«از قلب بیمارم می‌خواهم/ تا آمدن تو/ بتپد...» این شعری است که این روزها ذیل عکسی از احمدرضا احمدی در شبکه‌های مجازی دست‌به‌دست می‌شود و به خبری اشاره می‌کند که هفته گذشته در «سلامت» نیز عنوان شده بود؛ خبر بیماری قلبی و بستری شدن احمدرضا احمدی، شاعر نامدار کشورمان که به دلیل از کار افتادن پیس‌میکر (ضربان‌ساز یا باتری قلب) در بخش سی‌سی‌یو بیمارستان آتیه تهران بستری شد.
البته احمدرضا احمدی در حال حاضر خوشبختانه در سلامت کامل است و از بیمارستان ترخیص شده است.
در «درمانگاه» این هفته به بهانه انتشار همین خبر و به این دلیل که شاید بسیاری از افراد در مورد باتری‌های قلبی اطلاع کافی نداشته باشند، با دکتر منوچهر قارونی، متخصص قلب و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگویی انجام دادیم که می‌خوانید.
سلامت: اجازه بدهید گفت‌وگویمان را از اینجا شروع کنیم که اصلا پیس‌میکر چیست و چطور کار می‌کند؟
این وسیله، محرک ضربان قلب است و زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که ضربان قلب و ریتم طبیعی آن کند شود. پیس‌میکر یا ضربان‌ساز شامل برخی مدارهای الکترونیکی است که به‌وسیله یک باتری کار می‌کند. الکترودها از طریق یک جراحت کوچک و از طریق سیاهرگ وارد بطن راست می‌شود و بعد از قرارگیری به دستگاه ضربان‌ساز که به اندازه یک فندک است و زیر پوست نصب می‌شود و با انگشت قابل لمس است، متصل می‌شود. این دستگاه از کند شدن ضربان قلب و عدم خونرسانی به مغز و سنکوپ پیشگیری می‌کند.
سلامت: و برای چه افرادی تجویز می‌شود؟
برای افرادی که به دلیل کهولت سن ضربان قلبشان از حد طبیعی پایین‌تر است و به کمتر از 60 ضربان در دقیقه رسیده. این دستگاه ضربان قلب را به 70 تپش در دقیقه می‌رساند و برخی از آنها حتی حافظه درونی دارند که کارکرد قلب را ثبت می‌کند. در بسیاری از بیماری‌ها که قلب دچار ایست و سکته می‌شود و در برخی بیماری‌های مادرزادی که عضله قلب ضخیم است و باعث مرگ ناگهانی در افراد در حوالی 30 سالگی می‌شود نیز از پیس‌میکر استفاده می‌شود.
سلامت: کارگذاری‌اش عمل سختی است؟
نه چندان! باتری زیر پوست و تحت بی‌حسی موضعی کار گذاشته می‌شود و به‌ندرت به بیهوشی فرد نیاز است. قفسه‌سینه نیز شکافته نمی‌شود و از طریق جراحت ریزی، الکترودها از طریق سیاهرگ در بطن جایگذاری می‌شوند.
سلامت: آیا بعد از انجام عمل، فرد باید به صورت مرتب چکاپ شود؟
بعد از عمل لازم است فرد به متخصص قلب مراجعه داشته باشد تا شیوه کارکرد ضربان‌ساز بررسی شود. در صورتی که کارکرد دستگاه درست باشد، بیمار باید هر 4-3 ماه یکبار به متخصص مراجعه کند اما در صورتی که دچار علائم و حس ناخوشایندی شد، باید فوری به اورژانس مراجعه کند.
سلامت: چند نوع پیس‌میکر وجود دارد؟
2 نوع؛ تک‌حفره‌ای و دوحفره‌ای! در نوع اول تنها یک الکترود در بطن راست یا به ندرت در دهلیز راست قرار می‌گیرد. در نوع دوم، غیر از الکترودی که در بطن راست قرار می‌گیرد یک الکترود هم در دهلیز راست کاشته می‌شود. در نوع دوم کارکرد قلب به فیزیولوژی طبیعی آن نزدیک‌تر است. در بیشتر ضربان‌سازها هم میزان کارکرد دستگاه با فعالیت بدنی بیمار هماهنگ می‌شود.
سلامت: طول عمر این دستگاه معمولا چند سال است؟
معمولا پیس‌میکر به مدت 4 سال ضمانت دارد اما طول عمر باتری‌ها غالبا 15-10 سال است.
سلامت: فرد دارنده ضربان‌ساز باید به چه نکته‌هایی توجه خاص داشته باشد؟
پیس‌میکرهای جدید در میدان‌های مغناطیسی ناشی از کارکرد دستگاه‌های الکترومغناطیسی مقاوم هستند. با این حال، دارنده پیس‌میکر بهتر است از دست زدن به این نوع دستگاه‌ها وقتی به برق متصل هستند، خودداری کند. بسیاری از بیماران در مورد تلفن همراه سوال می‌کنند. فرد دارنده پیس‌میکر می‌تواند از تلفن همراه یا بی‌سیم استفاده کند ولی باید خیلی آن را نزدیک ضربان‌ساز نگه ندارد. بهتر است از تلفن همراه در سمت راست بدن استفاده کند.
سلامت: آیا ایست ناگهانی ضربان‌ساز خطرناک است؟
معمولا بروز اختلال در کارکرد پیس‌میکر نادر است و با بررسی‌های 3 ماهه مشخص می‌شود، اما به هر حال توقف کارکرد خطرناک است و به عمل جراحی نیاز دارد.
سلامت: جایگذاری آن چطور؟ عوارض خاصی دارد؟ بیمار تا چه مدت باید بستری باشد؟
سابقه این عمل بسیار طولانی است و به سال 1958 برمی‌گردد. تجربه‌های پزشکان در این زمینه بالاتر رفته و به همین دلیل عوارض معمولا نادر است. در صورتی که به هر دلیلی عمل کاشت موفقیت‌آمیز نباشد، باید قفسه‌سینه باز شود و الکترودها روی میوکارد قرار بگیرند. بعد از عمل نیز به‌ندرت در برخی بیماران گاهی پراب یا سیم ضربان‌ساز حرکت می‌کند یا بیمار در محل قرارگیری دستگاه دچار عفونت یا خونمردگی می‌شود. دوران بستری شدن بیمار در بیمارستان کوتاه است و فرد خیلی سریع می‌تواند به زندگی روزانه خود بازگردد. بیماران به سرعت به دستگاه عادت می‌کنند زیرا وزن آن تقریبا 30 گرم است.
