معیارهای بهترین برخورد با سالمندان
با ما به زبان خودمان حرف بزنید
دکتر مجید صادقی
روان‌پزشک، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
جمعیت جامعه جهانی و کشور ایران رو به سالمندی است و سالمندان در بیشتر کشورها جمعیت قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین سلامت جسمانی و روانی سالمندان از اولویت‌های بهداشتی هر جامعه محسوب می‌شود. گرچه با صنعتی‌شدن جوامع بشری و کمرنگ شدن نقش خانوادهای گسترده (خانواده‌هایی که چند نسل با هم و زیر یک سقف زندگی می‌کنند) و بیشتر شدن تعداد خانواده‌های هسته‌ای (خانوادهای متشکل از والدین و فرزندان) مراقبت‌های خانوادگی از سالمندان کاهش یافته ولی ما ایرانی‌ها سالمندان را به‌عنوان افرادی خردمند و باتجربه می‌دانیم که برکت زندگی‌مان هستند و دست از حمایت از آنها برنمی‌داریم اما شاید در مفهوم حمایت کمی مشکل داشته باشیم، یعنی به‌طور ناخواسته در رفتار و کردارمان دچار افراط و تفریط‌هایی می‌شویم که باعث آزار و دلخوری این عزیزان می‌شود.
آنچه در «سالمندان» این هفته می‌خوانید یادآوری نکاتی کلیدی در زمینه چگونگی رفتار با سالمندان است تا هم به وظایف خود عمل کنید و هم شادی آنها را فراهم آورید.
کاری به آنها بسپارید که حوصله و دقت بخواهد، نه سرعت و شدت
سالمندان به‌دلیل شرایط فیزیکی قادر نیستند کارهای سرعتی را انجام دهند. آنها کارها را با دقت و حوصله و ملاحظه بیشتری انجام می‌دهند که این عمل به نوبه خود ویژگی مثبتی است و بسیار باارزش تلقی می‌شود. بنابراین باید کارهایی را به سالمند محول کرد که نیاز به دقت و حوصله دارند، نه سرعت و شدت. مطمئن باشید که سالمند چنین کارهایی را به نحو احسن انجام خواهد داد.
به مشکل جسمانی آنها توجه کنید
اغلب سالمندان دچار اختلالات حسی مانند کم‌شنوایی، کم‌بینایی یا محدودیت‌های حرکتی هستند. بنابراین هنگام صحبت کردن باید شمرده و کمی بلند حرف بزنید. اگر دچار اختلال بینایی هستند و خواندن هم می‌دانند شماره تلفن یا دستورات دارویی را با خط خوش و درشت بنویسید. انتظارات ما باید مطابق با توان آنها باشد. هنگام راه رفتن با سالمندان تند راه نروید و قدم‌هایتان را با آنها تنظیم کنید. از پچ‌پچ کردن یا زیرگوشی صحبت کردن در حضور سالمند جدا خودداری کنید ممکن است این سوء‌تفاهم ایجاد شود که شما چیزی را از او مخفی می‌کنید.
تغییرات ناگهانی در زندگی آنها ایجاد نکنید
سالمندان در مقابل تغییرات جدید محیطی انعطاف کمتری از خود نشان می‌دهند و ممکن است به سختی به شرایط جدید، محیط‌های ناآشنا و افراد بیگانه خو بگیرند. در یک کلام آنها به تغییرات ناگهانی حساس‌ترند. بنابراین باید از ایجاد تغییرات ناگهانی در سبک و شیوه زندگی آنها که سال‌هاست با آن عادت کرده‌اند خودداری کنیم. مثلا ممکن است سالمندی سال‌ها به زندگی در یک منزل قدیمی و بزرگ عادت کرده باشد ولی فرزندان از روی خیرخواهی تصمیم می‌گیرند محل زندگی سالمند را به یک آپارتمان مدرن و مجهز تغییر دهند، اما همین تغییر ممکن است مدت‌ها سالمند را دچار سردرگمی کند. آپارتمان‌های مجهز و مدرن آسانسور، سرویس‌های بهداشتی، سیستم گرمایش و سرمایش مدرنی هم دارند که کار کردن با آنها شاید برای سالمند دشوار باشد و برخلاف تصور ما باعث آسایش سالمند نشود، که تطابق با شرایط جدید را غیرقابل تحمل و کنترل بداند. واکنش سالمند ممکن است به شکل افسردگی، بی‌حوصلگی تحریک‌پذیری، بدخلقی و بد‌قلقی خودنمایی کند. همچنین ممکن است ایجاد ارتباط با همسایه‌های جدید (به‌ویژه در زندگی آپارتمانی امروزی که روابط همسایگی نزدیک چندان هم معمول نیست) دشوار شود چون سالمندانی که سال‌ها در یک محله زندگی می‌کنند همسایه‌ها را می‌شناسند و هرازگاهی به یکدیگر سر می‌زنند و رفتن به محله دیگر آن هم در یک آپارتمان باعث انزوا و بی‌کسی آنها می‌شود که اصلا برای سالمندان خوب نیست.
توجه به آنها را فراموش نکنید
سالمندان نسبت به بی‌توجهی دیگران بسیار حساس‌اند و به آسانی احساس طردشدگی و کنار گذاشته شدن پیدا می‌کنند. عیادت‌های مکرر حتی تماس‌های تلفنی و احوال‌پرسی‌های مختصر ولی مداوم، تبریک گفتن روز تولد، سالگرد ازدواج و مناسبت‌های گوناگون می‌تواند این احساسات ناخوشایند را در سالمندان کاهش دهد.
حس سرزندگی را در آنها زنده نگه دارید
تشویق به فعال بودن، ورزش کردن، روابط اجتماعی با هم سن و سالان و حتی جوان‌ترها و کودکان که باعث افزایش انرژی می‌شود، نقش مهمی در سلامت جسمانی و روحی آنها دارد. آراسته بودن، لباس تمیز پوشیدن، مرتب و منظم بودن محل زندگی سالمندان نیز احساس سرزندگی در آنها را افزایش می‌دهد.
بعضی از کارها را به خودشان محول کنید
سالمند باید بداند که بازنشستگی به معنای از کارافتادگی نیست، علیرغم محدودیت‌های ناشی از سن هنوز بسیاری از فعالیت‌ها هستند که سالمندان می‌توانند آنها را انجام دهند. گاهی دیده می‌شود فرزندان از روی محبت همه خریدهای منزل سالمند را برعهده می‌گیرند. این کار اصلا درست نیست. باید آنها را تشویق کنید تا روال معمول زندگی از قبیل خرید کردن حتی در حد نان خریدن یا تا سر کوچه و سرزدن به سوپری محل، معاشرت و... را ادامه دهند.
سالمندان سالم نیاز به مراقبت خاصی ندارند
درنهایت به خاطر داشته باشیم که سالمند سالم و فعال نیاز به مراقبت یا رفتار خاصی از سوی دیگران ندارد متاسفانه گاهی رفتار با سالمند مانند این است که او یک فرد ناتوان یا یک کودک است و نیاز به مراقبت دائمی دارد. نباید این احساس در وی تقویت شود که او دچار نقص یا محدودیتی است یا حتی این حس در او تقویت شود که پیر و از کار افتاده شده است.
آنها الگوی ما هستند
پدرم آقا یحیی ?? ساله و مادرم شهربانو خانم ?? ساله، هر 2 کشاورز و دامدار هستند. در یکی از روستاهای تفرش زندگی خوب و شادی دارند. هر روز بعد از نماز صبح مشغول به کار می‌شوند و شیر گاوها را می‌دوشند. از شیر گاو، ماست، کشک، کره و دوغ‌های محلی خیلی خوشمزه‌ای درست می‌کنند. پدرم هم از خانه به سمت باغ می‌رود و به درختای میوه و گردو رسیدگی می‌کند. یک باغچه خیلی بزرگ و قشنگ توی حیاط داریم که مادرم در هر قسمتش یک نوع سبزی کاشته و خلاصه چیزی از بیرون تهیه نمی‌کنند. خدا را شکر خیلی سرحال و سرزنده هستند. عاشق کارشان هستند و از کار کردن و کشاورزی و دامداری لذت می‌برند. صبح زود 2 نفری تنور رو روشن می‌کنند. مادرم خمیر را آماده می‌کند و همراه پدرم تا طلوع صبح نان می‌پزند. معتقدند اگه صبح زود بیدار شوی خدا روزی‌ات را زیاد می‌کند. اگه سعی و کار و تلاش کنید برکت زندگی بیشتر می‌شود. خلاصه صفا و صمیمیتی که بین پدر و مادم است، واقعا ستودنی است. آنقدر به هم احترام می‌گذارند که همیشه الگوی ما بچه‌هایند.
