بارداری با دندان‌ها چه می‌کند؟ چگونه از دندان‌هایمان در دوران بارداری مراقبت کنیم؟

دکتر فرین میزانیان

دندانپزشک

شاید این جمله به گوش شما هم آشنا باشد: «قبل از به دنیا اومدن بچه‌ها دندونام سفید بودن عین مروارید، با دنیا اومدن هر کدومشون، انگار یکی از دندونام پوسید و خراب شد!» گفتن جمله‌هایی از این دست شاید برای نسل گذشته با توجه به کمبود اطلاعات و امکانات درمانی تا حدی قابل قبول باشد اما امروزه دیگر پذیرفتن اینکه بارداری و تولد کودکان باعث تخریب و از بین رفتن دندان‌های مادر می‌شود، دور از ذهن و عجیب به نظر می‌رسد. هر چند دوران بارداری تغییرهای هورمونی و جسمی‌ای با خود دارد که ممکن است روی سیستم دهان و دندان مادر نیز تاثیر بگذارد اما می‌توان به آسانی و با اندکی رسیدگی از این دوران گذشت و سفیدی دندان‌های مادر را با شیرینی لبخند کودکش با هم آمیخت.

قبل از بارداری

یکی از مهم‌ترین نکته‌ها در حفظ سلامت دندان‌ها در طول بارداری این است که مادر قبل از اقدام به بارداری برای کنترل وضعیت دندان‌های خود و انجام درمان‌های لازم به دندان‌پزشک مراجعه کند. این برنامه‌ریزی به مادر کمک می‌کند در طول زمان بارداری نیاز کمتری به درمان‌های اورژانس دندان‌پزشکی داشته باشد. اگر قصد بارداری دارید و برای کنترل قبل از بارداری به دندان‌پزشک مراجعه کرده‌اید، لازم است به وضوح هدف از مراجعه خود را به دندان‌پزشک توضیح دهید تا او بهتر بتواند درباره وضعیت دندان‌های شما تصمیم بگیرد.

بعد از بارداری

یکی از مهم‌ترین تغییرهایی که در طول بارداری در دهان اتفاق می‌افتد، وضعیت لثه‌هاست. در این دوران به‌دلیل تغییرهای شدید هورمونی، لثه‌ها دچار تغییرهایی می‌شوند که در افراد مختلف از شدید تا ضعیف متفاوت است. در دوران بارداری سطح هورمون پروژسترون تا 10 برابر حد معمول افزایش می‌یابد و این افزایش هورمونی و تغییرهای سیستم ایمنی زمینه را برای آغاز التهاب لثه فراهم می‌کند.

با شروع ماه دوم بارداری، مادر ممکن است احساس کند لثه‌هایش دچار التهاب و تورم شده و گاهی ممکن است هنگام مسواک زدن لثه‌ها دچار خونریزی شوند. به این حالت «ژنژیویت بارداری» می‌گویند. این التهاب ممکن است تا ماه آخر بارداری ادامه پیدا کند و معمولا بعد از پایان بارداری خود به خود بهبود می‌یابد.

اگر در دوران بارداری به التهاب لثه دچار شدید، برای کنترل التهاب و بهبود وضعیت لثه‌هایتان:

- روزی 2 بار و هر بار حداقل به مدت 2 دقیقه مسواک بزنید.

- هر روز نخ دندان بکشید.

- از دهانشویه‌های بدون الکل برای کاهش باکتری‌های دهان استفاده کنید.

- به دندان‌پزشک مراجعه کنید. جرم‌گیری و بروساژ توسط دندان‌پزشک به کاهش التهاب لثه‌ها در دوران بارداری کمک می‌کند. جرم‌گیری و بروساژ در هر زمان از بارداری مشکلی ندارد و خطری جنین را تهدید نخواهد کرد.

تومور بارداری

بین 2 تا 10 درصد زنان باردار در 3 ماهه دوم بارداری خود برجستگی مخاطی را روی لثه‌شان تجربه می‌کنند که به اشتباه به تومور بارداری موسوم شده است، در حالی که این برجستگی مخاطی به هیچ‌وجه ماهیت بدخیمی ندارد و در اغلب مواقع بدون نیاز به درمان خاصی پس از پایان بارداری از بین می‌رود. اگر این ضایعه به حدی بزرگ شود که با تغذیه یا تکلم مادر تداخل کند ممکن است دندان‌پزشک در طول بارداری اقدام به برداشتن آن با روش جراحی کند. علت ایجاد این ضایعه نامعلوم است. بهداشت نامناسب، تغییرهای هورمونی، ضربه و ویروس‌ها از دلیل‌های احتمالی این ضایعه است.

سایش‌های دندانی

استفراغ به دنبال ویار‌های دوران بارداری بسیار شایع است. با هر بار استفراغ مقداری از اسید معده به دهان برمی‌گردد و بودن مداوم دندان‌ها در مجاورت اسید می‌تواند باعث سایش‌های شدید شیمیایی در مینای دندان شود. اگر در دوران بارداری هستید و استفراغ‌های مداوم را تجربه می‌کنید، هرگز بلافاصله بعد از استفراغ و برای تغییر مزه دهانتان، مسواک نزنید زیرا در این حالت مینای دندان به‌دلیل اسید معده تا حد زیادی ضعیف شده و مسواک زدن باعث سایش بیشتر آن خواهد شد. دهانشویه کردن، مخلوطی از آب و جوش‌شیرین بعد از استفراغ به خنثی کردن حالت اسیدی موجود در دهان کمک می‌کند و باعث محافظت از دندان‌ها می‌شود.

چگونه از دندان‌هایم مراقبت کنم؟

شاید دوران بارداری یکی از مهم‌ترین دوران‌هایی است که توجه به بهداشت و سلامت دهان و دندان اهمیت پیدا می‌کند. اگر باردار هستید:

- به سلامت تغذیه خود توجه کنید. مصرف پروتئین، کلسیم، ویتامین‌های C ،A و D‍ به حفظ سلامت دندان و دهان کمک می‌کند.

- روزی 2 بار و هر بار لااقل به مدت 2 دقیقه مسواک بزنید.

- هر روز نخ دندان بکشید.

- از دهانشویه‌های ضدباکتری بدون الکل و با خاصیت قلیایی استفاده کنید.

آیا در طول بارداری می‌توانم به دندان‌پزشک مراجعه کنم؟

در طول بارداری بهتر است تنها اقدام‌های اورژانس دندان‌پزشکی انجام شود و انجام درمان‌های انتخابی دندانی به بعد از دوران بارداری موکول شود. بهترین زمان برای انجام درمان‌های دندانی 3 ماهه دوم بارداری است. در 3 ماهه اول بارداری به‌دلیل رشد سریع و تشکیل اعضای جنین بهتر است از انجام رادیوگرافی و درمان‌های دندان‌پزشکی پرهیز شود. بعد از هفته 20 بارداری نیز بهتر است مادر به مدت طولانی به پشت نخوابد زیرا این کار باعث ایجاد اختلال در جریان خون مادر و جنین خواهد شد، پس انجام درمان‌های دندانی در این دوران نیز باید با احتیاط انجام شود. به هر حال اگر در دوران بارداری به‌دلیل خاصی مجبور شدید درمان دندانی دریافت کنید، نگران نباشید و خونسردی خود را از دست ندهید. دندان‌پزشک با مشورت با پزشک متخصص زنان شما خواهد توانست با کمترین مشکل برای شما و کودکتان، مشکل شما را برطرف کند و آرامش را به شما برگرداند.

چگونه دندان‌های کودک را مسواک بزنیم؟

دکتر محمود وطن‌پور، دندان‌پزشکی ترمیمی

بعضی والدین گریه و ناراحتی کودک را بهانه می‌کنند و می‌گویند اگر به زور برایش مسواک بزنیم، اولا گریه‌اش درمی‌آید که تحمل آن را نداریم؛ ثانیا ممکن است در ذهن کودک مقاومتی نسبت به این اقدام بهداشتی شکل بگیرد به طوری‌که در آینده تمایلی به مسواک زدن نداشته باشد. باید در پاسخ به این والدین مهربان گفت یکی دو دقیقه گریه شبانه کودک در برابر چیزی که واقعا نه دردناک است و نه ترسناک. باید خود والدین دندان‌های کودک را مسواک کنند. بهترین راه برای مهار کودکی که برای مسواک همکاری نمی‌کند، این است که روی زمین بنشینیم، پاهای خود را دراز کنیم، سپس طوری کودک را بخوابانیم که یکی از پاها (پای چپ) بالش سر او شود و پای دیگر پتوی او؛ یعنی باید دست و پاهای کودک را در بر بگیرد. پاها روی هم قفل می‌شوند و مسواک زده می‌شود.

معمولا گریه و ناله کودک، فرصت ورود مسواک و تمیز کردن دندان‌ها را می‌دهد. اگر احیانا مقاومت کودک مانع مسواک شد، می‌توان با فشار انگشت شست و اشاره در ناحیه گونه، کودک را وادار به باز کردن دهان کرد. برای اینکه خاطره تلخی برای کودک شکل نگیرد، مسواک زدن را به صورت ریتمیک و بازی‌گونه انجام دهید. با توجه به اینکه با این طرز مسواک کردن امکان تخلیه آب دهان وجود ندارد، باید از کمترین میزان خمیر‌دندان استفاده کرد و در کوتاه‌ترین زمان مسواک زد. برخی شرکت‌ها مسواک‌های سه سری ارائه کرده‌اند که همزمان هر 3 سطح دندان را دربرمی‌گیرد و عملا زمان مسواک کردن را به یک‌سوم می‌رساند.

منبع