تا چندی پیش، بیشتر متخصصان تغذیه توصیه می‌کردند خودتان را حداکثر یک بار در هفته یا حداقل یک بار در ماه وزن کنید اما تحقیقات اخیر پژوهشگران دانشگاه کورنل نشان می‌دهد که توزین روزانه می‌تواند در کاهش و کنترل وزن موثر‌تر باشد. برای اثبات این باور، محققان طی مدت 2سال، صد‌‌ها داوطلب را زیر نظر گرفتند. هدف آنها کاهش وزن 10درصدی و ثابت نگه داشتن وزن با هر بار کم کردن یک درصدی وزن برای 2 هفته بود. برخی از این داوطلبان اجازه داشتند هر روز خود را وزن کنند و برخی دیگر ماهانه خود را وزن می‌کردند. بعد از2سال داوطلبانی که هر روز خود را وزن می‌کردند، توانستند به هدفشان برسند و بررسی مجدد در سال بعد ثابت کرد وزن این افراد ثابت مانده است. به گفته محققان، وزن کردن هر روزه باعث توجه بیشتر فرد به وزنش و مسئولیت‌پذیری بالاتر و کاهش ریزه‌خواری می‌شود. در رابطه با این تحقیق، با دکتر حسین ایمانی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی در «سفره سالم» این هفته گفت‌وگویی کرده‌ایم که می‌خوانید.

سلامت: برخی متخصصان می‌گویند بهتر است هر روز خودتان را وزن کنید و برخی دیگر می‌گویند بهتر است هفتگی یا ماهانه وزنتان را کنترل کنید. نظر شما چیست؟

تعداد مقاله‌های علمی که نشان داده‌اند اگر هر روز خودتان را وزن کنید راحت‌تر وزن کم می‌کنید، بیش از تعداد مقاله‌هایی است که نشان داده با هفتگی یا ماهانه وزن کردن خود می‌توانید وزنتان را کنترل کنید، اما متخصصان تغذیه معمولا به افرادی که روحیه حساسی دارند و با مشاهده عدم کاهش وزن، افسرده می‌شوند، توصیه می‌کنند خود را روزانه وزن نکنند.

سلامت: پس در غیر این شرایط هر روز وزن کردن کار درستی است، اما چرا؟

بله، هر روز وزن کردن خود در کنترل و ثبات وزن کمک بیشتری می‌کند چون افرادی که روزانه خود را وزن می‌کنند با مشاهده هر اضافه وزنی فشار بیشتری بر ورزش و تغذیه خود می‌آورند و اجازه نمی‌دهند در کنترل رژیم غذایی وقفه‌ای بیفتد. البته هر روز وزن کردن خود قوانین خاصی هم دارد.

سلامت: چه قوانینی؟

بیش از یک بار در روز نباید خود را وزن کنید. در ساعت مشخصی از روز و ترجیحا صبح‌ها روی ترازو بروید و لباس سبکی تنتان باشد. برای خود نموداری رسم کنید و وزن هر روزه خود را روی نمودار ببرید تا متوجه شوید ماهانه و سالانه تغییرات وزنتان چگونه است. برای وزن کردن هم از ترازوهای ساده با مارک معتبر استفاده کنید.

سلامت: ترازوهایی که میزان چربی و مایعات بدن و ماهیچه‌ها را نشان می‌دهند و قیمت پایینی دارند را توصیه نمی‌کنید؟

نه، این وزنه‌ها اصلا معتبر و دقیق نیستند و گاهی به اشتباه تغییری در چربی نشان نمی‌دهند که این موضوع خود باعث ناامیدی فرد می‌شود. بهترین دستگاه برای اندازه‌گیری مایعات و چربی، دستگاه بادی آنالایزر است که تنها در مطب‌ها وجود دارد. این دستگاه به‌طور دقیق نشان می‌دهد که چقدر چربی یا عضله کم کرده‌اید.

سلامت: چرا توصیه می‌کنید یک بار در روز و آن هم صبح‌ها خود را وزن کنیم؟

افرادی که یک بار خود را صبح، یک بار عصر وزن می‌کنند نوسان زیادی بین نیم تا 2 کیلو در وزن‌شان می‌بینند و ممکن است از رژیم کاهش وزن ناامید شوند. صبح‌ها وزن افراد معمولا کمتر و عصرها معمولا بیشتر است اما این تغییر، نشانه اثر رژیم غذایی یا ورزش نیست بلکه مربوط به تجمع مایع میان‌بافتی است که هر چه به پایان روز نزدیک می‌شویم بیشتر می‌شود. محل قرار‌گیری ترازو و تنظیم بودن آن هم بسیار مهم است.

سلامت: ترازو را کجا بگذاریم؟

ترازو را نباید روی فرش یا موکت گذاشت زیرا امکان خطا بالا می‌رود. باید آن را روی سطح صاف بدون شیب، روی سنگ یا سرامیک گذاشت. اگر ترازو تنظیم نباشد نیم تا یک کیلوگرم وزن را اشتباه نشان می‌دهد. برای اینکه مطمئن شوید ترازو وزنتان را دقیق نشان می‌دهد، کافی است از دمبل 3 تا 5 کیلویی استفاده کنید. یک بار با دمبل و یک بار بدون دمبل روی ترازو بروید. اگر تفاوت وزنی که ترازو نشان می‌دهد مساوی وزن دمبل باشد یعنی ترازو دقیق کار می‌کند.

سلامت: در دوره‌های خاصی مثل عادت ماهیانه نیز وزن بیشتر می‌شود؟

بله، به هر حال تاثیر تجمع مایعات در بدن روی وزن را نباید نادیده گرفت. تغییرات هورمونی در خانم‌ها در دوران عادت ماهیانه باعث احتباس آب می‌شود و وزن را بالاتر نشان می‌دهد. در برخی بیماری‌ها مثل بیماری‌های کلیوی و قلبی یا ادم هم احتباس مایعات داریم و میزان آب به‌دلیل مسائل پاتولوژیک در بدن بالا می‌رود.

سلامت: گاهی اوقات وزنمان کم می‌شود اما ظاهرا تغییری نمی‌کنیم. چرا؟

شاید اندازه دور بازوها یا ران‌ها کم شده باشد. اگر عدد ترازو دقیق باشد و وزن را کمتر نشان دهد، کافی است و نباید از روی ظاهر قضاوت کرد.

سلامت: پس کنار وزن کردن خودمان هم باید متر داشته باشیم و سایزمان را هم ارزیابی کنیم؟

بله، اگر در طول رژیم کاهش وزن فرد همزمان ورزش کند، چربی بدنش کم و عضله جایگزین می‌شود. در این شرایط وزن کم نمی‌شود ولی سایز پایین می‌آید. به همین دلیل حتما باید دور کمر، باسن و دور بازو را هم اندازه گرفت.

چرا سرعت کاهش وزن بعضی‌ها کم است؟

قاعده این است که افراد سرعت کاهش وزن خود را با دیگران مقایسه نکنند زیرا هر فرد، ژنتیک و متابولیسم خاص خود را دارد. مهم سیر نزولی نمودار کاهش وزن است. اگر می‌خواهید سرعت کاهش وزن خود را بالا ببرید، بهترین کار انجام فعالیت بدنی کنار رژیم است زیرا ورزش به عضله‌سازی کمک می‌کند و به مرور وقتی حجم عضلات بیشتر می‌شود، سوخت‌وساز بدن هم در حالت استراحت بالاتر می‌رود و این موضوع به کاهش وزن کمک می‌کند. البته با افزایش سن سرعت کاهش وزن کند‌تر می‌شود و سوخت‌وساز پایین می‌آید و اگر فردی در جوانی سرعت کاهش وزنش بالا بوده نباید انتظار همان سرعت کاهش وزن را در میانسالی و سالمندی داشته باشد سوخت‌وساز بدن افرادی که مدام رژیم می‌گیرند و آن را رها می‌کنند هم به مرور کم می‌شود زیرا در میان بافت چربی، عضلات قرار دارند و هر بار که رژیم می‌گیریم این عضلات تحلیل می‌روند. البته وقتی رژیم را رها می‌کنید، چربی برمی‌گردد اما عضلات نه و با کاهش حجم عضلات میزان سوخت‌وساز پایین می‌آید و به تبع در رژیم بعدی سرعت کاهش وزن کند می‌شود.