دکتر رسول علیان‌نژاد فوق‌تخصص ریه می‌گوید احتمال ابتلای سیگاری‌ها به سرطان ریه 30 برابر احتمال ابتلای غیرسیگاری‌ها به این سرطان است
یوهان کرایف هلندی، اسطوره فوتبال هلند، همیشه مورد ستایش فوتبال‌دوستان و رسانه‌ها بوده و هست اما کرایف هلندی یک اشکال بزرگ داشته که 50 سال با او همراه بوده است و متاسفانه سال‌ها اهمیتی به آن نمی‌داده است. اشکال بزرگ او سیگارهای هلندی کنار لبش است که همیشه باد انتقادها را به سویش روانه می‌کرد. این انتقادها بی‌مورد هم نبوده چرا که مصرف سیگار کرایف این روزها با اعلام ابتلایش به سرطان ریه خبرسازتر شده است. دکتر رسول علیان‌نژاد، فوق‌تخصص ریه و عضو هیات‌علمی دانشگاه معتقد است: «سرطان ریه یک بیماری چندعاملی است ولی در 90 درصد موارد، علت ابتلا به این سرطان، سیگار است و سیگاری‌ها برای پرهیز از ابتلا به این بیماری هیچ راهی غیر از ترک سیگار ندارند.»
سلامت: تلاش دانشمندان در کاهش آمار بعضی از سرطان‌ها، در مورد سرطان ریه هم موثر بوده است؟
نه! ابتلا به سرطان ریه تقریبا در تمام دنیا رو به افزایش است. سرطان ریه قبلا در مردان بیشتر دیده می‌شد ولی در چند سال اخیر شمار مبتلایان زن رو به افزایش بوده و چهارمین علت مرگ و میر خانم‌ها بعد از سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم شناخته شده است. علت اصلی هم افزایش تمایل زنان به استعمال دخانیات در ایران و سایر کشورهای دنیاست. افراد سیگاری 30 برابر بیشتر از غیرسیگاری‌ها به سرطان ریه مبتلا می‌شوند. البته منظور ما فقط سیگار نیست. هر ماده حاوی تنباکو مانند قلیان، پیپ و... اثری مانند سیگار روی فرد می‌گذارد. استعمال دخانیات خطر سرطان دهان، حنجره، گلو و دستگاه گوارش فوقانی را هم افزایش می‌دهد. اگر فردی موفق شود سیگار را ترک کند، تقریبا 15 سال طول می‌کشد تا به وضعیت طبیعی قبلی‌اش برگردد.
سلامت: آیا فقط سیگاری‌ها باید نگران سرطان ریه باشند؟
ببینید، در 10 درصد مواقع، علت بروز سرطان ریه ممکن است چیزی به غیر از استعمال دخانیات باشد. افرادی که به مدت طولانی در معرض دود سوخت چوب قرار می‌گیرند نیز احتمال دارد به سرطان ریه مبتلا شوند. چنین بیمارانی عمدتا روستاییانی هستند که سیستم حرارتی‌شان سال‌ها سوخت چوب بوده است. استعمال مواد مخدر هم خطر سرطان ریه را افزایش می‌دهد. ماده شیمیایی آزبست نیز که در بعضی از کارگاه‌ها مصرف می‌شود و حتی در لنت ترمز ماشین‌ها به کار می‌رود عامل مهمی برای ابتلای افراد به سرطان ریه است. در شهرهای بزرگ میزان آزبست موجود در هوا زیاد است.
سلامت: وراثت و سن و سال هم در این بیماری نقش دارد؟
بله، عوامل ژنتیکی و سن (بالای40 سالگی) را هم باید در نظر داشت. در خانواده‌هایی که یک فرد مبتلا به سرطان ریه وجود دارد احتمال ابتلای اعضای دیگر بالا می‌رود، به‌خصوص اگر استعمال دخانیات هم در این خانواده رواج داشته باشد. محققان به مورد مهم دیگری که باعث افزایش سرطان ریه در دنیا شده نیز اشاره کرده‌اند. این مورد مهم همان عکس‌هایی است که از قفسه سینه گرفته می‌شود. البته اشعه ناشی از یک عکس ساده بسیار کم است ولی در عکس‌های هسته‌ای میزان اشعه بالاست. بنابراین بیماران هیچ‌گاه نباید خودشان از پزشک درخواست کنند از قفسه سینه‌شان عکسبرداری شود. پزشکان نیز باید به این موضوع واقف باشند و بی‌مورد عکس قفسه سینه درخواست نکنند.
سلامت: زودرس‌ترین علامت سرطان ریه چیست؟
سرفه معمولا اولین علامت سرطان ریه است. سرفه‌ای که تا به حال وجود نداشته و بهبود هم پیدا نمی‌کند، به‌خصوص وقتی که با خون، کاهش وزن و کاهش اشتها و تب همراه شود. تنگی نفس، خس‌خس و درد سینه و گرفتگی صدا هم علامت‌های مهمی هستند.
سلامت: وقتی یک بیمار با این علائم مراجعه می‌کند، شما چه آزمایش‌هایی برایش درخواست می‌کنید؟
عکسبرداری از قفسه سینه معمولا اولین آزمایشی است که تقاضا می‌شود و بسیار کمک‌کننده است. اگر تصاویر غیرعادی باشد و توده در ریه دیده شود، سی‌تی‌اسکن درخواست می‌شود. سی‌تی‌اسکن تصویر واضحی ارائه می‌دهد. در نهایت با نمونه‌گیری و فرستادن آن به آزمایشگاه جنس توده و بدخیم و خوش‌خیم بودن آن مشخص می‌شود.
سلامت: شانس بهبود کامل مبتلایان به سرطان ریه چقدر است؟
هر چه سرطان زودتر شناخته شود و در مراحل اولیه باشد، احتمال بقا و طول عمر بیماران بیشتر می‌شود ولی احتمال عود مجدد در مبتلایان به سرطان ریه زیاد است. وقتی مشخص شد که توده سرطانی در ریه وجود دارد، باید دید آیا این توده محدود به ریه است یا به جاهای دیگر هم دست‌اندازی کرده. اگر محدود به ریه باشد، با برداشتن توده و بافت اطراف آن می‌توان بیماری را مهار کرد. در این مرحله درمان بسیار آسانتر خواهد بود. هر چه بیماری پیشرفته‌تر باشد، شانس موفقیت در درمان هم کمتر خواهد شد.
سلامت: بعد از اتمام مراحل درمانی، بیماران باید چه نکاتی را رعایت کنند؟
ترک سیگار برای همه افراد، چه مبتلایان به سرطان ریه و چه کسانی که هیچ بیماری‌ای ندارند، الزامی است. متاسفانه افراد سیگاری تا وقتی با مشکل جدی روبرو نشوند، دست از سیگار کشیدن برنمی‌دارند. این افراد هم به خودشان آسیب می‌رسانند، هم به افرادی که کنارشان نشسته‌اند. ترک سیگار یک مقوله جداگانه، علمی و قابل بحث است و تقریبا با گفتن یک جمله که شما باید سیگار را ترک کنید، عملی نیست. حتی لازم است سیگاری‌ها به مراکز ترک سیگار ارجاع داده شوند.
سلامت: نظرتان درباره ترک کلانشهرهای آلوده‌ای مانند تهران و مهاجرت به مناطق خوش‌آب‌وهوا چیست؟
این روزها زیاد از این و آن می‌شنویم که مبتلایان به سرطان ریه بهتر است شهرهای آلوده را ترک کنند و به نقاط خوش آب و هوا بروند، در حالی که این موضوع از نظر علمی ثابت نشده است. با این حال، تصور می‌شود که رعایت برخی نکات بهداشتی بتواند کیفیت زندگی بیمار را بعد از اتمام درمان ارتقا دهد. از آنجا که بسیاری از مبتلایان به سرطان ریه سیگاری هستند و همزمان برونشیت مزمن هم دارند، با درمان برونشیت مزمن معمولا تنگی‌نفس بیمار بهتر می‌شود.
سلامت: آیا روش غربالگری هم در بیماری سرطان ریه وجود دارد؟ منظورم این است که آیا افراد می‌توانند بعد از سن مشخصی آزمایش‌هایی را انجام دهند تا بفهمند به این سرطان مبتلا هستند یا نه؟
نه! برای تشخیص زودرس سرطان‌هایی مانند سرطان روده بزرگ می‌توان افراد در معرض خطر را از حوالی 45 سالگی کولونوسکوپی کرد یا آزمایش خون مخفی در مدفوع درخواست کرد و وضعیت‌شان را از نظر ابتلا به این بیماری سنجید ولی در سرطان ریه چنین چیزی ممکن نیست. درست است که تشخیص زودرس باعث درمان موفق و طول عمر بیشتر بیمار می‌شود ولی هنوز غربالگری در مورد سرطان ریه اجرایی نشده است. رادیوگرافی ساده قفسه‌سینه هم دقت زیادی ندارد و در سی‌تی‌اسکن هم مقدار اشعه‌ای که به فرد برخورد می‌کند، به ویژه اگر اندیکاسیون مشخصی برای تجویز این گرافی نداشته باشد، زیاد و خطرناک است و لزومی ندارد.
یوهان کرایف، فوتبالیست سرشناس تیم ملی هلند که در سال ???? فوتبال را به عنوان بازیکن کنار گذاشت، توانست در حرفه مربیگری به موفقیت‌های چشمگیری با دو تیم آژاکس آمستردام و بارسلونا دست یابد و بعد از آن نیز به عنوان مشاور بانفوذ این دو باشگاه به کار خود را ادامه داد. او در سال ???? میلادی در یک رای‌گیری که توسط فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال انجام شد، توانست بعد از پله، به عنوان دومین بازیکن قرن انتخاب شود. اما نام این اسطوره فوتبال هلند به تازگی با نام یک بیماری گره خورده و دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است. هفته پیش، رادیو کاتالونیا به طور رسمی اعلام کرد که یوهان کرویف، اسطوره بارسلونا و تیم ملی هلند که سیگار کشیدن‌هایش روی نیمکت تیم بارسلونا را اغلب فوتبال‌دوستان به خاطر می‌آورند، به سرطان ریه دچار شده است؛ سرطانی که در 90 درصد موارد سراغ سیگاری‌ها می‌رود و پزشکان می‌گویند هیچ راهی موثرتر از ترک سیگار برای پیشگیری از ابتلا به این سرطان نیست.
