خداحافظ همین حالا

دکتر مریم کاشانیان

متخصص زنان و زایمان، عضو هیات علمی دانشگاه  علوم پزشکی تهران

سقط عمد از جمله موضوع‌هایی است که در مورد اخلاقی بودن یا نبودن آن در جهان بحث‌های زیادی در جریان است. سقط القایی در برخی از کشورها قانونی است و خانم‌هایی که ناخواسته باردار می‌شوند اجازه انجام سقط را دارند اما در برخی دیگر از کشورها مثل کشور ما غیرقانونی است و مجوز آن تنها در موارد پزشکی صادر می‌شود. آمار نشان می‌دهد در سال 2012، بالغ بر 7 میلیون زن در 26 کشور در حال توسعه به دلیل عوارض ناشی از سقط جنین در بیمارستان بستری شدند.
22 میلیون زن سالانه در سراسر جهان سقط پرخطر انجام می‌دهند که 22 هزار نفر آنها فوت می‌کنند. این موضوع را نباید از یاد برد که این آمار مربوط به زنانی است که برای سقط جنین یا عوارض ناشی از آن به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. بسیاری از زنانی که سقط عمد انجام می‌دهند به مراکز درمانی دسترسی ندارند، بنابراین در آمار نمی‌گنجند. طبق آمار جهانی 8 تا 18 درصد مرگ زنان باردار به دلیل سقط عمد است.

سقط یعنی چه؟

سقط اصطلاحی است که به مرگ جنین قبل از 20 هفته بارداری گفته می‌شود. بعد از هفته 20 بارداری، از اصطلاح زایمان زودرس استفاده می‌شود. سقط به 2 گروه تقسیم می‌شود؛ سقط‌های خود‌به‌خودی و سقط‌های القایی.

سقط‌های القایی اگر دلایل پزشکی داشته باشد توسط متخصص زنان و زایمان به صورت مجاز انجام می‌شود اما انجام آن بدون دلیل، غیرقانونی محسوب می‌شود.

علل سقط جنین

علت 50 تا 60 درصد سقط‌های غیرعمد، ناهنجاری‌های کروموزومی است. این سقط‌ها معمولا تکرارشونده نیست و احتمال آن در هر بار بارداری 10 تا 15 درصد است. در صورتی که سقط در خانم‌های جوان 3 بار و در خانم‌های میانسال 2 بار پشت هم اتفاق بیفتد به بررسی نیاز دارد تا علت زمینه‌ای آن مشخص و رفع شود. غیراز ناهنجاری‌های کروموزومی برخی دیگر از مسائل مثل بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری‌های غدد داخلی، دیابت، تیروئید و... هم می‌تواند باعث سقط شود.

نارسایی تخمدان و برخی بیماری‌های ساختاری رحم مثل رحم دیواره‌دار، نارسایی گردنه رحم، عفونت‌هایی مثل توکسوپلاسما و... می‌تواند عامل سقط باشد. عوامل محیطی مثل آلودگی هوا، آلودگی‌های محیطی، استعمال دخانیات و الکل، اشعه رادیولوژی و... نیز احتمال سقط را بالا می‌برند.

سن مادر و پدر هم در این میان بی‌تاثیر نیست. همچنین وقتی فاصله بین تخمک‌گذاری و باروری زیاد و به اصطلاح تخمک پیر شده باشد، احتمال سقط بالاتر می‌رود.

علایم سقط جنین

از جمله مهم‌ترین علائم سقط جنین، خونریزی از واژن است. میزان خونریزی با‌توجه‌به نوع سقط یعنی سقط اجتناب‌ناپذیر، ناقص و کامل از کم تا زیاد متفاوت است. اگر قرار باشد محصول بارداری دفع شود، دهانه رحم باز شده و درد آغاز می‌شود و میزان خونریزی به‌تدریج زیاد خواهد شد.

در این شرایط سقط اجتناب‌ناپذیر است. گاهی مقداری از محصول بارداری دفع و مقداری باقی می‌ماند که به آن «سقط ناقص» می‌گویند. در این شرایط خونریزی به مرور زیاد می‌شود و اگر تمام محصول بارداری دفع شود به آن «سقط کامل» می‌گویند که به مرور خونریزی قطع شده و دهانه رحم بسته می‌شود.

چه باید کرد؟

خانمی‌که با خونریزی واژینال در 20 هفته نخست مراجعه می‌کند، اول باید سونوگرافی انجام دهد تا مشخص شود واقعا بارداری داخل رحم هست یا نه زیرا ممکن است دچار بارداری خارج رحمی باشد. تشخیص این موضوع در مراحل اولیه مهم است زیرا می‌توان با درمان‌های طبی خانم را نجات داد و نیازی به جراحی نیست. اگر بارداری داخل رحم باشد، تهدید به سقط است و نمی‌توان اقدام خاصی انجام داد. خیلی از اوقات متخصصان به بیمار استراحت کامل را توصیه می‌کنند که کار اشتباهی است، بیمار تنها نباید فعالیت شدید و نزدیکی داشته باشد. به نظر من، سرنوشت بارداری را نباید تعیین کرد. آنچه سرنوشت بارداری را تعیین می‌کند سلامت جنین است. اگر جنین از لحاظ کروموزومی اشکالی دارد، بهتر است اجازه دهیم طبیعت کار خود را به درستی انجام دهد. اگر محتوی بارداری سالم باشد بدون هیچ نوع درمانی به رشد خود ادامه خواهد داد. داروی خاصی هم برای جلوگیری از سقط نباید مصرف کرد. استفاده از شیاف پروژسترون در موارد تهدید به سقط، جز در مواردی که جسم زرد نارسا باشد، فایده‌ای ندارد. وقتی سقط به مرحله اجتناب‌ناپذیر رسید، نمی‌توان کاری کرد و تنها باید مراحل را تسریع کرد. در مرحله سقط ناقص اگر خونریزی شدید باشد باید خانم را به اتاق عمل فرستاد تا به بارداری خاتمه داده شود و بقایای جنین، کامل خارج شود اما اگر خونریزی کم باشد، ممکن است پزشک تشخیص دهد که باید کمی صبر کرد تا محتوی بارداری به‌تدریج خودش دفع شود. در سقط کامل نیز به اقدام خاصی نیاز نیست. گاهی جنین در رحم از بین می‌رود اما محصول بارداری دفع نمی‌شود. در این شرایط گاهی متخصص صبر می‌کند تا جنین خودش دفع شود و گاهی از دارودرمانی و جراحی استفاده می‌کند. تخم کور نیز به شرایطی گفته می‌شود که کیسه بارداری تشکیل شده‌‌ اما جنین به وجود نیامده است. در این شرایط نیز مراحل مثل مراحل بالاست.

عوارض سقط جنین

سقط جنین خود به خود معمولا عارضه‌ای دنبال ندارد و خانم می‌تواند 3 تا 6 ماه بعد مجدد باردار شود اما سقط‌های القایی و جنایی معمولا با عوارض بسیاری همراه هستند. میزان عوارض سقط القایی کمتر است چون زیر نظر متخصص و در شرایط استریل انجام می‌شود اما از آنجا که سقط جنایی غیرقانونی است و در مراکز غیرقانونی و غیراستریل انجام می‌شود، با عوارض بسیاری همراه است که خطرناک‌ترین و رایج‌ترین آن عفونت است و می‌تواند باعث مرگ مادر شود. صدمه به رحم و روده و سوراخ شدن آنها، خونریزی شدید و چسبندگی و بسته شدن لوله‌ها از جمله عوارضی است که در آینده می‌تواند از بارداری مجدد خانم پیشگیری کند.
 

سقط جنین پس از 18 هفتگی، قتل عمد محسوب می‌شود

دکتر طاهره افتخار، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی ‌دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

سقط جنین قبل از 18 هفتگی به دنبال مشورت در شورای پزشکی و با دریافت مجوز از پزشکی قانونی بدون اشکال است و شرعا ایرادی ندارد. برای اینکه در مورد سقط جنین، شورای اورژانسی تشکیل شود یا باید به دنبال بارداری جان مادر در خطر باشد یا تولد فرزند عسر و حرجی برای والدین داشته باشد. مادری که دچار نوعی بیماری قلبی است که با بارداری تداخل دارد یا مبتلا به سرطان پستانی است که با بارداری پیشرفته می‌شود یا ناراحتی‌های خونی انعقادی پیشرفته دارد، می‌تواند با مشاوره پزشک و گرفتن مجوز از پزشک قانونی جنین خود را تا قبل از 18 هفتگی سقط کند. همچنین در صورتی که جنین مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی یا نشانگان داون باشد، سقط قانونی است. لازم به ذکر است سقط جنین بعد از 18 هفتگی در هیچ یک از شرایط، قانونی محسوب نمی‌شود زیرا شرعا روح در آن دمیده شده است و بعد از این سن یک انسان کامل محسوب می‌شود و سقط آن قتل عمد تلقی می‌شود.

هفته نامه سلامت-543