اخلاق پزشکی
دکتر حمیدرضا نمازی
عضو گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
فاجعه منا که به پرکشیدن بسیاری از حاجیان انجامید از بسیاری جهات قابل بررسی و درنگ است. در این مجال و مقال بنا بر تحلیل علت این ماجرای تلخ نیست اما به نظر می‌رسد بتوان از نظرگاه اخلاق پزشکی این ماجرا را کاوید و به بحث گذاشت. چند نکته در این خصوص قابل‌تامل است:
1) حوزه سلامت در هر کشوری در مقام ارائه خدمت، باید بی‌طرف و انسان‌مدار باشد. حضور و واکنش حوزه سلامت عربستان به این فاجعه، کمرنگ، منفعلانه و سیاسی بود، چنانکه احساس می‌شد پروای سیاست، زبان سلامت را در آنجا الکن کرده است.
2) احترام به بدن و جسد درگذشتگان در هر جامعه، نشان از لحاظ کرامت انسانی در آن جامعه دارد. شاید این آموزه اخلاق پزشکی، باید از سطح دروس دانشجویان طب فراتر رود و به تمام کتب درسی راه پیدا کند که حرمتی افزون‌تر از پیش، جسد انسان را لازم است. ماجراهایی که در مواجهه با اجساد درگذشتگان منا پیش آمد، نشان از فرهنگ پایین حرمت‌گذاری به آدمیان دارد.
3) حوزه سلامت موظف است کار خودش را انجام دهد و کاستی‌ها را به حساب قضا و قدر نگذارد. هنر بزرگی است که آدم‌ها کار خود را خود انجام دهند و کار خدا را به خدا بسپارند. دلیل‌تراشی‌هایی از این قبیل، بیش از توجه به خواست الهی، مسئولیت‌پذیری انسانی را مخدوش می‌کند.
4) مدیریت بحران، مهم‌ترین جلوه حوزه سلامت در مواردی از این قبیل است. مهم‌تر از حل و فصل عجولانه بحران، لحاظ اخلاق در مدیریت بحران است. به تعبیری، باید در مدیریت بحران، ملاحظاتی اخلاقی مانند حریم، احترام، انصاف، عدم قضاوت، مرگ آرام و خوش و نوع‌دوستی حداکثری را در نظر داشت. اخلاق در مدیریت بحران گم‌شده سعودی‌ها در فاجعه منا بود.
5) حواسمان باشد خیلی وقت‌ها، اخلاق پزشکی، معیار و محک دقیقی از کرامت انسان‌ها در جوامع است.
