«میزگرد تغذیه» درباره مشکل کم‌وزنی خانم محمودی با حضور دکتر سعید حسینی متخصص تغذیه، دکتر سیدمحسن خوش‌نیت فوق‌تخصص غدد و متابولیسم، دکتر علی ترکمان ارتوپد و دکتر احمد باقری‌مقدم متخصص پزشکی ورزشی
«خیلی دوست دارم وزن اضافه کنم اما نمی‌دانم چرا هر کاری می‌کنم وزنم بالا نمیرود که نمیرود! به متخصص تغذیه مراجعه کردم، غذاهای پرکالری خوردم و داروهای تقویتی استفاده کردم اما وزنم تغییر نکرد. نمی‌دانم برای افزایش وزن باید چه کار کنم.» اینها بخشی از صحبت‌های «سارا محمودی» میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» است که از لاغری رنج می‌برند. این دختر 22 ساله کرجی با 162سانتی‌متر قد و 42 کیلوگرم وزن که شاخص توده بدنی‌شان 16 و در محدوده لاغری و کمبود وزن است برای افزایش وزن از «سلامت» راهنمایی خواسته‌اند. گفت‌وگوی ما با او و نظر متخصصان را در ادامه بخوانید.
خانم محمودی که با 162 سانتی‌متر قد 42 کیلوگرم وزن دارد، از مشکلات کم‌وزنی‌اش می‌گوید:
خیلی سخت برایم لباس پیدا می‌شود
سلامت: شما از لاغری‌تان شکایت دارید. این مشکل از چه زمانی شروع شد؟ آیا وزن شما قبلا بیشتر بوده است؟
من از بچگی لاغر بودم اما نه به این شدت. از دوران بلوغ لاغری‌ام شدیدتر شد و در حال حاضر با وزن 42 کیلوگرم خیلی کم‌وزن و لاغر هستم.
سلامت: کم‌وزنی مشکلی برایتان ایجاد کرده است؟
لباس خیلی سخت برایم پیدا می‌شود. اگر چاق‌تر باشم لباس در تنم قشنگ‌تر است. در ضمن چند سال پیش به‌دلیل ضعف و بی‌حالی به پزشک مراجعه کردم که پس از انجام آزمایش خون برایم قرص آهن تجویز کردند. البته بعد از مصرف قرص‌ها تا حدی بهتر شده‌ام.
سلامت: تا به حال برای افزایش وزن اقدام کرده‌اید؟
یک بار به متخصص تغذیه مراجعه کردم. ایشان گفتند غذاهای پرکالری بخورم و قرص‌های ویتامین و شربت اشتهاآور برایم تجویز کردند که هیچ تاثیری نداشت.
سلامت: اشتهایتان چطور است؟
اشتهایم خوب است و مانند سایر افراد غذا می‌خورم اما وقتی استرس دارم اشتهایم کم می‌شود.
سلامت: استرستان زیاد است؟
نه، خودم که فکر نمی‌کنم این‌طور باشد.
سلامت: بدغذا نیستید؟
نه، اتفاقا همه غذاها را دوست دارم و همه غذاها را هم می‌خورم. فقط شیر دوست ندارم.
سلامت: طی یک روز چقدر غذا می‌خورید؟
3 وعده غذا می‌خورم. صبحانه یک لیوان چای، مقداری نان لواش یا سنگک، کمی کره و مربا و حدود 30 گرم پنیر می‌خورم. میان‌وعده اگر گرسنه باشم گوجه، خیار و نان یا تخم‌مرغ و سیب‌زمینی می‌خورم. ناهار 20 تا 30 قاشق برنج، یک تکه مرغ، ماست و سالاد می‌خورم. شام برنج نمی‌خورم و ترجیح می‌دهم غذایم سبک باشد. نوشیدنی هم بیشتر ماءالشعیر و دوغ می‌خورم. هر روز 4-3 تا شکلات و در هفته 3-2 تا بستنی هم می‌خورم.
سلامت: چقدر فعالیت بدنی دارید؟ اصلا ورزش می‌کنید؟
بله، روزی 2 تا 3 ساعت پیاده‌روی می‌کنم. حتی روزهایی که بیرون نمی‌روم 20 دقیقه در خانه راه می‌روم.
نگاه متخصص تغذیه
نظر دکتر سعید حسینی درباره مشکل سوژه «میزگرد تغذیه»
ممکن است ریشه مشکل در جذب غذا باشد
سلامت: میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» دختر خانمی 22 ساله است که چند بار برای افزایش وزن تلاش کرده اما موفق نشده‌‌اند. حتی رژیم‌های پرکالری تاثیری روی وزنشان نداشته است. علت چیست؟
مصرف سیب‌زمینی، ماکارونی و غذاهای پرکالری تنها علامت را برطرف می‌کنند. دیگران فرض را بر این گذاشته‌اند که ایشان کمتر از مقدار لازم انرژی دریافت می‌کند و به زور دارند دریافت انرژی را بالا می‌برند. در حالی که ممکن است دریافت ایشان بالا باشد اما جذب خوب صورت نگیرد و غذا سریع از مسیر گوارشی عبور کند. بنابراین هر چه دریافت را بالا ببرند باز هم فرد جذب خوبی نخواهد داشت. حتی ممکن است دریافت کلا پایین باشد و همه فکر کنند با خوردن بیشتر مشکل برطرف می‌شود اما چون فرد جذب خوبی ندارد باز هم کار درست نمی‌شود. گاهی وقت‌ها هم افراد فکر می‌کنند زیاد می‌خورند اما وقتی بررسی می‌کنیم می‌بینیم در مجموع آنقدر هم که می‌گویند دریافت نمی‌کنند.
سلامت: به نظر شما علت لاغری ایشان چیست؟
در افراد لاغر مهم این است که بدانیم می‌خورند یا نه و اگر نمی‌خورند یا می‌خورند ولی چاق نمی‌شوند، علت را جستجو کنیم. ایشان از دوران بلوغ و می‌توان گفت از زمانی که بار شخصیتی به دوش خودشان بوده لاغر شده‌اند. ممکن است ایشان جزو افراد کمال‌طلبی باشند که دوست دارند همه چیز مرتب باشد و به‌دلیل زمینه اضطرابی که دارند یا خورد و خوراکشان کم است یا اگر می‌خورند، جذبشان ناکافی است.
سلامت: ایشان از لاغری شدید شکایت دارند، چطور می‌توانند وزن اضافه کنند؟
لاغری اعتماد به‌نفس را پایین می‌آورد. همه به ایشان می‌گویند لاغر است و ممکن است از لحاظ ظاهری زیبایی‌‌ای که می‌خواهند نداشته باشند. خیلی وقت‌ها بحث‌های روانی در این افراد نادیده گرفته می‌شود. اگر جنبه‌های روانی و رژیم غذایی مورد توجه قرار بگیرد و کنار هم درست پیش برود ایشان وزن اضافه می‌کنند.
سلامت: برخی معتقدند علت لاغری مشکل غدد و بالا بودن سوخت و ساز بدن است. نظر شما چیست؟
افراد لاغر در اغلب موارد متابولیسم بالا و مشکل غدد ندارند. افراد متعددی به ما مراجعه می‌کنند و ما با دستگاه سنجش متابولیسم میزان متابولیسمشان را می‌سنجیم و آنها را برای آزمایش می‌فرستیم. من این را از روی تجربه می‌گویم. بیشتر این افراد کمال‌طلب و خیلی دقیق هستند و دوست دارند همه چیز خط‌کشی‌شده و سر جای خودش باشد. این افراد معمولا در نزدیکان و اطرافیان افرادی مشابه خودشان دارند و وقتی محیط فکری‌شان عوض شود (بعد از ازدواج، تغییر شغل یا مسافرت) چاق می‌شوند.
سلامت: برخی برای چاق‌شدن از مکمل‌ها، قرص‌های ویتامین و شربت‌های اشتهاآور استفاده می‌کنند. شما این کار را تایید می‌کنید؟
نه زیاد. در کل، مکمل‌هایی که در باشگاه‌های ورزشی استفاده می‌شود را توصیه نمی‌کنیم. ویتامین‌های محلول در چربی نیز اضافه دریافتشان ضرر دارد و مواد معدنی مانند روی هم نباید بیش از نیاز مصرف شوند.
سلامت: ایشان زیاد شیر نمی‌خورند. این موضوع مشکلی برایشان ایجاد نمی‌کند؟
شیر، ماست، کشک و دوغ همه سرشار از کلسیم هستند و تفاوتی ندارد که فرد کدام را مصرف کند.
سلامت: ایشان برای اینکه چاق شوند غذاهای پرکالری و شکلات زیاد می‌خورند، به نظر شما این کار درست است؟
زمینه‌های استرسی با خوردن غذاهای شیرین مانند شکلات بهتر می‌شود. همچنین حجم معده افراد لاغر کم است بنابراین مصرف غذاهای پرکالری باعث می‌شود زود سیر شوند. مسلم است باید رژیم غذایی مناسب‌تری داشته باشند اما همان‌طور که گفتم قبل از هر چیز باید به علت توجه کرد.
نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم
پودرهای افزایش وزن
قابل اعتماد نیستند
دکتر سیدمحسن خوش‌نیت
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
در قدم اول این خانم باید توسط پزشک معاینه و از نظر مشکلاتی مانند نارسایی غده آدرنال و غده فوق کلیوی (که ممکن است با کاهش وزن و کاهش اشتها همراه باشد)، سوءجذب، سوءهاضمه و بیماریهای دستگاه گوارش بررسی شوند. کم‌اشتهایی و کم‌غذایی آثاری در بدن دارد و می‌تواند منجر به فقر آهن، کمبود ویتامینها و مواد معدنی شود. گاهی کم‌اشتهایی منجر به درجاتی از سوءتغذیه و در نتیجه فقر آهن می‌شود. فقر آهن به‌طور ثانوی اشتها را کم می‌کند و یک چرخه معیوب ایجاد می‌شود. یک علت دیگر که می‌تواند باعث لاغری شود اضطراب است. برخی افراد هنگام اضطراب کم‌اشتها و لاغر می‌شوند. به هر حال ایشان باید بررسی و معاینه شوند و آزمایشهای لازم را انجام دهند. اگر علت خاصی پیدا نشد و مشخص شد بیماری خاصی مطرح نیست، می‌توانند به متخصص تغذیه مراجعه و رژیم غذایی مناسب دریافت کنند. اگر مشکل خاصی نداشته باشند مسلما با رعایت رژیم غذایی وزنشان افزایش پیدا می‌کند. توصیه من به ایشان و همه افرادی که قصد افزایش وزن دارند این است که به هیچ وجه سراغ محصولات و پودرهای افزایش وزن نروند. این محصولات مضر و غیرمجاز حاوی مواد کورتونی هستند. به‌طور مثال پودرهای افزایش وزن حاوی مقداری آمینواسید و پروتئین و عمدتا ترکیب‌های دارویی مشابه کورتون هستند که باعث افزایش وزن کاذب می‌شوند و مصرف سرخود، بی‌رویه و بدون نظارتشان می‌تواند باعث بروز عوارضی شود. همچنین مشاهده می‌شود برخی افراد برای افزایش وزن خودسرانه از آمپول دگزامتازون و بتامتازون استفاده می‌کنند که موجب افزایش اشتها و تجمع چربی در بدن می‌شود اما همه این روشها عارضه دارند و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شوند.
نگاه متخصص پزشکی ورزشی
به ایشان ورزش‌های پرشی را توصیه می‌کنم
دکتر احمد باقری‌مقدم
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان
ورزش به تنهایی باعث افزایش وزن نمی‌شود اما کنار تغذیه درست می‌تواند تا حدودی موثر باشد و با افزایش توده عضلانی سبب افزایش وزن شود. برای افزایش توده عضلانی نیز ورزش‌های قدرتی، کار با دستگاه و کار با وزنه‌ها توصیه می‌شود. برای این منظور باید یک برنامه‌ریزی مناسب ورزشی برای تمرینات قدرتی روی عضلات بزرگ بدن مانند پاها، دست‌ها، شانه‌ها و ستون فقرات انجام شود. تمرین‌ها باید با مکانیسم‌های بیش‌باری طوری که یک مقدار فشار به سیستم اسکلتی عضلانی وارد شود و برای عضله‌سازی تحریک شود، انجام شود. این کار باید به‌تدریج، با احتیاط و براساس توان فرد انجام شود. تمرین‌های قدرتی 3 روز در هفته انجام می‌شود. بین هر بار ورزش تا جلسه بعدی باید 48 ساعت فاصله باشد تا بدن فرصت ترمیم و افزایش حجم داشته باشد. در هر جلسه حدود 10 تا 15 عضله بزرگ بدن تقویت و برای هر عضله 8 تا 12حرکت انجام می‌شود. ورزش باید حتما همراه با رژیم غذایی و مصرف پروتئین در حد مجاز باشد. جدا از مساله افزایش وزن، ایشان برای ارتقای سلامتشان باید ترکیب ورزش‌های هوازی، قدرتی، انعطاف‌پذیری مفاصل یا کششی را به‌طور منظم انجام دهند. روزی 20 تا 45 دقیقه ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه کافی است چون اگر بیش از حد باشد موجب لاغری می‌شود. همچنین ورزش‌های قدرتی باید در برنامه ورزشی وجود داشته باشد و در انتها حرکات کششی که از کوتاهی و درد عضلات پیشگیری می‌کند، هر بار 15 تا 30 ثانیه و هر دفعه 4 بار انجام شود. برای ایشان با توجه به سنشان ورزش‌های پرشی مانند طناب زدن، والیبال و بسکتبال که به تراکم استخوان و پیشگیری از پوکی استخون کمک می‌کند، مفید است. همچنین عضلاتشان باید قوی‌تر شود تا بهتر بتوانند تعادل بدن را حفظ کنند.
نگاه ارتوپد
مشکلات استخوان‌ها و مفاصل مختص چاق‌ها نیست
دکتر علی ترکمان
استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
انسان‌ها در شبانه‌روز حدود 1 گرم کلسیم نیاز دارند و نباید لبنیات را از رژیم غذایی‌شان حذف کنند. اگر شیر دوست ندارند می‌توانند از ماست و پنیر استفاده کنند. یک لیوان شیر، یک قوطی کبریت پنیر و یک لیوان ماست حدود 250 میلی‌گرم کلسیم دارند. اگر فردی کم غذاست و احساس می‌کند کمتر از 1 گرم کلسیم مصرف می‌کند، می‌تواند یک قرص کلسیم و ویتامینD بخورد، اما به هر شکلی باید کلسیم به بدن برسد وگرنه مشکلاتی مانند نرمی و پوکی استخوان ایجاد خواهد شد.
نباید تصور کرد مشکلات استخوان و مفاصل مربوط به چاق‌هاست. هرچند آرتروز، ساییدگی و تخریب مفاصل در چاق‌ها بیشتر است اما به علت فشاری که اضافه وزن روی استخوان‌ها وارد می‌کند چاق‌ها استخوان‌های محکم‌تری دارند. در مقابل در لاغرها آسیب به مفاصل کمتر است اما استخوان‌های ضعیف‌تری دارند و پوکی استخوان در آنها بیشتر است. البته ورزش به بازسازی عضلات افراد لاغری که مشکل پوکی استخوان و مشکلات تغذیه‌ای دارند، کمک می‌کند. در سن و سال ایشان نیاز به کلسیم بیشتر است. بنابراین توصیه من این است که ایشان رژیم غذایی مناسب با کلسیم کافی داشته باشند. برای افزایش توده و تراکم استخوان ورزش‌های ایستایی، ورزش‌های باوزنه و ورزش‌های مقاومتی انجام دهند و سعی کنند به وزن متعادل برسند.
