آنچه والدین کلاس‌اولی‌ها درباره سلامت دهان و دندان فرزندانشان می‌پرسند
دکتر مهکامه میرکریمی
متخصص دندان‌پزشکی کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
«دختر من 7 سال دارد. 2 دندان جلویی فک پایینش در حال درآمدن است اما هنوز دندان شیری‌اش نیفتاده. تغذیه دخترم خیلی خوب است و زیاد شیر می‌خورد. می‌گویند دلیل این تاخیر قوی بودن ریشه دندان است. آیا این حرف درست است؟ من باید چه‌کار کنم؟»
این یکی از پرسش‌هایی است که در خصوص مشکلات دهان و دندان کودکان به دست «سلامت» رسیده و در پاسخ به آن باید بگویم نگران نباشید و «دهان و دندان» این هفته را به دقت مطالعه کنید. واقعیت این است که بیش از حد ماندن دندان شیری ربطی به مصرف زیاد شیر یا سایر مواد غذایی و دارویی توسط کودک ندارد بلکه به عوامل مختلفی از قبیل موقعیت جوانه دندان دائمی زیرین یا چسبندگی ناحیه‌ای از دندان شیری به بافت لثه یا استخوان بستگی دارد.
در برخی از موارد والدین هنگام رویش دندان‌های دائمی کودک متوجه درهم و کج بودن این دندان‌ها میشوند و این موضوع نگرانی‌های زیادی را برای آنها به وجود می‌آورد. از آنجایی که از 7-6 سالگی بررسی وضعیت رویش دندان‌های دائمی و میزان فضای موجود برای رویش این دندان‌ها ضروری است، در «دهان و دندان» این هفته به مشکل‌های رایج رویش دندان‌های دائمی خواهیم پرداخت.
1. اول کدام دندان درمی‌آید؟
حدود 7-6 سالگی 4 دندان دائمی در قدام فک پایین و 4 دندان آسیای اول دائمی در قسمت‌های خلفی فک بالا و پایین می‌رویند و روند رویش دندان‌های دائمی تا 12 سالگی ادامه خواهد داشت.
2. آیا سن رویش دندان‌ها در همه کودکان یکسان است؟
نه! سن دندانی کودکان در برخی از موارد با سن تقویمی آنها تفاوت دارد؛ به‌طوری که ممکن است زمان رویش دندان‌های کودک با همسالانش متفاوت باشد.
به‌طور تقریبی تغییر زمان رویش دندان‌های دائمی نسبت به زمان طبیعی تا 6 ماه طبیعی تلقی میشود.
3. وقتی دندان دائمی پشت دندان شیری درمی‌آید، چه‌کار کرد؟
به‌طور کلی جوانه دندان‌های دائمی فک پایین در ناحیه قدام در پشت دندان‌های شیری قرار دارد. به همین دلیل هنگامی که دندان‌های دائمی قدامی می‌رویند ابتدا در پشت دندان‌های شیری مشاهده میشوند و این وضعیت برای والدین ایجاد نگرانی می‌کند ولی به‌طور طبیعی دندان‌های شیری طی مدت کوتاهی به‌طور خود به خود خواهند افتاد و دندان دائمی با رشد فک و استخوان‌های اطراف دندان در محل درست خود قرار خواهد گرفت و در بیشتر موارد نیازی به کشیدن دندان‌های شیری نیست. گرچه برای بررسی و راهنمایی بیشتر بهتر است در این زمان دندان‌پزشک کودک را معاینه کند.
4. اگر دندان شیری نیفتاد، چه؟
در برخی از کودکان بدون افتادن دندان شیری، دندان دائمی جایگزین می‌روید. در چنین مواردی بررسی دندان مذکور توسط دندان‌پزشک ضروری است. ممکن است برحسب صلاحدید دندان‌پزشک دندان شیری که بیش از حد باقی‌مانده کشیده شود یا در مواردی مثل ناحیه قدام فک پایین ممکن است دندان شیری برای افتادن خود به خود رها شود.
5. با دندان‌های دائمی نامرتب چه می‌توان کرد؟
در فک برخی از کودکان فضای کافی برای رویش دندان‌های دائمی وجود ندارد و از آنجایی که اندازه دندان‌های دائمی از دندان‌های شیری بزرگ‌تر است این دندان‌ها به صورت کج و درهم می‌رویند. در برخی از موارد با رشد فک و تغییر‌های ایجادشده در استخوان‌های اطراف دندان‌ها این وضعیت به‌طور خود به خود برطرف یا بهتر میشود ولی گاهی نیز به مداخله ارتودنسی نیاز خواهد بود.
6. چه زمانی برای درمان ارتودنسی کودک مناسب است؟
اختلال‌های متعددی به مداخله ارتودنسی نیاز دارند. در بسیاری از این اختلال‌ها در سنین رشد با استفاده از دستگاه‌های متحرک ارتودنسی می‌توان تغییر‌های مطلوبی در وضعیت دندان‌ها و فک کودک ایجاد کرد بنابراین توصیه میشود کودکان زمان رویش اولین دندان‌های دائمی یعنی حدود 7-6 سالگی از نظر وجود مشکل‌های احتمالی نیازمند درمان ارتودنسی، بررسی شوند.
7. دلایل نامنظم بودن دندان‌ها چیست؟
رویش نامرتب دندان‌ها، کج قرار گرفتن آنها یا مشکل‌های فک کودکان به دلایل مختلفی از قبیل ارث، ناهماهنگی اندازه دندان‌ها با فضای موجود در فک، برخی از بیماری‌های عمومی یا به دلیل از دست رفتن پیش از موعد دندان‌های شیری است. از آنجا که وجود دندان‌های شیری نقش مهمی در رویش درست دندان‌های دائمی دارد در صورت از دست رفتن هر یک از دندان‌های شیری به‌خصوص دندان‌های شیری خلفی باید به جای دندان شیری از دست رفته وسیله‌ای به نام فضا نگهدار قرار داد.
عادت‌های دهانی باید تا 4 سالگی ترک شود
برخی از عادت‌های دهانی مانند عادت مکیدن انگشت یا استفاده از پستانک به مدت طولانی می‌توانند اختلال‌هایی در وضعیت فک‌ها و دندان‌ها ایجاد کنند بنابراین چنانچه کودک این عادت‌ها را بعد از 4 سالگی هم ادامه دهد مداخله دندان‌پزشک برای برطرف کردن این عادت‌ها با استفاده از روش‌های خاص و وسایل ارتودنسی ضروری است. در غیر این صورت ممکن است مشکل‌هایی که نیازمند درمان‌های ارتودنسی پیچیده است به بیمار تحمیل شود. لازم به ذکر است در سن کمتر از یک سالگی هیچ گونه تلاشی برای برطرف کردن عادت مکیدن انگشت نباید انجام گیرد.
