بارش‌های پاییزی در شهر اهواز در 3 سال اخیر اصلا برای اهوازی‌ها خوشایند نبوده و هرچند باری که باران در اهواز باریده، هزاران نفر را روانه بیمارستان کرده است. در یکی- دو سال اخیر بارندگی‌های پاییزی به جای اینکه چند روزی اخم آسمان تیره و تار اهواز را باز کند، نفس اهوازی‌ها را آنقدر تنگ کرده که مردم به مراکز درمانی هجوم می‌آورند. در زمانی که با اولین بارش پاییزی هزاران نفر روانه بیمارستان شدند، اولین فرضیه‌ای که مطرح شد، وقوع باران اسیدی بود که این ادعا به‌وسیله مسئولان محیط‌زیست، تایید نشد. امسال نیز با بارش باران پاییزی در هفته گذشته 10 هزار نفر با علائمی شبیه آسم روانه بیمارستان شدند. این درحالی است که آلودگی هوا در اهواز در سال‌های اخیر نفس اهوازی‌ها را تنگ کرده و حتی باران هم که می‌بارد، مردم اهواز هوای سالم و پاکی تنفس نمی‌کنند. از همه مهم‌تر اینکه با وجود این حجم آلودگی هوا و باران‌های آلوده هیچ اقدام موثری برای رفع این مشکل انجام نشده است.

در سال 92 و در فاصله زمانی 20 روزه که باران‌های پاییزی شروع شدند، علائم تنفسی مردم اهواز نیز شروع شد که در آن سال بیش از 23 هزار بیمار ناشی از این پدیده به بیمارستان‌های استان خوزستان و شهر اهواز مراجعه کردند و در سال 93 نیز اوضاع همین‌گونه بود.

بنابر اظهارات رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی جندی شاپور، نخستین بارندگی در سال جاری در استان خوزستان از ساعت 22 چهارشنبه شب هفته گذشته آغاز شد و از این ساعت، حجم مراجعان به اورژانس‌های بیمارستان استان به‌خصوص شهر اهواز افزایش یافت که عمده علائم این بیماران تنگی‌نفس، سرفه و خس‌خس سینه بود، اما امسال باتوجه با افزایش حجم بارندگی، مراجعات به مراکز درمانی بیشتر از سال‌های گذشته شده است.

دکتر اسماعیل ایدنی توضیح داده: «از 10 هزار بیمار مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های دانشگاه علوم‌پزشکی جندی شاپور، 120 نفر معادل
1 تا 5/1 درصد آنها بستری و از این میان،
10 نفر نیز در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شدند اما بیشتر بیماران با درمان‌های سرپایی در حدود 2 تا 3 ساعت مداوا شدند.» هنوز عامل قطعی این پدیده مشخص نشده و این درحالی است که لاهیجان‌زاده، مدیرکل محیط‌زیست استان خوزستان وقوع باران اسیدی در شهر اهواز را رد کرد: «امسال یک دستگاه در ایستگاه‌های هواشناسی نصب شده که میزان بارش باران اسیدی را می‌سنجد. وقتی داده‌های این دستگاه را در زمان بارش و به صورت ساعتی بررسی کردیم، مشخص شد باران در اهواز اسیدی نبوده است.»

دلیلش مشخص نیست

در این 3 سالی که با بارش باران پاییزی مردم اهواز دچار مشکل‌های تنفسی می‌شوند، اقدام خاصی برای مواجهه با این پدیده انجام نشده و فقط مسئولان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در فصل پاییز حالت آماده‌باش هستند تا به مردم ارائه خدمت کنند، اما چه عواملی می‌تواند باران‌های پاییزی در این شهر را آلوده کند؟

مهندس محسن فرهادی، معاون فنی بهداشت محیط مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «سلامت» در مورد علت‌های وقوع این پدیده توضیح می‌دهد: «3-2 نظریه در مورد باران‌های اهواز وجود دارد که هنوز هیچ یک از آنها تایید نشده‌اند. یکی از این نظریه‌ها برمی‌گردد به گیاهانی که در شهر اهواز وجود دارند. در حقیقت، درختان و گیاهان در اهواز گرمادوست هستند و زمان بارندگی، رعد و برق باعث می‌شود اسپور این درختان آزاد و مثل بمب کیسه‌ای در هوا پخش ‌شود. در این حالت افرادی که سابقه آلرژی دارند، دچار علائم تنفسی می‌شوند.» دومین عاملی که معاون فنی بهداشت محیط وزارت بهداشت به آن اشاره می‌کند به ریزگردهای اهواز برمی‌گردد:
«ریزگردهایی که در این منطقه وجود دارد با خودش قارچ‌ها و عوامل میکروبی را می‌آورد که در فضای بیرون و در زمین هستند. زمانی که باران می‌بارد، این عوامل میکروبی و قارچ‌ها در هوا آزاد می‌شوند و همراه ذرات کمتر از 5/2 میکرون در هوا باعث تولید آلرژی خواهند شد.» آن‌گونه که فرهادی بیان می‌کند، کنار این 2 نظریه، تغییرات آب و هوایی سریع نیز در این پدیده دخیل است یعنی هوا گرم بوده ولی یکباره سرد و رطوبت آن زیاد می‌شود. این حالت نیز می‌تواند با وجود آلودگی هوا در اهواز مشکل‌های تنفسی ایجاد کند.

باران اسیدی علائم تنفسی ندارد

ادعاهای ضد و نقیضی در مورد آلوده بودن باران در اهواز وجود دارد که هنوز هیچ‌یک به اثبات نرسیده‌است ولی بیشتر رسانه‌ها و حتی خود مردم اهواز آن را باران اسیدی اطلاق می‌کنند. هرچند امسال مسئولان محیط‌زیست، اسیدی بودن باران را رد کرده‌اند، باز هم علت این ادعا را از مهندس فرهادی، معاون فنی بهداشت محیط‌ وزارت بهداشت پرسیدم. وی با بیان اینکه باران اسیدی در بسیاری از کشورها مانند آمریکا نیز باریده، می‌گوید: «در قوانین‌ بین‌المللی آمریکا آمده pH کمتر از 5 و 6 نیز در زمان باران اسیدی باعث علائم تنفسی نمی‌شود، بنابراین حتی اگر بگوییم در اهواز باران اسیدی باریده، نباید شاهد این حجم از علائم تنفسی باشیم. خسارات باران اسیدی بیشتر مربوط به مشکل‌های پوستی می‌شود و می‌تواند محیط‌زیست را تخریب کند و ضررهای اقتصادی زیادی را به‌وجود بیاورد.» نکته مهمی که مهندس فرهادی به آن اشاره می‌کند، تاثیر ریزگردها در اهواز است: «شاید اگر بتوانیم ریزگردها را مهار کنیم، بارش چنین باران‌هایی نیز کمتر ‌شود.»

یکی دیگر از فرضیه‌ها در مورد وقایع زیست‌محیطی اهواز، این است که با وقوع رعد و برق همراه باران مردم دچار علائم شبه‌آسم می‌شوند. احتمال اثبات این فرضیه در اهواز خیلی ضعیف است چون در زمان بارندگی در اهواز رعد و برق زیادی وجود نداشته است. دکتر مهدی نجمی، رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت به «سلامت» می‌گوید: «یکی از فرضیه‌‌هایی که در مورد باران‌های شهر اهواز وجود دارد به کارخانه‌ها و مزارع نیشکر برمی‌گردد که باعث تولید آلاینده‌هایی می‌شوند که در هوا وجود دارد و با اولین بارش در قطرات باران حل می‌شوند و پایین می‌آیند و مردم هنگام تنفس در چنین هوایی دچار علائم شبه‌آسم می‌شوند.

عامل دیگر می‌تواند تغییر پوشش گیاهی در اهواز باشد به صورتی که گیاهانی پرورش داده شوند که باعث بروز علائم آسم و آلرژی در مردم نشوند.» دکتر نجمی در پاسخ به این سوال «سلامت» که چرا تاکنون علت این پدیده کشف نشده توضیح داد: «ما از 2 سال گذشته چند بار به اهواز سفر کردیم تا علت را شناسایی کنیم، اما اطلاعات در این زمینه کم بود یعنی سازمان هواشناسی غلظت آلاینده‌ها در آن روز را باید مشخص می‌کرد ولی این اطلاعات را نداشتیم. حتی باید می‌دانستیم در کدام منطقه از اهواز مردم بیشتر دچار علائم تنفسی شده‌اند ولی چون حجم بیماران بالا بود به بیشتر بیمارستان‌های شهر در هر منطقه‌ای مراجعه شده بود و نمی‌شد تشخیص داد در کدام منطقه مردم بیشتر دچار مشکل شده‌اند، بنابراین آنچه اهمیت دارد این است که با اطلاعات کامل برای سال‌های آتی برنامه‌ریزی کنیم.» به گفته رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی، هیچ مورد فوتی در اثر این پدیده در اهواز گزارش نشده است.

• توصیه: معمولا زمانی که آلودگی هوا در شهرهای بزرگ زیاد می‌شود، مسئولان بهداشتی به گروه‌های در معرض خطر مثل سالمندان و کودکان توصیه می‌کنند از منزل خارج نشوند، اما در مورد وقوع این پدیده باران‌زایی که بیشتر از آنکه برای مردم اهواز سودمند باشد، بیماری‌زاست؛ بیشتر چه افرادی در معرض خطر هستند؟ رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه مردم اهواز معمولا با علائم تنگی‌نفس و سرفه به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، توضیح داد: «بیماری افرادی که سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی و ریوی دارند و افراد دچار بیماری‌های تنفسی مثل آسم هنگام بارش چنین باران‌هایی تشدید می‌شود. همچنین افراد مسن و کودکان بیشتر در معرض خطر هستند، بنابراین توصیه می‌شود در زمان بارش باران مردم به‌خصوص افراد در معرض خطر که ذکر شد از منزل خارج نشوند یا زمان حضور در فضای باز را به حداقل برسانند. اگر هم مجبور بودند بیرون بروند، می‌توانند از ماسک استفاده کنند.»