در جدول مرگ‌ومیر ناشی از سکته مغزی، جزایر مارشال با ثبت 4/240 مورد مرگ‌ومیر سالانه در صدر است و کشور قطر با ثبت 7/10 مورد، کمترین آمار مرگ‌ومیر را به ‌خود اختصاص داده‌. در این جدول، ایران با ثبت سالانه 4/97 مورد مرگ ناشی از
سکته مغزی، در رتبه 90 جدول است. طبق آمار سازمان نظام پزشکی ایران، روزانه حدود 250 تا 300 مورد سکته مغزی در کشور گزارش می‌شود که بیشترین دلیل ابتلا به آن فشار خون بالاست. به همین بهانه، گفت‌وگویی با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، درباره عوامل پیشگیری‌کننده و بروز سکته مغزی ترتیب داده‌ایم.

سلامت: کدام نوع تغذیه با سکته مغزی ارتباط دارد؟

ببینید، دلایل تغذیه‌ای مختلفی می‌توانند از مهم‌ترین عوامل ابتلا به گروهی از بیماری‌ها مانند سکته‌های قلبی و مغزی یا بیماری‌های متابولیکی مثل کبد چرب یا دیابت نوع 2 شوند. افزایش دریافت بیش از اندازه کالری و چاقی و اضافه‌وزن ناشی از آن، سردسته عوامل ابتلا به بیماری‌های متابولیکی مانند فشار خون بالا و عوارض ناشی از آن مثل سکته‌مغزی محسوب می‌شوند. افزایش کالری دریافتی، بالا رفتن درصد و توده‌های چربی در بدن و در نتیجه، بروز اختلالات متابولیک را در پی خواهد داشت. این اختلالات متابولیک می‌توانند سختی عروق را به دنبال داشته باشند. سختی عروق بدن که به‌دلیل رسوب چربی، کلسیم و املاح به‌وجود می‌آید، منجر به ایجاد پلاک خونی می‌شود و ایجاد پلاک‌های خونی هم نتیجه‌ای جز سکته مغزی در پی نخواهد داشت. با این حساب، می‌توان گفت افزایش دریافت کالری به هر طریقی می‌تواند باعث بالا رفتن خطر ابتلا به سکته مغزی شود. البته مصرف بیش از اندازه قندهای ساده هم می‌تواند عامل بروز سکته مغزی باشد.

سلامت: به چه صورت؟

با افزایش سطح کلسترول خون و به‌خصوص LDL یا همان چربی بد خون که سفتی عروق خونی را به دنبال دارد و این مساله می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهد.

سلامت: آیا میزان فعالیت‌های فیزیکی ما در طول روز هم می‌تواند شانس سکته مغزی را بالا ببرد؟

بله، حتما. هر چه ما کمتر در طول روز ورزش یا فعالیت فیزیکی داشته باشیم، بیشتر دچار اضافه‌وزن ناشی از آن می‌شویم و خطر بروز بیماری‌هایی مانند سکته مغزی را در خودمان بالا می‌بریم. ضمن اینکه اگر ما کنار فعالیت فیزیکی ناکافی در طول روز، عادت به سیگار کشیدن هم داشته باشیم، شانس بروز سکته مغزی را چند برابر خواهیم کرد.

سلامت: به‌نظر شما می‌توان رد پای عوامل غیرقابل تغییری مانند توارث را هم در ابتلا به سکته مغزی مشاهده کرد؟

بله، صددرصد. بد نیست بدانید علاوه بر توارث، عوامل دیگری مانند ژنتیک، سابقه ابتلا، سن و جنس هم می‌توانند بر بروز سکته مغزی تاثیرگذار باشند. به‌طور کلی، افرادی با سن بالا و مردان بیشتر از زنان دچار سکته مغزی می‌شوند که متاسفانه، نمی‌توانیم نقش چندانی در فرار از این عوامل داشته باشیم.

سلامت: شما کدام‌یک از عوامل تغذیه‌ای را برای پیشگیری از ابتلا به سکته مغزی، مهم‌تر می‌دانید؟

افرادی که می‌خواهند از شر ابتلا به سکته مغزی در امان بمانند، باید از پرخوری و اضافه‌وزن ناشی از آن دور باشند. این افراد باید الگوهای غذا خوردن خود را اصلاح کنند. یعنی کمی آهسته‌تر غذا بخورند تا جلوی پرخوری‌شان گرفته شود. به ‌علاوه، برای پیشگیری از ابتلا به سکته مغزی، باید در حد امکان از مصرف غذاهای نیمه‌آماده و کنسروی که حاوی منوسدیم گلوتامات یا بی‌کربنات سدیم هستند نیز خودداری کرد زیرا این مواد غذایی، مقدار زیادی سدیم دارند و می‌توانند مانند نمک خوراکی، به‌طور مستقیم باعث افزایش سطح فشار خون و ابتلا به سکته مغزی شوند.

سلامت: شما نقش مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها را در پیشگیری از بروز سکته مغزی تا چه اندازه پررنگ می‌دانید؟

خیلی زیاد! در واقع، بالا رفتن کالری دریافتی و کلسترول خون ناشی از آن، سطح چربی بد خون را هم افزایش می‌دهد. اگر این چربی بد خون، تحت‌تاثیر رادیکال‌های موجود در بدن اکسیده شود، سختی عروق را به دنبال دارد و شانس ابتلا به سکته مغزی را بالا می‌برد. حالا اگر فردی عادت به مصرف حجم بالایی از میوه‌ها و سبزی‌های تازه در طول روز که سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، داشته باشد، می‌تواند جلوی واکنش‌های اکسیداسیون را در بدنش بگیرد و از سختی عروق و سکته مغزی ناشی از آن پیشگیری کند. به ‌علاوه، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های فراوان موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها، جلوی جذب کلسترول در خون را می‌گیرند و از این طریق هم شانس
سکته مغزی را کاهش می‌دهند.

اگر سابقه سکته مغزی دارید...

این افراد باید رژیم غذایی خود را براساس نظر پزشک معالجشان تنظیم کنند. دور مصرف خوراکی‌های حاوی سدیم را خط بکشند. غذاهای کنسروی، نمک‌سود و فرآوری‌شده نخورند. نمکپاش را از میز غذایی خود حذف کنند. فعالیت فیزیکی کافی در طول روز داشته باشند و حتما در صورت سیگاری بودن، بلافاصله سیگار کشیدن را ترک کنند. این افراد باید در مورد نوع میوه‌ها و سبزی‌های مصرفی‌شان هم با پزشک معالج خود مشورت کنند تا با محصولات خوراکی تازه و خام که حاوی سدیم هستند، بیشتر آشنا شوند. در این صورت، شانس سختی عروق و سکته مجدد را از بین خواهند برد. اطرافیان این بیماران هم باید حواسشان باشد که غذاهای به ‌اصطلاح مقوی که بر پایه گوشت قرمز و چربی هستند را به آنها ندهند تا شانس بروز مجدد سکته مغزی را در این بیماران بالا نبرند.