برنامه روزانه خود را مرور کنید. صبح از خواب بلند می‌شوید. بعد از زنگ ساعت، اولین صدایی که به گوشتان می‌رسد صدای بوق ماشین‌ها و تردد موتور‌ها در خیابان بغلی منزل شماست. بعد به آشپزخانه می‌آیید و هنگام صرف صبحانه صدای سرو صدای آسانسور و ساخت‌وساز خانه بغلی اعصابتان را به هم می‌ریزد. در طول مسیر از خانه تا سرکار با انواع و اقسام صداهای ناخوشایند در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها مواجه هستید؛ از بوق ناهنجار اتوبوس و تاکسی گرفته تا صدای اگزوز موتورسیکلت‌ها. این صداها هنگام بازگشت به خانه نیز تکرار می‌شود. انگار هیاهو و شلوغی هر روز ما را احاطه می‌کند و راه فراری از آن نیست. این درحالی است که آلودگی صوتی نه‌تنها می‌تواند انواع و اقسام بیماری‌ها را برایمان دنبال داشته باشد بلکه بسیاری از پرخاشگری‌ها و دعواهای روزانه ناشی از استرس‌هایی است که
سر و صدای زیاد ایجاد کرده، اما به نظر می‌رسد این معضل شهری هنوز متولی خاصی ندارد و جزو اولویت‌های مسئولان شهرداری قرار نگرفته است. در مورد میزان آلودگی صوتی در تهران با دکتر زهره حسامی مدیر کمیته آلودگی هوا و بهینه‌سازی انرژی ستاد محیط‌زیست شهرداری تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.

سلامت: در خبرها خوانده بودم وضعیت آلودگی صوتی در تهران به مرحله اضطرار رسیده، بررسی‌های شما در مورد آلوگی صوتی هر چند وقت یکبار به‌روز می‌شود؟

با جمع‌آوری شاخص‌های مربوط به آلودگی هوا توسط شرکت کنترل کیفیت هوا هر 5 سال یکبار تراز صوتی پایتخت بررسی می‌‌شود و تغییر روند آلودگی صوتی در این بررسی‌ها مشخص می‌شود، اما این کار هزینه‌بر است و در حال حاضر اطلاعات جمع‌آوری‌شده مربوط به سال 91-90 است. اینکه گفته می‌شود وضعیت آلودگی صوتی در تهران به مرحله اضطرار رسیده کاملا درست است چون وضعیت آلودگی صوتی در پایتخت نه‌تنها خوب نیست بلکه در برخی از نقاط تهران ناگوار هم هست. البته با افزایش جمعیت و صنعتی شدن جوامع، کشورها با آلودگی صوتی مواجه هستند و این قضیه فقط مختص تهران نیست.

سلامت: در تهران مقصر اصلی تولید آلودگی هوا کیست یا بیشترین آلودگی صوتی از چه طریقی ایجاد می‌شود؟

منابع تولید آلودگی هوا متنوع است و به 2 گروه ثابت و متحرک تقسیم می‌شود؛ منابع ثابت تولید‌کننده آلودگی صوتی در تهران ترمینال‌ها و پایانه‌های حمل و نقل صنایع، فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های قطار هستند ولی منابع ثابت بیشترین آلودگی را ایجاد نمی‌کنند بلکه منابع متحرک یعنی وسایل حمل و نقل شهری بالاترین میزان آلودگی را تهران به وجود می‌آورند. برخی صداها هم به صورت زمینه‌ای در طول روز شنیده می‌شوند مثل صدای ساخت‌وسازهای شهری یا صدای دستگاه تهویه هوا که در محیط‌های کاری شنیده می‌شود. اصلی‌ترین منبع آلودگی صوتی همان‌طور که گفتم وسایل نقلیه هستند. در شهر تهران 25 درصد وسایل حمل و نقل جاده‌ای را موتورسیکلت‌ها تشکیل می‌دهند که صدایی نزدیک به 83 دسی‌بل در فاصله 10 متری خود تولید می‌کنند.60 درصد وسایل حمل و نقل جاده‌ای را خودروهای سواری دربرمی‌گیرد که بین آنها خودروی پیکان طبق اندازه‌گیری‌های انجام شده صدای 6/81 دسی‌بل را در فاصله 5/7 متری، تولید می‌کند. با توجه به اطلاعات به‌دست آمده در خیابان‌ها و اتوبان‌های شهر تهران نزدیک به 8/47 درصد خودروهای سواری صدایی بالاتر از 81 دسی‌بل ایجاد می‌کنند در حالی که استاندارد آلودگی صوتی برای خودروهای سواری 74 دسی‌بل است.

سلامت: با توجه به مطالبی که شما به آن اشاره کردید چه مناطقی بیشترین آلودگی صوتی را دارند؟

در شهر تهران بالغ بر 40 بزرگراه وجود دارد که عبور و مرور خودروها در این بزرگراه‌ها و صدایی که تولید می‌کنند، مهم‌ترین عامل آلودگی صوتی است که در بسیاری مواقع آلودگی صوتی در این محل‌ها به 75 تا 85 دسی‌بل می‌رسد، بنابراین مناطق مسکونی در نزدیکی بزرگراه از لحاظ آلودگی صوتی در شرایط بحرانی قرار دارند. بزرگراه‌های شهید مدرس، شهید همت، امام علی(ع)، یادگار امام(ره)، کردستان، شهید حکیم و رسالت از جمله بزرگراه‌هایی هستند که آلودگی صوتی دارند که از این میان بزرگراه همت با 85 دسی‌بل بیشترین تراز آلودگی صوتی را به خود اختصاص داده است. یک استاندارد دیگر نیز وجود دارد که مناطق شهری را به 5 منطقه تقسیم و میزان آلودگی صوتی را در هوای آزاد در شب و روز تعیین می‌کند. در این استاندارد میزان حد مجاز تولید صدا در مناطق مسکونی در روز باید تنها 55 دسی‌بل و در شب 45 دسی‌بل باشد. در حالی که در بزرگراه‌ها
70 تا 80 دسی‌بل آلودگی ایجاد می‌شود بنابراین وضعیت آلودگی صوتی نه‌تنها خوب نیست بلکه در برخی نقاط ناگوار است.

سلامت: از نظر تقسیم‌بندی مناطق مختلف شهری تهران، کدام منطقه بیشترین آلودگی صوتی را دارد؟

شرکت کنترل کیفیت هوا مطالعاتی در زمینه «وضعیت آلودگی صدای منطقه از لحاظ ترافیکی» انجام داده که براساس آن مناطق دارای آلودگی صوتی از لحاظ ترافیکی مشخص شده‌اند. این رتبه‌بندی براساس سرعت خودروها در منطقه، مقدار کیلومتر پیمایش خودروها و توزیع آنها در هر منطقه و میزان بزرگراه‌های موجود انجام گرفته که مناطق 6، 10، 11، 12، 7، 13، 3، 19، 18، 2 به ترتیب رتبه اول تا دهم آلودگی صوتی را از لحاظ ترافیکی دارند و اکثر خیابان‌های اصلی در این مناطق دارای تراز آلودگی صوتی بیش از70 دسی‌بل هستند. با این اوصاف، منطقه 6بالاترین آلودگی صوتی را از نظر میزان ترافیک دارد. آنچه بسیار حائز اهمیت است عدم کاهش محسوس آلودگی صدا در شب‌های تهران با وجود کاهش تردد خودروها، موتورسیکلت‌ها و به‌طور کلی تقلیل فعالیت‌های شهری است. شاید از دلایل این موضوع، وجود نداشتن راهکارهای زیرساختی در بافت شهری برای تقلیل آلودگی صوتی است. همچنین افزایش روند ساخت‌وساز در شهر تهران خارج از توان شهری و زیست‌محیطی این شهر مطابق قوانین و الزامات موجود در شب از دیگر علل افزایش آلودگی صدا در شب‌های تهران است.

سلامت: آیا منطقه‌ای در تهران وجود دارد که آلودگی صوتی در آن در حد طبیعی باشد؟

بله، در منطقه 7 و 8 ایستگاه گلبرگ و شیخ صفی پایین‌ترین تراز صوتی را دارند به گونه‌ای که در ایستگاه گلبرگ تراز صوتی 59 و در ایستگاه شیخ صفی 63 است.

سلامت: آیا اکنون اقدامی در زمینه کاهش آلودگی صوتی در تهران انجام شده است؟

بله، اولین اقدام ما پایش آلودگی صوتی شهر تهران بود. تعداد ایستگاه‌های صدا در شهر تهران 43 ایستگاه بوده که مناطق 5، 12،16 و 21 با داشتن 3 ایستگاه صدای نصب‌شده در سطح منطقه بیشترین تعداد ایستگاه را دارند. همچنین مناطق 7، 10،13،19،20 نیز با داشتن یک ایستگاه سنجش صدا در سطح منطقه کمترین تعداد ایستگاه صدا را دارند و سایر مناطق همگی دارای 2 ایستگاه صدا هستند. اطلاع‌رسانی آلودگی صوتی در شهر تهران نیز انجام شده به صورتی که در شهر تهران 4 تابلوی اطلاع‌رسانی آلودگی صوتی نصب شده که مکان‌های آنها عبارتند از: ترمینال خاوران (منطقه 15)، سه‌راه زیبادشت (منطقه 22)، بلوار کاظمی (منطقه 19)، میدان بهشت (منطقه 16). علاوه بر این، نصب دیوار صوتی در بزرگراه‌های شهر تهران و حمایت و تدوین برنامه عملیاتی برای جایگزینی موتورسیکلت با سوخت فسیلی با موتورسیکلت‌های برقی نیز از دیگر اقدامات پیش‌بینی‌شده برای کنترل آلودگی صوتی است.

سلامت: شما با توجه به تجربه‌ها در دنیا در زمینه کاهش آلودگی صوتی چه پیشنهادی دارید؟

برای پیشگیری و کاهش آثار سر و صدا راهکارهایی مانند کاهش صدا در منبع تولید صدا، دیوارهای اکوستیک صدا، استفاده از وسایل حفاظت فردی، عایق‌بندی کردن درها و پنجره‌ها، دوجداره کردن پنجره‌ها، استفاده از پوشش گیاهی و کاشت درختان برگ پهن مو در حال حاضر موثر خواهد بود و بهترین راهکار کاهش و کنترل آلودگی صوتی در بزرگراه‌ها نصب عایق‌های صوتی است. همچنین جایگزین کردن خودروهای فرسوده با انواع نو(علاوه بر کاهش آلودگی هوای منتشره از آنها، میزان صدای تولیدی را نیز در حد قابل توجهی کاهش می‌‌دهد.)، استفاده از سدهای آکوستیکی، جلوگیری از تردد خودروهای سنگین در خیابان‌های فرعی در شب، استفاده از پوشش گیاهی (پوشش گیاهی که دارای ارتفاع کافی، عرض و تراکم مناسب باشد.)، استفاده از آسفالت‌های متخلخل و عایق‌بندی ساختمان‌ها نیز راه‌حل‌های مناسبی برای کاهش آلودگی صوتی هستند.

عوارض جسمی و روانی آلودگی صوتی

سلامت: آلودگی صوتی چه تاثیری می‌تواند بر سلامت شهروندان داشته باشد؟

اگر آلودگی صوتی بر اساس آزمایشات انجام‌شده روی انسان و حیوانات، زیاد (بین 150 تا 160 دسی‌بل) باشد، باعث مرگ حیوانات می‌شود، اما در مورد انسان نیز آلودگی صوت فشارخون، ضربان قلب و حرارت بدن را بالا می‌برد و به مرور زمان باعث استرس می‌شود. همچنین آلودگی صوتی می‌تواند باعث تحریک و تخریب سلسه‌اعصاب شود و حتی به راحتی میزان شنوایی را کاهش دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در مناطق مسکونی که آلودگی صوتی زیاد است، افراد عصبی و مضطرب هستند و دچار اختلال خواب می‌شوند. آنها به دلیل اینکه خواب خوب و منظمی ندارند، همیشه عصبی می‌شوند. حتی آلودگی صوتی روی مغز افراد هم تاثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، آلودگی صوتی بر رشد کودکان نیز تاثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث کاهش شنوایی هم در کودکان و هم در بزرگسالان شود. حتی در ترازهای بالای صدا با توجه به سن افراد می‌تواند کری دائمی یا موقتی نیز ایجاد کند.