الگوی بیماری اچ‌آی‌وی/ایدز در سال‌های اخیر تغییرات خاصی پیدا کرده که قابل‌توجه است. حدود 29 هزار بیمار مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی در ایران ثبت شده اما این تعداد فقط مواردی هستند که شناسایی شده‌اند و رقم بسیار بالاتر از اینهاست. اپیدمیولوژیست‌ها و متخصصان آمار حیاتی با فرمول‌هایی که دارند تخمین می‌زنند حدود 100 هزار نفر در ایران به اچ‌آی‌وی مبتلا هستند. درمان بیماران نسبت به 2 دهه گذشته پیشرفت کرده و بسیاری از کشورها مثل استرالیا توانسته‌اند بیماری را کاملا مهار کنند ولی در کشور ما همچنان شاهد ورود مبتلایان جدید به جمع افراد آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی هستیم که کار را برای سیستم بهداشتی بسیار دشوار کرده است.
70 هزار نفری که ناشناخته هستند، دارو دریافت نمی‌کنند و افرادی که از بیماری خود اطلاع ندارند، خطر بالقوه برای دیگران محسوب می‌شوند چون این افراد در تماس‌های جنسی از کاندوم استفاده نمی‌کنند و با چند بار مقاربت جنسی ویروس را به دیگران انتقال می‌دهند.
ثابت شده هر چه افراد مبتلا به ویروس زودتر شناسایی شوند کنترل اپیدمی ایدز آسان‌تر خواهد شد.
راهکار درمان به‌عنوان روش پیشگیری مهم‌ترین مساله‌ای است که در این مواقع می‌توان استفاده کرد. هرچه سریع‌تر متوجه ورود ویروس به بدن شویم و درمان را آغاز کنیم توانسته‌ایم ویروس را غیرفعال و انتقال آن به دیگران از طریق خون آلوده یا مقاربت را بسیار کم کنیم.افراد حامل ویروس در 2 دهه گذشته مجبور بودند چند دارو در روز استفاده کنند. تعدد داروها باعث می‌شد، تعداد زیادی از مبتلایان از ادامه درمان صرف‌نظر کنند ولی با تلاش محققان تعدد داروها کاهش یافت و به 3 قرص در روز رسید. در بسیاری از کشورهای پیشرفته 3 قرص در یک قرص ادغام شده و با همان یک قرص ویروس در بدن غیرفعال و سرکوب می‌شود.
تلاش‌های زیادی شده تا پذیرش بیماران را نسبت به دارودرمانی بیشتر کنند. اخیرا داروی جدید دیگری به بازار آمده که به صورت تزریقی است و بیمار هر 8 هفته یکبار آن را تزریق می‌کند و اثری مشابه با قرص دارد.
هنوز درگیر انگ‌زدایی هستیم
مشکل اساسی ما در ایران شکسته نشدن تابوی ایدز است و هنوز نتوانسته‌ایم از انگ زدن به بیماران رهایی یابیم. ورود ویروس اچ‌آی‌وی به بدن حاصل یک رفتار اشتباه است. این بیماران حتما به حمایت روانی دیگران نیاز دارند تا بتوانند بر بیماری غلبه کنند. به همین دلیل روی انگ‌زدایی تاکید می‌شود. نام بیماری طوری است که خیلی از افراد از ترس انگ خوردن به آزمایشگاه و پزشک مراجعه نمی‌کنند. خوشبختانه سیستم بهداشتی کشور شرایطی را ایجاد کرده که باعث هراس و احساس ناامنی بیماران نشود. این افراد می‌توانند بدون اینکه نام خود را بگویند به هر آزمایشگاهی مراجعه کنند و آزمایش خون بدهند.
اخیرا اتوبوسی در سطح شهر تهران در مناطق مختلف مستقر شده موسوم به اتوبوس ایدز. در این اتوبوس کارشناسان ایدز حضور دارند و به‌طور رایگان با افرادی که مشکوک به ایدز هستند مشاوره می‌کنند و اگر نیاز باشد آزمایش هم انجام می‌دهند. شناسایی بیماران در مراحل اولیه خیلی مهم است. در صورت ابتلا، درمان باید سریع‌تر آغاز شود. تاخیر در درمان باعث افزایش مقاومت ویروس نسبت به دارو می‌شود در حالی که با درمان به موقع، بیماران می‌توانند کاملا مانند یک فرد عادی زندگی و ازدواج کنند و حتی بچه‌دار شوند.
آمار مبتلایان به اچ‌آی‌وی/ایدز در ایران رو به افزایش است
در سال‌های اخیر موارد ابتلا به بیماری‌های مقاربتی افزایش یافته است. با توجه به تغییر روند الگوی اچ‌آی‌وی از انتقال تزریقی (معتادان تزریقی) به انتقال مقاربت حفاظت‌نشده می‌توان علت را در این چند اشتباه ساختاری فرهنگی اجتماعی دانست. آمار نشان می‌دهد حدود 10 سال قبل تقریبا 66 درصد علت ابتلا به اچ‌آی‌وی، تزریق مواد مخدر بود. نکته جالب دیگر این است که مبتلایان به ندرت خانم بودند ولی آمارهای جدید نشان می‌دهد انتقال از طریق سرنگ آلوده جای خود را با انتقال از طریق مقاربت جنسی پرخطر عوض کرده است. همچنین تعداد مبتلایان خانم روزبه‌روز در حال افزایش است و اغلب آنها در سنین نوجوانی و آغاز جوانی قرار دارند. اثبات شده آموزش می‌تواند وضعیت بدی که در کشور ما
ایجاد شده را کاملا تغییر دهد ولی ضعف ما در سیستم آموزشی باعث شده با معضلی به نام ایدز مواجه باشیم. اشتباهات رایج ما از این قرارند:
- ساختار فرهنگی سنتی خانواده‌های ما طوری است که اغلب والدین درباره مسائل جنسی با فرزندانشان صحبت نمی‌کنند.
- وزارت بهداشت، درمان بیماران را وظیفه خود می‌داند و کمتر وارد مقوله آموزشی می‌شود.
- روحانیون به‌دلیل حجب و حیا و جلوگیری از هنجارشکنی تمایلی به صحبت کردن در این مورد ندارند.
- معلمان نگرانند که این موضوع را بیان کنند و بازخواست شوند.
- به رسانه‌های عمومی اجازه صحبت باز در این مورد داده نمی‌شود و نشریات با احتیاط درباره این مسائل می‌نویسند.
- گاهی تصور می‌شود جوان‌ها با شنیدن این مسائل دچار انحراف عقیده شوند ولی مطالعات انجام شده در دنیا کاملا خلاف این موضوع را ثابت می‌کند. یکی از بهترین، کم‌هزینه‌ترین و موثرترین راه‌های پیشگیری از اچ‌آی‌وی، آموزش است
