دریابیم یک بیماری جسمی عامل وسواس است. البته منظورم بیماری‌هایی است که مغز را درگیر می‌کند؛ مثل سکته مغزی، تومور مغزی یا مسمومیت‌هایی که در اثر موادی مانند حشره‌کش‌ها ایجاد می‌شود و در مغز تاثیر می‌گذارد. شروع اختلال‌های شناختی یا زوال مغز نیز می‌تواند در بروز وسواس در سالمندی نقش داشته باشد.

وسواس به تنهایی نمی‌آید!
       یکی از مشکلاتی که وسواس می‌تواند برای سالمندان ایجاد کند، این است که وسواس معمولا با بیماری‌های دیگری همراه است. جالب است بدانید وسواس در 67 درصد موارد با افسردگی اساسی همراه است. حتی ممکن است با ترس اجتماعی نیز همراه باشد که در این صورت عملکرد فرد مختل می‌شود به گونه‌ای که گوشه‌گیرتر می‌شود و بیرون رفتن از خانه برایش مشکل خواهد شد. از سوی دیگر، همان‌طور که گفتیم، سالمندان بیشتر به وسواس شستشو و ترس از گناه مبتلا می‌شوند؛ به صورتی که به دنبال وسواس فکری با تصور اینکه آلودگی در اطراف وجود دارد، مدام در فکر شستشو هستند تا اضطرابشان از این طریق کم شود. وسواس ترس از گناه نیز به شکلی بروز پیدا می‌کند که فکرهای وسواس‌گونه در مورد گناه مدام افراد مبتلا را آزار می‌دهد و به صورت جبرانی ممکن است ذکرهای طولانی بگویند یا مدام در حال عبادت باشند و یا به صورت اغراق‌آمیز صدقه دهند. در حقیقت، با این کارها فرد می‌خواهد احساس گناهش و اضطرابش را کم کند.

علایم وسواس در طول زمان کم و زیاد می‌شود
       وسواس یک بیماری مزمن است و اگر تنها 30 درصد به درمان پاسخ دهد، ما ادعا می‌کنیم فرد به درمان پاسخ داده است چون با 30 درصد پاسخ به درمان نیز کیفیت زندگی فرد بالا می‌رود. نکته مهم دیگر این است که سیر بیماری وسواس درازمدت است و معمولا از 20 سالگی شروع می‌شود و ممکن است اگر درمان نشود تا سالمندی نیز ادامه پیدا کند ولی در طول زمان، علایم بیماری وسواس کم و زیاد می‌شود. درمان وسواس در سالمندی نیز همانند سایر سنین، روان‌درمانی به کمک دارودرمانی است و با توجه به اینکه وسواس در چه موقعیتی تشدید می‌شود، تکنیک‌هایی به مبتلایان آموخته می‌شود تا به کمک آن بتوانند اضطرابشان را کم کنند. مثلا به کمک یک تکنیک رفتاری –شناختی وقتی فکر وسواس سراغشان می‌آید مدام این رفتار را با خودشان تکرار کنند تا اثرش از بین برود و برایشان تکراری شود.

ضرورت درمان فوری وسواس در دوران سالمندی
       ممکن است بسیاری از سالمندان به‌دلیل تفکرات سنتی‌شان برای درمان وسواس پیش پزشک نروند و اطرافیانشان دنبال راهی باشند که به آنها کمک کنند. باید بدانید هیچ‌گونه کمکی نمی‌توانید به این سالمندان داشته باشید جز اینکه آنها را تنها نگذارید. پس حتما آنها را مجاب کنید پیش پزشک بروند چون در سالمندی توان جسمی افراد کمتر می‌شود اگر قرار باشد مدام در حال شستشو باشند هم توانشان کمتر می‌شود و زودتر به انواع بیماری‌ها مبتلا می‌شوند و هم بیشترین آسیبی که می‌بینند مربوط به پوستشان است. این اتفاق خیلی مهم است چون در سنین سالمندی پوست دچار خشکی و با وسواس خشکی پوست بیشتر می‌شود. بنابراین بهتر است برای درمان وسواس حتما به پزشک مراجعه کنید.

سالمندان مبتلا به وسواس را تنها نگذارید
       اگر در سالمندی نخستین تجربه وسواس در فردی رخ داده، به معنای بیماری جدی در فرد است که باید آن را پیدا کنیم و این تشخیص برعهده پزشک خواهد بود. البته نگران نشوید. گاهی نیز فرد از 20 سالگی به وسواس مبتلا بوده ولی آن را درمان نکرده و در سالمندی به‌دلیل اینکه توانایی‌اش کم شده تازه به فکر درمان افتاده است. مهم‌ترین اقدام در درمان بیمار مبتلا به وسواس این است که به موقع به پزشک مراجعه کنند تا درمان مناسب دریافت و علائم بیماری کمتر شود. همچنین معمولا وسواس با افسردگی همراه است در نتیجه فرد حوصله بیرون رفتن از خانه را ندارد و گوشه‌گیر می‌شود بنابراین بسیار اهمیت دارد که اطرافیان و دوستان تحت هیچ شرایطی سالمند وسواسی را تنها نگذارند و او را رها نکنند.

هفته نامه سلامت550