وقتی مطلع می‌شویم یکی از دوستان یا اقواممان به فشار خون، دیابت یا تومور مغزی مبتلا شده چه احساسی پیدا می‌کنیم؟ نگرانش می‌شویم، به دیدنش می‌رویم، از او مراقبت می‌کنیم و... اما اگر مطلع شویم یکی از دوستان یا آشنایانمان به ایدز مبتلا شده یا حتی فقط در آزمایش‌ها اچ‌آی‌وی‌‌مثبت شده، چه می‌کنیم؟ وحشت می‌کنیم و از نزدیکی جایی که فکر می‌کنیم ممکن است او از آنجا رد شده باشد، عبور نمی‌کنیم، سیلی از افکار زشت و ناپسند درباره نحوه ابتلا به بیماری به ذهنمان خطور می‌کند و نه‌تنها بیمار را مورد محبت و دلسوزی قرار نمی‌دهیم بلکه با دوری از او و فاصله گرفتن از هر آن چیزی که به او مربوط است، فرد بیمار را می‌رنجانیم و طرد می‌کنیم... اما به راستی چرا؟ مگر ایدز مختص افراد بی‌بند و بار است؟ مگر ایدز مختص معتادان تزریقی است که خودخواسته، این سرنوشت را انتخاب کرده‌اند؟ پس سهم کودکان بی‌گناهی که با ایدز متولد می‌شوند در این میان چه می‌شود؟ سهم افراد هموفیلی و تالاسمی یا هر بیمار دیگری که با تزریق خون آلوده، به این بیماری دچار شده چه می‌شود؟ سهم زن یا شوهری که از بیماری همسرش مطلع نبوده و مبتلا شده؟ سهم فردی که پس از جراحی، دندان‌پزشکی، آندوسکوپی و کولونوسکوپی و.... مبتلا شده؟ سهم فردی که مورد تجاوز قرار گرفته؟ کسی که به دنبال پیوند اعضا از بافت‏های آلوده، خالکوبی یا تاتو، طب سوزنی و... مبتلا شده، چطور؟ می‌بینید؟ ایدز فقط بیماری یک قشر خاص معلوم‌الحال نیست؛ قشری که ناخودآگاه فکر می‌کنیم از ما و خانواده و اقوام ما دورند و اصلا به ما چه که چرا مبتلا شده‌اند و چه سرنوشتی در انتظارشان است.

ایدز می‌تواند در یک قدمی ما، فرزندان و اقواممان باشد
       خیلی وقت‌ها در تلویزیون، مجلات و روزنامه‌های مختلف درباره ایدز، نحوه ابتلا به آن و اینکه چطور از ابتلا به آن پیشگیری کنیم، خوانده‌ایم اما چون همیشه آن را دور از خودمان و افرادی که با آنها رفت و آمد و سر و کار داریم، می‌پنداریم، هیچ‌وقت سراغ خواندن مطالبی که مربوط به بعد از آلوده شدن است، نرفته‌ایم. امروز و در این صفحه با یادآوری اینکه با شیوع بالای این بیماری در تمام دنیا و از جمله ایران مواجه هستیم، درباره اینکه در صورت ابتلا یا شک به ابتلا چه باید کرد، صحبت می‌کنیم.

ابتلا به ایدز با اچ‌آی‌وی‌مثبت شدن فرق دارد
       ایدز نام یک بیماری با علائم و نشانه‏های خاص است ولی HIV نام ویروسی است که باعث ایجاد این بیماری می‏شود. فرد HIVمثبت با اینکه می‏تواند این بیماری را به دیگران منتقل کند، ممکن است تا سال‌ها بدون علامت باشد یعنی سال‌ها طول بکشد تا به بیماری ایدز مبتلا شود که در این صورت به او ناقل بدون علامت می‌گویند.اگر کسی شک کند به ایدز مبتلا شده یا نه، باید چه کار بکند؟

       اینکه از لحظه ورود ویروس تا ابتلا به ایدز چقدر طول بکشد، از فردی به فرد دیگر متفاوت است (ممکن است بین 6 ماه تا 10سال متغیر باشد) و به عوامل زیادی مانند قدرت سیستم ایمنی فرد، تغذیه، میزان استرس‏ها و فشار روانی، میزان حمایت اجتماعی از بیمار و تعداد ویروس‏های وارد شده به بدن فرد بستگی دارد. در این مرحله تنها با انجام آزمایش خون می‏توان به وجود ویروس پی برد. پس در صورتی که به آلوده شدن شک دارید، آرامش خود را حفظ کنید و این مراحل را به ترتیب انجام دهید:

       تست HIV در همان روز تماس، 6 هفته بعد، 12 هفته بعد و سپس 6 ماه بعد. در هر کدام از این تست‌ها اگر پاسخHIVمثبت را دریافت کردید و در آزمایش تکمیلی هم ابتلا به ایدزتان تایید شد، باید بدانید و مطمئن باشید که هر چه دیرتر برای درمان و دریافت داروی ضدویروس اقدام کنید، احتمال تبدیل شدن به بیماری ایدز را بیشتر کرده‌اید. خوب است بدانید در بسیاری از مراکز درمانی و مشاوره، انجام آزمایش HIV به صورت رایگان و ناشناس (بدون معرفی فرد و دریافت تنها یک شماره کد) انجام می‏پذیرد.

اگر به ابتلای یکی از نزدیکانمان به ایدز پی بردیم، چه کار بکنیم؟
       همه ما می‌دانیم در حال حاضر برای این بیماری درمان قطعی وجود ندارد ولی داروهای جدید و موثری برای این بیماری وجود دارد که ورود به مرحله ایدز را به تاخیر می‏اندازند و چه بسا به فرد این امکان را می‌دهند که به اندازه یک فرد سالم عمر کند و زندگی مناسب و مفیدی داشته باشد. پس اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که بر هیجانات خود کنترل داشته باشیم و بپذیریم به بیماری‌ای مثل هر بیماری دیگری مبتلا شده‌ایم و به جای غصه خوردن و عصبانیت باید به فکر راه چاره بود. متاسفانه ایدز بیماری‌ای است که مانند سایر بیماری‌ها با آن برخورد نمی‌شود و معمولا مسیر زندگی فرد را تغییر می‌دهد و باعث کاهش اعتماد به‌نفس، افزایش احساس آسیب‌پذیری، علائم جسمانی و افکار آشفته در مبتلایان می‌شود که درنهایت به افسردگی و به هم خوردن خلق و هیجان منفی می‌انجامد. اگر یکی از اعضای خانواده یا دوستان نزدیکمانHIV مثبت شد، وظیفه ما در وهله اول کمک به او برای پذیرش بیماری است. معمولا اولین واکنش فردی کهHIV مثبت شده، انکار است. اینکه این مرحله چقدر طول بکشد، به باورها و نگرش‌های فرد بیمار نسبت به بیماری و میزان صمیمیت او با خانواده و نزدیکانش بستگی دارد. خیلی از بیماران مبتلا به HIV موضوع را حتی به نزدیکان خود هم نمی‌گویند زیرا نگران این مساله‌اند که خانواده، دوستان، همسایه‌ها و همکاران طردشان کنند.

       پس ما به‌عنوان عضوی از خانواده یا دوست صمیمی، مورد اعتماد فرد قرار گرفته‌ایم و باید به او کمک کنیم بیماری خود را بشناسد، روش‌های درمانی را پیگیری کند، از دریافت کمک خودداری نکند، امیدوارانه بیندیشد، بر نکته‌های مثبت تاکید کند و وضعیت کنونی خود را بپذیرد، اما قدم اول این است که خودمان اطلاعات جامعی درباره نحوه انتقال و نحوه مراقبت از فرد بیمار داشته باشیم و مستلزم این است که بدانیم ایدز از چه راه‌هایی سرایت نمی‌کند.

ایدز از چه راه‌هایی سرایت نمی‏کند؟
• بغل کردن و در آغوش گرفتن
• دست دادن و بوسیدن
• تماس معمولی افراد در منزل، محل کار یا اجتماع با بیمار
• استفاده از وسایل غذاخوری مشترک (لیوان، قاشق، بشقاب و...)
• آب و غذا
• از راه هوا (عطسه و سرفه)
• تماس با اشک و عرق بیمار
• استفاده از استخرهای شنای عمومی، حمام و توالت عمومی
• دستگیره در، گوشی تلفن و بلیت اتوبوس
• استفاده از لباس فرد
• استفاده از وسیله نقلیه عمومی
• نیش حشرات یا تماس با حیوانات
بنابراین همان‌طور که مشاهده می‌کنید واقعا نیازی به جداسازی افراد بیمار از افراد سالم یا خانواده آنها وجود ندارد و فرد می‏تواند یک زندگی عادی اجتماعی داشته باشد و لزومی به جداسازی و قرنطینه کردن او نیست.

چگونه می‌توانیم به مبتلایان به این بیماری کمک کنیم؟
       • با او وقت بگذرانید و حرف بزنید. نظرش را درباره غذاهایی که دوست دارد یا ندارد، بپرسید. او را در برنامه‌ریزی برای تهیه غذایش شریک کنید و نظرش را بخواهید.
• مواظب تغییرات وزن او باشید و در صورت امکان، هفته‌ای چند بار او را وزن و در جای خاصی یادداشت کنید. در صورت هرگونه کاهش غیرمنتظره وزن، پزشک او را درجریان بگذارید.
• روی داروهایی که مصرف می‌کند، نظارت داشته باشید. توصیه‌های دارویی را بخوانید تا بدانید چه ساعاتی باید دارو را بخورد، با هر دارویی چه غذایی را نخورد یا هر دارو چه عوارض جانبی‌ای دارد.
• با او با محبت و مهربانی رفتار کنید و به نیازهایش حساس باشید.
• در مورد اهمیت غذا خوردن سرسخت باشید و مدام او را به خوردن غذاهای مقوی تشویق کنید.
• اگر خودتان یا دیگر نزدیکان بیمار، دچار بیماری واگیرداری شدید، کمتر به او نزدیک شوید.
• مراقب تمیزی اتاق و در کل رعایت بهداشت او باشید.
• اگر فرد HIV مثبت تنها زندگی می‌کند، از او برای صرف غذا با اعضای خانواده خود دعوت کنید یا گاهی او را با خود به گردش ببرید.

هفته نامه سلامت549