پوسیدگی به دندان‌های کودکان اوتیستیک نزدیک‌تر است
بچه‌های اوتیسم در مطب دندانپزشکی
دکتر مهکامه میرکریمی
متخصص دندانپزشکی کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
اگر فرزندتان اوتیسم دارد، باید بیشتر از سایر همسالانش به بهداشت دهان و دندان او توجه کنید. از آنجا که برقرارنکردن ارتباط‌های اجتماعی، نقص یادگیری و اختلال تکلم جزو علائم بارز مبتلایان به اوتیسم است، وضعیت دهان و دندان این کودکان نیازمند توجه ویژه است زیرا به‌دلیل آگاهی اندک برخی خانواده‌ها در بسیاری از موارد، این کودکان با التهابات لثه و پوسیدگی‌های پیشرفته و گاهی درمان‌ناپذیر به دندان‌پزشک مراجعه می‌کنند. در «دهان و دندان» این هفته به معرفی مشکل‌های اصلی دهان و دندان این کودکان و آگاهی‌های ضروری برای والدین بچه‌های اوتیستیک می‌پردازیم.
نشانه‌های بارز اوتیسم
• کم صحبت کردن یا اصلا صحبت نکردن
• نداشتن عکس‌العمل وقتی که نام کودک را صدا می‌زنید؛ به‌طوری که حس می‌کنید کودک ناشنواست.
• برقرار نکردن ارتباط چشمی با افراد دیگر
• انجام بازی‌های تکراری برای ساعت‌های متوالی
• حساس بودن به نور، صدا، بوها یا مزه‌های خاص
• تکرار کلمه‌ها و جمله‌های گفته شده به‌وسیله اطرافیان
• این کودکان ترجیح می‌دهند تنها بازی کنند و قوه تخیل کمی در بازی‌ها دارند. آنها زود عصبانی می‌شوند و بسیار داد و فریاد می‌کنند.
تاثیر اوتیسم بر دهان و دندان
طبق تحقیقات انجام‌شده، کودکان مبتلا به اوتیسم در اغلب موارد از نظر ساختار دندانی تفاوتی با کودکان عادی ندارند ولی از آنجایی که این کودکان تمایل زیادی به غذاهای نرم و شیرین دارند و در برخی مواقع دچار ضعف عضلات اطراف دهان و در نتیجه کاهش کارایی جویدن هستند و حتی گاهی تمایل به نگه داشتن لقمه غذا به مدت طولانی در دهان دارند، میزان پوسیدگی دندان‌ها در این کودکان بیشتر میشود. همچنین به‌دلیل ناتوانی بچه‌های اوتیسم در مسواک زدن و گزارش ندادن درد و حساسیت دندانی به‌دلیل مشکل‌های کلامی و ارتباطی و همکاری ناکافی با والدین، پوسیدگی و التهابات لثه در این کودکان بیشتر مشاهده میشود.
تفاوت درمان‌های دندانپزشکی در بچه‌های اوتیسم و سایر کودکان
با توجه به ویژگی‌های ذکرشده مسلما درمان دندانپزشکی یکی از چالش‌های خانواده‌های دارای کودکان مبتلا به اوتیسم است زیرا به‌دلیل ناتوانی این کودکان در پردازش درست، صداهای دستگاه‌ها، نور یونیت دندانپزشکی و سایر ویژگی‌های محیطی، باعث ایجاد عکس‌العمل در آنها میشود. همچنین برقرار نکردن ارتباط‌های کلامی و چشمی و کاهش تمرکز و انجام حرکت‌های ناگهانی بدن، درمان را برای دندان‌پزشک دشوار می‌کند.
درمان تحت بیهوشی یا بیحسی
اوتیسم انواع مختلفی دارد و شدت و علائم آن در کودکان مختلف متفاوت است. برخی کودکان مبتلا به هیچ‌وجه قادر به همکاری در محیط دندانپزشکی نیستند و انجام درمان‌های دندانپزشکی در محیط مطب یا کلینیک ممکن است برای آنها خطرآفرین باشد. همچنین به‌دلیل همکاری نکردن کودک، کیفیت کارهای دندانپزشکی انجام‌شده نیز ممکن است دستخوش تغییر شود بنابراین برای این کودکان درمان‌های دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی یا آرامبخشی انجام میشود. این درمان‌ها در محیط بیمارستانی انجام میشود و تمام اقدام‌های دندانپزشکی در اغلب موارد در یک جلسه انجام میشود. در بیشتر مواقع در صورت مساعد بودن وضعیت بیمار نیاز به بستری نیست و کودک پس از انجام اقدام‌های دندانپزشکی و بیدار شدن کامل ترخیص میشود.
دندان‌قروچه و اوتیسم
بسیاری از کودکان مبتلا طی شب یا حتی در طول روز دندان‌های خود را به هم فشار می‌دهند و می‌سایند. این حرکت ممکن است باعث ایجاد ترک‌های مینایی یا شکستن ترمیم‌های قرار داده شده روی دندان‌ها شود. گاهی برای کودکان مبتلا داروهای خاصی به‌وسیله پزشک تجویز میشود. بسیاری از این داروها باعث کاهش جریان بزاق و خشکی دهان می‌شوند. برخی از کودکان دچار اوتیسم حتی با تحریک‌های جزئی مکررا دچار «عق زدن» می‌شوند که ممکن است باعث ورود اسید معده به حفره دهان شده و باعث سایش مینای دندان‌ها شود.
ملاقات‌های منظم دندانپزشکی
با توجه به نیازهای خاص این کودکان باید معاینه‌های دندانپزشکی به صورت منظم و بین
4 تا 6 ماه یکبار انجام شود. انجام کارهای پیشگیری مانند فلورایدتراپی به‌وسیله دندان‌پزشک به جلوگیری از عود پوسیدگی‌ها کمک می‌کند.
اگر فرزندتان اوتیسم دارد...
والدین مسئولیت اصلی برقراری بهداشت دهان خوب را برعهده دارند. مسواک زدن به‌وسیله خود کودک منعی ندارد ولی کافی نیست. آموزش مسواک زدن به کودک مبتلا به اوتیسم مثل بسیاری از موارد دیگر باید به صورت مرحله به مرحله انجام گیرد. مثلا مرحله اول باز کردن در خمیر دندان، مرحله دوم کنار گذاشتن در خمیر دندان، مرحله سوم زدن خمیر دندان روی مسواک، مرحله چهارم بستن در خمیردندان و... برای یادگیری هر مرحله باید زمان اختصاص داده شود. این آموزش‌ها باید با آرامش و به صورت دلپذیر به کودک داده شود تا مسواک زدن به صورت کاری خوشایند به کودک معرفی شود. در موارد شدید اوتیسم که کودکان مقاومت شدید دارند با توجه به اهمیت بهداشت دهان والدین باید روبروی یکدیگر در حالی که زانوانشان در تماس با هم قرار دارد، بنشینند و کودک روی دامان والدین قرار گیرد. یکی از والدین پاها و دستان کودک را نگه دارد و والد دیگر
در حالی که سر کودک را نگه داشته عمل مسواک زدن را انجام دهد.
8 توصیه اوتیستیک
در مطب دندانپزشکی
• بهتر است در جلسه معاینه اجازه دهید کودک اندکی در محیط دندانپزشکی باقی بماند و حس آشنایی اولیه با محیط در او ایجاد شود.
• در مورد شرایط ویژه کودک به‌خصوص اگر سابقه ابتلا به تشنج در وی وجود داشته با دندان‌پزشک صحبت کنید.
• اجازه دهید کودک اسباب‌بازی، ملحفه یا عروسک مورد علاقه خود را همراهش به دندانپزشکی بیاورد.
• از آنجایی که کودکان مبتلا به اوتیسم تمایل به یکنواختی در امور مختلف دارند بهتر است کارهای دندانپزشکی آنها در یک محیط و به‌وسیله یک دندان‌پزشک مشخص انجام شود. این کار احتمال بهبود همکاری در جلسه‌های متعدد را بیشتر می‌کند.
• جلسه‌های دندانپزشکی باید کوتاه و همراه با تشویق و تقویت رفتارهای مثبت باشد.
• دندان‌پزشک برای درمان کودکان مبتلا به اوتیسم از روش‌های خاصی که شامل معرفی وسایل دندانپزشکی و درمان‌های مرحله به مرحله است، استفاده می‌کند. همکاری شما با دندان‌پزشک و پیروی از دستورهای وی و حفظ آرامش شما طی درمان به بهبود روند درمان کمک می‌کند.
• به‌دلیل احتمال حرکت‌های بدنی ناگهانی این کودکان، ممکن است دندان‌پزشک از شما بخواهد در نگه داشتن کودک کمک کنید یا از وسایل خاصی برای این کار استفاده کند.
