«میزگرد تغذیه» درباره روند کاهش وزن ساناز خراشادیزاده با حضور دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده متخصص‌پوست
فرزانه فولادبند
مهمان «میزگرد تغذیه» این هفته دختر خانمی 27ساله ساکن مشهد است که در اثر مشکل هورمونی چاق شده اما با تلاش و اراده و با اصلاح رژیم‌غذایی و فعالیت بدنی، 27 کیلوگرم از وزنش را کم کرده است. ساناز خراشادیزاده که موفق شده وزنش را از 86 به 59 کیلوگرم برساند و از محدوده چاقی به محدوده وزن مطلوب برسد، تجربه کاهش وزنش را با ما در میان گذاشته است. توضیح‌های بیشتر را در این باره در ادامه بخوانید.
خانم خراشادیزاده که توانسته طی 2 سال وزنش را از 86 به 59 کیلوگرم برساند، می‌گوید:
به کمک شبکه‌های اجتماعی لاغر شدم!
سلامت: چه شد که چاق شدید؟
چاقی در خانواده ما ارثی است. من هم از سن بلوغ یکدفعه چاق شدم؛ به حدی که پزشکان مشکوک به بیماری شدند. آزمایش‌های مختلف را انجام دادم و مشخص شد مشکل حادی نیست، فقط اختلال هورمونی دارم بنابراین درمان دارویی را شروع کردم.
سلامت: چطور وزن کم کردید؟
2 سال پیش تصمیم گرفتم، وزن کم کنم. با پیاده‌روی روزانه و رژیم‌غذایی وزنم را پایین آوردم. طی 5 ماه 22 کیلوگرم وزن کم کردم و وزنم به 64 کیلوگرم رسید اما اشتباهی که داشتم این بود که نان و برنج را کامل حذف کردم. خیلی سریع وزنم پایین آمد اما بعد از مدتی ریزش موی شدید پیدا کردم.
سلامت: برای کاهش وزن به متخصص تغذیه مراجعه کردید؟
یکبار به متخصص تغذیه مراجعه کردم اما بعد از مشاوره وقتی فهمیدند دارو مصرف می‌کنم به من رژیم‌غذایی ندادند و گفتند دلیل چاقی‌تان مصرف دارو است و نمی‌توانیم برای شما کاری انجام دهیم.
سلامت: چطور وزنتان را به 59 کیلوگرم رساندید، بقیه راه را چطور ادامه دادید؟
بعد از اینکه وزنم را به 64 کیلوگرم رساندم، 1 سال وزنم ثابت ماند. بعد کم‌کم وزنم بالا رفت و به 69 کیلوگرم رسید. دوباره تصمیم گرفتم وزن کم کنم اما بدون تکرار اشتباه قبلی. این بار هیچ گروه غذایی را حذف نکردم. نکته مهم دیگر اینکه این بار از گروه‌های کاهش وزن شبکه‌های اجتماعی کمک گرفتم که خیلی برای من موثر بود. احساس می‌کردم با یک گروه وزن کم می‌کنم. انگیزه و نیروی مضاعفی برای کاهش وزن به دست آوردم و از تجربه دیگران استفاده کردم. ایده‌های خوبی برای غذاهای رژیمی و غذاهای ساده بدون روغن به دست آوردم؛ مثلا قبلا موقع رژیم فقط مرغ آبپز می‌خوردم اما بعد فهمیدم در رژیم کاهش وزن غذاهای متنوع دیگری هم می‌توان خورد.
سلامت: برای کاهش وزن از ورزش کمک گرفتید؟
اوایل که وزنم بالا بود، روزی 1 ساعت پیاده‌روی می‌کردم. بعد که سبک‌تر شدم، باشگاه رفتم و ورزش هوازی را شروع کردم.
سلامت: کاهش وزن مشکلی برایتان ایجاد نکرد؟
بعد از دوره اول کاهش وزن ریزش موی شدید پیدا کردم. طوری که مجبور شدم موهایم را کوتاه کنم. البته بعد از مدتی با اصلاح برنامه‌غذایی و مصرف خوراکی‌هایی مانند جوانه گندم و سبوس این مشکل هم برطرف شد.
نگاه متخصص تغذیه
توصیه‌ها و هشدارهای دکتر محمدرضا وفا به سوژه «میزگرد تغذیه»
با اشتهایتان نجنگید
سلامت: مهمان این هفته «میزگرد تغذیه» دختر خانمی
28 ساله با قد 156سانتی‌متر و وزن 59کیلوگرم است. وزن مناسب این خانم چقدر است؟ آیا به وزن مطلوب رسیده‌اند؟
هر فرد باتوجه به قد، وزن، سن، جنس و استخوان‌بندی بدن وزن ایده‌آلی دارد. وزن ایده‌آل بهترین وزن ممکن برای هر فرد است. مقداری بالاتر و پایین‌تر از این وزن محدوده طبیعی است و بالاتر از این محدوده به تدریج اضافه وزن خفیف، متوسط و چاقی محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد به وزن مطلوب رسیده‌اند و از این به بعد باید برای حفظ وزن تلاش کنند اما اظهار نظر دقیق در این مورد باید باتوجه به ترکیب بدن و مقدار بافت ماهیچه‌ای و بافت چربی که در معاینه حضوری ارزیابی و سنجش می‌شود، باشد.
سلامت: خانم خراشادیزاده طی 2 سال 27کیلوگرم وزن کم کرده‌اند و وزنشان را از 86 به 59کیلوگرم رسانده‌اند. البته ابتدا در یک دوره 5 ماهه 22 کیلوگرم وزن کم کرده‌اند. روند کاهش وزنشان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
باتوجه به اینکه 27 کیلوگرم وزن کم کرده‌اند، از این به بعد کاهش وزن هرچند نشدنی نیست اما خیلی سخت و مشکل است. اگر بتوانند همین وزن را برای همیشه نگه دارند و همه تلاششان را برای حفظ وزن فعلی به کار ببرند، خیلی به سلامتشان کمک کرده‌اند. 22 کیلوگرم کاهش وزن در 5 ماه مقداری زیاد بوده اما پس از آن به‌تدریج وزن کم کرده‌اند که این روند در بهبود وضعیت جسمانی‌شان موثر بوده است. البته اگر رژیم‌غذایی‌شان متناسب و متعادل بوده، کاهش وزنشان روند منطقی و خوبی داشته و باید به ایشان تبریک گفت.
سلامت: این خانم در دوره اول کاهش وزنشان به مدت 5 ماه نان و برنج را از برنامه‌غذایی‌شان حذف کرده و بعد از مدتی دچار ریزش موی شدید شده‌اند. آیا این مشکل از عوارض کاهش وزن و اجتناب‌ناپذیر است؟
اگر چنین علائمی‌داشته‌اند، به این معنی است که رژیم‌غذایی‌شان طبیعی و سالم نبوده است. این نوع رژیم‌های غذایی به هیچ‌وجه مورد تایید علم روز نیست. در گذشته برای وزن کم‌کردن از روش‌های غیرطبیعی استفاده می‌شد و سرعت کاهش وزن خیلی بیشتر بود اما اکنون همه این روش‌ها به‌دلیل عوارض نامناسبشان منسوخ شده‌اند. ریزش مو یکی از این عوارض است. با کاهش وزن غیر‌اصولی مشکلات دیگری نیز در بدن به‌وجود می‌آید که دیده نمی‌شود اما ممکن است در سال‌های آینده برای فرد مشکل‌های جدی ایجاد کند. با غذا نخوردن و گرسنگی کشیدن هم می‌توان وزن کم کرد اما اگر قرار باشد هر فرد با این روش وزن کم کند، روش علمی و اصولی رژیم‌درمانی معنی‌اش را از دست می‌دهد.
سلامت: خیلی‌ها تصور می‌کنند نان و برنج چاق‌کننده است و برای کاهش وزن باید مصرفشان را محدود کرد. نظر شما در این باره چیست؟
به هیچ‌وجه چاقی و اضافه وزن به‌دلیل مصرف یک ماده‌غذایی خاص نیست. بعضی فکر می‌کنند به خاطر خوردن برنج چاق میشوند یا مثلا خوردن نان اضافه وزن میآورد. واقعیت این است که چاقی یا اضافه وزن تعادل ساده‌ای است بین کل انرژی دریافتی حاصل از مصرف همه مواد خوراکی و مصرف آن انرژی برای انجام فعالیتهای روزانه در بدن. یک فرد می‌تواند با مصرف متناسب برنج و دیگر مواد‌غذایی و نیز فعالیتهای مناسب بدنی این تعادل را در بدن ایجاد کند و اضافه وزن هم نداشته باشد. هر چند دیده شده که در تهیه برنج روغن زیادی استفاده می‌شود که در حقیقت کالری روغن است که باعث چاقی می‌شود بنابراین هم نوع و هم مقدار غذا اهمیت زیادی دارد.
سلامت: خانم خراشادیزاده روزی یک ساعت پیاده‌روی می‌کنند. چه مقدار ورزش برای کاهش و کنترل وزن کافی است؟
فعالیت فیزیکی به شرایط مختلفی مانند شرایط فردی، اجتماعی، روانی و جسمی بستگی و تداوم آن اهمیت دارد. فرد باید نه برای کاهش وزن و لاغری، بلکه برای سلامت و لذت ورزش کند. سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند همه افراد 2 سال به بالا، حداقل 45 دقیقه تا 1 ساعت در روز فعالیت فیزیکی داشته باشند و ورزش کنند. برای کنترل وزن هم باید ورزشی را انتخاب کنند که مفرح و بانشاط باشد و بتوانند برای همیشه آن را ادامه دهند. البته بهتر است در آلودگی هوا ورزش و پیاده‌روی انجام نشود و فرد در ساعت‌هایی ورزش کند که هوا وضعیت بهتری دارد.
سلامت: حرف یا نکته آخر؟
از نظر قانون رژیم‌درمانی کسی که رژیم کاهش وزن می‌گیرد، به هیچ‌وجه نباید گرسنه باشد چون در این‌صورت نمی‌تواند رژیم‌غذایی‌اش را برای مدت طولانی رعایت کند. گرسنگی به معنی افت قند‌خون، احساس ضعف و تمایل به خوردن مواد‌غذایی است اما اشتها یا هوس‌کردن یک ماده‌غذایی جنبه روانی دارد. ممکن است فردی که کاملا سیر است، دوست داشته باشد بستنی یا آبمیوه بخورد. اشتها تمایل به خوردن غذای خاص است. ممکن است از نظر روانی به خوردن غذاهای غیررژیمی اشتها پیدا کنند و بالاخره یک روز برنامه غذایی‌شان را بشکنند چون استعداد برگشت به وزن قبلی در این افراد فوق‌العاده زیاد است. متاسفانه ممکن است این بار وزنشان از قبل خیلی بیشتر و عوارض اضافه وزنشان شدیدتر و خطرناک‌تر شود. باید بدانند نباید با اشتها جنگید و مبارزه کرد. تغذیه علم تعادل است و باید طوری رفتار کنند که تماس با این خوراکی‌ها برایشان کم شود. یک فرد نمی‌تواند خودش را کامل از سایر افراد جدا کند. غذا خوردن یک فرایند اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که نشانه‌های زیستی دارد. در رژیم گرفتن، عادت‌ها، رفتارهای غذایی و نحوه غذا خوردن باید اصلاح شود. این موارد باید در مشاوره‌های تغذیه به این خانم آموزش داده شود تا بتوانند 27 کیلوگرم کاهش وزن را که کمک بسیار زیادی به سلامتشان کرده است، حفظ کنند.
نگاه فوق‌تخصص غدد
کاهش وزن به مثابه درمان
دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
یکی از بیماری‌های شایع در خانم‌ها که باعث افزایش وزن، رویش موهای زائد و اختلالات قاعدگی می‌شود، تخمدان پلی‌کیستیک است. معمولا به علت کیست‌های ریز در تخمدان و افزایش ترشح هورمون مردانه بیمار دچار درجاتی از موهای زائد در جاهای مختلف بدن و صورت، جوش‌های ناحیه صورت، ریزش موی سر به شکل طاسی مردانه و افزایش وزن و چاقی می‌شود. در این افراد درجاتی از مقاومت به انسولین هم وجود دارد. اگر درمان انجام نشود، رژیم‌غذایی رعایت نشود و وزن کاهش نیابد ممکن است بیمار مستعد دیابت شود. در این بیماران بی‌نظمی‌عادت ماهیانه درمان خاص خود را دارد و حتما باید با داروهای خوراکی ضدبارداری و برخی داروهای دیگر این مشکل برطرف شود چون در غیر این‌صورت ممکن است خطر بیماری‌های دیگر افزایش پیدا کند. برای درمان موهای زائد علاوه بر داروی خوراکی از لیزر کمک می‌گیریم. مقاومت به انسولین هم با داروی خاص قابل‌کنترل است. داروی متفورمین که برای درمان مقاومت به انسولین به کار برده می‌شود، به کاهش وزن هم کمک می‌کند. در این بیماران کاهش وزن بخشی از درمان است و در قدم اول درمان به این افراد توصیه می‌شود وزن کم کنند زیرا کاهش وزن باعث کاهش موهای زائد و منظم شدن عادت ماهیانه می‌شود و در مواردی که بیماری باعث کاهش احتمال باروری شده باشد کاهش وزن احتمال بارداری را افزایش می‌دهد.
نگاه متخصص پوست
کاهش وزن تدریجی از ریزش مو پیشگیری می‌کند
دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادی
رژیم‌غذایی متناسب در واقع خوردن غذا براساس یک برنامه منظم برای به دست آوردن وزن طبیعی و کنترل شده است. افراد چاق معمولا به ویتامین اضافی نیازی ندارند زیرا رژیم‌غذایی متنوع دارای تمام مواد‌مغذی مورد نیاز است ولی با شروع رژیم برای کاهش وزن، این ذخیره به‌تدریج کاهش می‌یابد. یکی از مهم‌ترین علائمی که به دنبال این کاهش ذخیره بروز می‌کند، ریزش مو است که البته در بیشتر موارد تدریجی است و با دریافت ویتامین‌های موردنیاز می‌توان جلوی آن را گرفت. از دلایل ریزش مو در رژیم‌های غذایی می‌توان به کمبود آهن اشاره کرد. تغییرهایی که رژیم‌های لاغری در سطح روی، منیزیم، پروتئین، اسیدهای چرب ضروری و ویتامین‌های B، D و A اعمال می‌کنند نیز می‌تواند در بروز ریزش مو موثر باشد. این مشکل در مردان و زنان رخ می‌دهد ولی زنان بیشتر به دنبال درمان می‌روند. ریزش مو در رژیم‌هایی که کاهش وزن سریع را به دنبال دارند، بارزتر است. تغییراتی که در رژیم‌غذایی به وجود می‌آید، در چرخه رشد مو اختلال ایجاد می‌کند و باعث می‌شود فولیکول‌های مو در فاز رشد خیلی سریع وارد فاز استراحت شود. برای پیشگیری از این حالت، کاهش وزن باید بسیار تدریجی انجام گیرد و رژیم حاوی تمام گروه‌های غذایی (نان و غلات، گوشت و حبوبات، سبزی‌ها، میوه‌ها و لبنیات) باشد. در بسیاری افراد ریزش مو موقتی است و ? تا ? ماه طول می‌کشد و پس از بازگشت به رژیم متعادل غذایی رشد مو طبیعی می‌شود. توصیه می‌شود کاهش وزن به میزان 5/0 تا 1 کیلوگرم در هفته باشد. از مکمل‌های ویتامین و آهن در صورت نیاز استفاده شود. از محکم بستن موها خودداری شود و در صورت ندادن پاسخ درمانی با تجویز متخصص پوست، از ماینوکسیدیل هم استفاده شود.
