چندی پیش خبری منتشر شد در مورد نوعی کرم دریایی که دانشمندان از خون آن برای اکسیژنرسانی بیشتر به بافتهای کلیه پیوندی استفاده کرده بودند.
وقتی کلیه از بدن فرد داوطلب برداشته میشود تا زمانی که به شخص دیگری پیوند زده شود در نوعی مایع نگهدارنده قرار میگیرد اما به دلیل کمبود اکسیژن، زخمهایی روی کلیه ایجاد میشود که قابلپیشگیری نیست. حین پیوند نیز این زخمها بیشتر میشوند. بعد از پیوند و اکسیژنرسانی ناگهانی به بافت، مجددا بافت کلیه آسیب میبیند.
تاکنون هیچ راهی برای جبران کمبود اکسیژن بافت کلیه پیوندی وجود نداشته اما محققان میگویند توانستهاند به کمک خون این کرم جلوی کاهش اکسیژن را به بافت کلیه پیوندی بگیرند و به بهبود سریعتر زخمها کمک کنند. شاید در آیندهای نهچندان دور از خون این کرم برای پانسمان زخمها هم استفاده شود اما در حال حاضر برای زخمهای موضعی هنوز از روش سنتی پانسمان و چسب استفاده میشود. البته چسبهایی هم به جای بخیه وارد بازار شده که گاهی اوقات مورد استفاده قرار میگیرد و معایب و مزایایی دارد. با دکتر محمدکریم رحیمی، متخصص پوست و عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی، در مورد زخم و انواع پانسمان گفتوگو کردهایم.
سلامت:در پانسمان زخم باید به چه نکتههایی توجه کنیم و چرا؟
زخم به معنی برهنگی پوست است. با توجه به نوع زخم و اینکه عفونی است یا ساده یا له شده و... نوع پانسمان متفاوت میشود. در کل، باید پانسمان به شکلی انتخاب شود که از ورود عوامل بیماریزا که اطراف زخم هستند به داخل زخم پیشگیری شود و در ضمن زیر پانسمان هوا جریان داشته باشد تا باکتریهای بیهوازی درون آن رشد نکنند. پانسمان باید ترشحات، خونابه و چرک زخم را جذب کند و میزان رطوبت آن را تا حدی کاهش دهد تا احتمال رشد میکروارگانیسمها به حداقل برسد. زیر پانسمان باید از عاملهای ضدمیکروبی هم استفاده و سطح پوست یا پانسمان را به آن آغشته کرد.
سلامت: لطفا مرحله به مرحله توضیحدهید چه کنیم؟
اول زخم را بشویید و تمیز کنید و اگر جسم خارجی درون آن است، آن را بیرون بکشید. بافت مرده و لهشده پوست را باید برداشت و بعد از یک عامل ضدمیکروبی مثل بتادین استفاده کرد. سپس با پانسمان روی زخم را پوشاند و به کمک چسب آن را محکم کرد. در سوختگیها علاوه بر سرم شستشو میتوان 10درصد بتادین هم با سرم مخلوط کرد و ناحیه را شستشو داد و پانسمان کرد. برای زخمهای کوچک میتوان از چسب استفاده کرد که در واقع نوعی پانسمان آماده است.
سلامت:برخی از انواع پانسمانهای جدید خودشان به پوست میچسبند! این نوع پانسمانها هم مناسباند؟
بله، پانسمانهای معمولی را باید با چسب محکم کرد. البته به شکلی که هوا رد و بدل شود اما این پانسمانها خودشان به پوست میچسبند و حتی برخی از انواعشان، حاوی عوامل ضدمیکروبی یا زینک هستند که به بهبود سریعتر زخم هم کمک میکند.
سلامت: گاهی وقتی زخمی را پانسمان میکنیم باند به زخم میچسبد و زمان باز کردن بیمار آزار میبیند. برای پیشگیری چه کنیم؟
کافی است از پماد سیلور سولفادیازین یا زینکاکساید یا ژل بتادین یا کرم آلفا یا تتراسیکلین استفاده کنید.
سلامت: هرچند وقت یکبار باید پانسمان یا چسب را از روی زخم برداشت؟
با توجه به نوع زخم هر 24 تا 72 ساعت باید پانسمان یا چسب را از روی زخم برداشت. در این مدت اگر خونابه یا عفونتی روی زخم جمع شد باید پانسمان را برداشت و آن را تمیز کرد و مجدد زخم را پوشاند.
سلامت: تا چه زمانی پانسمان باید روی زخم بماند؟ نباید آن را برداشت تا زخم هوا بخورد و زودتر خشک شود؟
تا زمانی که پوست برهنه است باید پانسمان روی زخم بماند اما وقتی لایه اپیدرم به حدی رشد کرد که روی زخم را گرفت میتوانیم پانسمان را باز کنیم.
سلامت: چه زمانی میتوانیم از چسب بخیه به جای بخیه استفاده کنیم؟
زمانی که پوست تحت فشار نیست. اگر زخم کمتر از یک سانتیمتر است و عمق کمی دارد، میتوان از این چسبها استفاده کرد. گرچه بسیاری از جراحان برای جراحاتی در نواحیای که پوست شل است نیز از همین چسبها بهجای بخیه استفاه میکنند.
سلامت: چسب بخیه چه مزایا یا معایبی در مقایسه با بخیه دارد؟
برای زخمهایی که روی نواحی تحت کشش پوست قرار دارند، نمیتوان از این چسبها استفاده کرد زیرا در این شرایط زخم باز شده و نهتنها احتمال عفونت وجود دارد، بلکه ممکن است گوشت اضافه یا جوشگاه بهوجود بیاید. این چسبها برای جراحات کوچکی که در نواحی شل هستند، مخصوصا در کودکان میتواند مفید باشد و درد و زحمت بخیه را ندارد.