از بی‌گوانیدها و سولفونیل‌اوره تا داروهای تک‌دوزی که در دست تولیدند
داروهای خوراکی دیابت
دکتر حمیدرضا آقائی میبدی
فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم، عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
درمان‌های دیابت را می‌توان به 3 گروه اصلی تقسیم کرد:
• تغییر شیوه زندگی و پیروی از یک رژیم غذایی سالم؛
• داروهای خوراکی و غیرانسولینی و
• درمان با انسولین.
در یادداشتی که پیش رو دارید، به مقوله داروهای خوارکی می‌‌پردازیم که خود به 7 گروه اصلی تقسیم می‌شوند: بی‌گوانیدها، سولفونیل اوره، مهارکننده‌های آنزیم 4-DPP، تیازولیدندیون‌ها، مگلیتینید‌ها، مهارکننده‌های آنزیم آلفا گل?کوز?داز و مهارکنندگان SGLT2.
1. بی‌گوانیدها: خط اول درمان داروی خوراکی برای درمان دیابت نوع2 معمولا بی‌گوانیدها هستند که سردسته آنها متفورمین است. این دارو تقریبا برای تمام بیماران تجویز می‌شود مگر اینکه منع مصرف وجود داشته باشد.
2. سولفونیل اوره: بعد از متفورمین، این گروه دارویی بیشترین مصرف را از داروهای خوراکی بین بیماران دیابتی نوع2 دارد. سردسته آنها نیز 2 داروی گلی‌کلازید و گلی‌بن‌کلامید هستند. امروزه گلی‌کلازید به دلیل عوارض کمتر، استفاده بیشتری دارد. این داروها در کاهش قندخون اثرگذاری تقریبا مشابهی با متفورمین دارند و باعث افزایش ترشح انسولین از سلول‌های بتای لوزالمعده می‌شوند. بیماران مبتلا به نارسایی کلیه نباید از آنها استفاده کنند.
3. مهارکننده‌های آنزیم 4-DPP: از این گروه دارویی نیز می‌توان در خط دوم درمان بعد از متفورمین استفاده کرد. در حال حاضر داروی سیتاگلیپتین از این گروه در کشور ما موجود است. این دارو باعث افزایش وزن نمی‌شود و بر سلامت قلب و عروق آثار مثبتی دارد. علاوه بر قند ناشتا، قندهای بعد از غذا را هم کاهش می‌دهد.
4. تیازولیدندیون‌ها: از این گروه دارویی در حال حاضر پیوگلیتازون در ایران موجود است. معمولا به‌عنوان خط سوم یا چهارم درمان به کار می‌رود. به عبارت ساده‌تر، اگر بیمار به داروهای اولیه جواب ندهد، تیازولیدندیون‌ها برایش تجویز می‌شوند. این گروه دارویی ممکن است باعث ادم یا تورم پاها شوند. به همین دلیل ممکن است بیمار افزایش وزن پیدا کند. مقداری هم عوارض کبدی دارند و تا حدودی احتمال پوکی استخوان را در سنین بالا افزایش می‌دهند.
5. مگلیتینید‌ها: از دیگر دسته‌های دارویی دیابت که باعث افزایش ترشح انسولین می‌شوند، مگلیتینید‌ها هستند. در حال حاضر تنها داروی ریپاگلیناید از این گروه در کشور موجود است. این دارو نسبت به سولفونیل اوره‌ها و متفورمین اثرگذاری کمتری در کاهش قندخون دارد و بیشتر باعث کاهش قندهای بعد از غذا می‌شود.
6. مهارکننده‌های آنزیم آلفا گل?کوز?داز: از این گروه دارویی تنها آکاربوز در ایران وجود دارد که مانع جذب قند از دستگاه گوارش می‌شود. اثرگذاری تقریبا ضعیفی دارد و قندهای بعد از غذا را کاهش می‌دهد. در نارسایی کلیه نیز نباید از آن استفاده کرد. همچنین عوارض گوارشی مانند نفخ شکم، دل‌پیچه و اسهال ایجاد می‌کنند.
7. مهارکنندگان SGLT2: این داروها جدیدتر هستند و باعث افزایش دفع قندخون از طریق ادرار می‌شوند، اما هم‌اکنون در ایران وجود ندارند.
داروهای تک‌دوز در دست تولید
داروسازان امروزه سعی دارند داروهایی را تولید کنند که مصرفشان برای بیمار راحت‌تر باشد. هدف این است که تعدد دوز و دفعات مصرف دارو کاهش یابد و با یک بار مصرف دارو در طول روز همان اثرگذاری حفظ شود. آنها تغییراتی در داروها ایجاد می‌کنند تا اثرش آن طولانی و سرعت جذبش تعدیل شود. سیتاگلیپتین در ایران موجود است و با یک بار مصرف 24 ساعت در بدن اثر می‌گذارد. متفورمین آهسته‌رهش نیز در دست تولید است اما بعضی داروها مثل ریپاگلیناید و آکاربوز به دلیل طول اثر کوتاه‌تر باید حتما 2 تا 3 بار در روز و قبل از هر وعده غذا مصرف شوند.
ایران از لحاظ دسترسی به داروهای دیابت در وضعیت مطلوبی است
دکتر مجتبی ملک
فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران
بیماران مبتلا به دیابت، معمولا درمان را با یک دارو آغاز و بعد از حدود 2 تا 3 سال به داروی دوم نیاز پیدا می‌کنند. با گذشت 2 تا 3 سال دیگر هم ممکن است داروی سوم یا حتی انسولین برای آنها تجویز شود. به‌طور میانگین، بین 5 تا 10 سال بعد از شروع دیابت بسیاری از بیماران دیگر به داروهای خوراکی جواب نمی‌دهند و باید انسولین تزریق کنند، اما باید توجه داشت این مدت زمان برای هر فرد متفاوت است. زمینه ژنتیکی، رعایت نکته‌ها و درمان‌های لازم، مراجعه پزشکی به‌موقع، میزان قندخون، فعالیت بدنی و ... همگی در این امر تاثیرگذارند. بعضی ازبیماران با رعایت شیوه زندگی درست قادر هستند که تا سال‌های طولانی دیابت خود را با مصرف قرص کنترل کنند. در مقابل، بعضی دیگر بعد از مدت کوتاهی به انسولین نیاز پیدا می‌کنند.
دیابت بیماری مزمنی است که باید تا آخر عمر با مصرف دارو کنترل شود. بسیاری از افراد علاوه بر داروهای دیابت باید از داروهای چربی و فشارخون نیز در دفعات مکرر طی 24 ساعت استفاده کنند. حتی گاهی اوقات تعداد داروهای مصرفی این افراد به 20 قرص در روز هم می‌رسد. خوشبختانه در حال حاضر ایران از لحاظ دسترسی به داروهای دیابت در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار دارد. فقط شاید 1 یا 2 رده دارویی در کشور موجود نباشد که آنها هم ممکن است تا یک سال آینده در دسترس قرار بگیرند. البته داروهای جدید الزاما عوارض احتمالی کمتری ندارند و هر دارویی عوارض خاص خود را دارد.
داروی تازه دیابت
در بازار ایران
دکتر شهاب شاهوردی
مدیر بازاریابی مجموعه داروسازی کوبل‌دارو
سیاست‌های کلی یک مجموعه داروسازی روزآمد و کارآمد باید مبتنی بر پیشرو بودن در نوآوری و کیفیت باشد. در مجموعه ما نیز ضمن توجه به این امر، یکی از محورهای اصلی در برنامه‌ها، تقویت خط تولید محصولات خوراکی ضددیابت بوده و همیشه سعی بر این بوده است که انتخاب محصولات بر مبنای نیازهای بازار صورت گیرد.
یکی از این محصولات، داروی زیپتین با نام ژنریک سیتاگلیپتین است که برای اولین بار در ایران در داروسازی دکتر عبیدی تولید شده است. این داروی خوراکی به بیماران دیابتی کمک و از نیاز زودهنگام آنها به داروهای تزریقی پیشگیری می‌‌کند.
البته در کنار این امر، افزایش آگاهی مردم و به ویژه بیماران مبتلا به دیابت نسبت به این بیماری نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
طبق بررسی‌های انجام‌شده و آمارهای پراکنده، حدود 5 میلیون دیابتی در ایران وجود دارد و گفته می‌شود که حدود نیمی از دیابتی‌ها نیز از بیماری خود بی‌خبرند زیرا هنوز آن‌طور که باید و شاید، در مورد روش‌های غربالگری و علائم دیابت به عموم مردم اطلاع‌رسانی نشده است، بنابراین یکی از رسالت‌های پیش رو در این عرصه، آگاهی‌بخشی در خصوص علائم دیابت و آزمایش‌های غربالگری در سنین مختلف است.
به این ترتیب بیماران به موقع متوجه دیابت خود می‌شوند و با مراجعه به پزشک از بروز عوارض آن پیشگیری می‌کنند.
